Τέλειωσαν τώρα τα ανέκδοτα
Ενα έγκλημα, δύο απόψεις
Μαρίνα Μάνη, Τάσος Παππάς, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2006-05-21
Η επαναφορά της γενοκτονίας των Ποντίων στο προσκήνιο προκαλεί τεράστιο σοκ στην Τουρκία, αλλά και κάποιους (ελαφρείς, προς το παρόν) πονοκεφάλους στην Ελλάδα, καθώς αναδεικνύεται στοιχείο διαμόρφωσης κλίματος μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας.
*Ο πρώτος πονοκέφαλος προήλθε από την πρόσφατη «σύσταση» του Τ. Ερντογάν στον Κ. Καραμανλή να αποφεύγεται ο όρος «γενοκτονία» στις επίσημες ελληνικές αναφορές (ο όρος καθιερώθηκε το 1994 επί κυβερνήσεως Α. Παπανδρέου). Ο πρωθυπουργός τού απάντησε ότι «η Ιστορία είναι Ιστορία και δεν ξαναγράφεται». Ομως, λίγες ημέρες αργότερα, στο μήνυμά του προς τα ποντιακά σωματεία για την επέτειο, ήταν προσεκτικός: αντί της σαφούς αναφοράς στη «γενοκτονία», κάνει λόγο για «θλιβερή επέτειο της 19ης Μαΐου» και για «τραγική ιστορία των Ποντίων Ελλήνων».
*Στα δικά τους μηνύματα, πάντως, τόσο ο πρόεδρος της δημοκρατίας, Κ. Παπούλιας, όσο και η υπουργός Εξωτερικών, Ντόρα Μπακογιάννη, μιλούν για «γενοκτονία». Μάλιστα, η υπουργός αναδεικνύει την ανάγκη «να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα».
*Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο χαιρετισμός του Γ. Παπανδρέου, όπου καλείται η Τουρκία «να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της».
Υπογραφές στη Βουλή
Το θέμα κατέλαβε εξέχουσα θέση και στα «πηγαδάκια» της Βουλής: Οι βορειοελλαδίτες βουλευτές εμφανίσθηκαν πιο «ευαίσθητοι» και κάποιοι ακραίοι μίλησαν για «πρωθυπουργική υποχώρηση».
*Είναι ενδεικτικό ότι όταν ο (βουλευτής Λάρισας της Ν.Δ.) Μ. Χαρακόπουλος έριξε την ιδέα να κρατηθεί «ενός λεπτού σιγή» από την ολομέλεια της Βουλής, ανήμερα της επετείου, σε ελάχιστα λεπτά συγκέντρωσε 11 υπογραφές κάτω από κείμενο που μιλά για «την οφειλόμενη αναγνώριση της ελληνικής πολιτείας προς τα θύματα της γενοκτονίας».
*Η πρόεδρος της Βουλής αιφνιδιάσθηκε και φέρεται να τους συνέστησε «προσοχή σε κινήσεις που έχουν να κάνουν με την εξωτερική πολιτική».
*Ο δεύτερος πονοκέφαλος (που θα έχει διάρκεια) προέρχεται από προσπάθειες ποντιακών κύκλων να συνδέσουν το θέμα της αναγνώρισης με την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
*Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Κ. Τανιμανίδης απέστειλε στον πρωθυπουργό, στους πολιτικούς αρχηγούς, στους έλληνες ευρωβουλευτές και στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιστολή, με την οποία ζητά να συμπεριληφθεί στα κριτήρια ένταξης της Τουρκίας η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων.
Η απάντηση της επιτροπής ήταν ότι «το θέμα θα συζητηθεί» και ο κ. Τανιμανίδης αναμένει ειδοποίηση για να ταξιδέψει στο Στρασβούργο.
*Από πλευράς ευρωβουλευτών, οι «γαλάζιοι» Γ. Δημητρακόπουλος και Α. Τρακατέλλης επεξεργάζονται ψήφισμα στο οποίο θα τονίζεται, μεταξύ άλλων, ότι «η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος, όπως τη γενοκτονία των Αρμενίων και των Ποντίων, δεν συμβαδίζει με την ευρωπαϊκή της προοπτική».
*Αντίθετα, ο «πράσινος» Π. Μπεγλίτης (και πρώην εκπρόσωπος τύπου του ΥΠΕΞ, επί Γ. Παπανδρέου) εκτιμά ότι «αν μπλέξουμε την πολιτική με την Ιστορία, θα επιστρέψουμε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου και θα οδηγηθούμε σε αδιέξοδα».
Η δέσμευση του 2001
Πού «πατούν», όμως, οι εκπρόσωποι των Ποντίων;
*Στο γεγονός ότι ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είχε πει (το 2001) ότι, μεταξύ άλλων, «η παραδοχή σφαλμάτων ή εγκλημάτων αποτελούν μονόδρομο για την Τουρκία αν θέλει να ακολουθήσει την ευρωπαϊκή πορεία».
*Κατά τις πληροφορίες, οι εκπρόσωποι των Ποντίων θα απευθυνθούν και στους έλληνες βουλευτές, οι οποίοι δεν μπορούν να αρνηθούν τη συμπαράσταση, όμως συμφωνούν ότι δεν θα «τορπιλίσουν» την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση: «Ναι στην αναγνώριση της γενοκτονίας από τη διεθνή κοινότητα, αλλά όχι βέτο στην Τουρκία», απαντούν, ενδεικτικά, ο Κ. Κιλτίδης (Ν.Δ.) και η Χρύσα Αράπογλου (ΠΑΣΟΚ), δίνοντας στίγμα προθέσεων.
*Κόμματα και πολιτικοί, πάντως, πρέπει να ξεκαθαρίσουν τις θέσεις τους μέχρι τον Ιούλιο, οπότε θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα συνέδριο των απανταχού Ποντίων...
Ενα έγκλημα, δύο απόψεις
Το θέμα της αναγνώρισης της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού ετέθη πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του ’80 από στελέχη ποντιακής καταγωγής που εκινούντο στο χώρο της ευρύτερης αριστεράς. Ανάμεσα στους πρωτεργάτες ήταν ο Μ. Χαραλαμπίδης, τότε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ, που σήμερα είναι εκτός κινήματος, ασκώντας κριτική στη Χαρ. Τρικούπη για «πλήρη μετάλλαξη του κινήματος σε νεοφιλελεύθερο σχηματισμό».
Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι συντρέχουν οι λόγοι για να χαρακτηριστεί η αιματηρή περιπέτεια του ποντιακού ελληνισμού γενοκτονία. Ενδεικτική η προσέγγιση του Βλάση Αγτζίδη, ο οποίος δήλωσε στην «Κ.Ε.»:
«Η γενοκτονία των Ποντίων, όπως και των υπόλοιπων Μικρασιατών, των Αρμενίων και των Ασσυροχαλδαίων στην Τουρκία, βρίσκονται στην ίδια κατηγορία με τη γενοκτονία των εβραίων από τους ναζί, των ιθαγενών στη Βόρεια Αμερική και στην Αυστραλία από τους Αγγλοσάξονες, των λατινοαμερικανικών λαών από τους Ισπανούς, των μουσουλμάνων του Καυκάσου από τους Ρώσους κ.λπ. Το 1994, πρώτη φορά όλες οι κοινοβουλευτικές πολιτικές δυνάμεις, αλλά και εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις -μέχρι και η "17 Νοέμβρη"- αποδέχονται και αναγνωρίζουν το γεγονός ότι στο χώρο της Ανατολής ο τουρκικός εθνικισμός διέπραξε γενοκτονία του ελληνικού πληθυσμού κατά την πρώτη εικοσιπενταετία του 20ού αιώνα. Δεν θα είχε καμιά σημασία η ανακήρυξη μιας νέας επετείου εάν αυτό δεν σήμαινε επί της ουσίας πλήρη ανατροπή των βασικών ιδεολογικών συνιστωσών του συστήματος -τόσο του κράτους όσο και της αντιπολίτευσής του- όπως αυτές παγιώθηκαν μετά το 1922».
*Υπάρχουν και ιστορικοί που είναι επιφυλακτικοί.Υποστηρίζουν ότι «ο όρος "γενοκτονία" καθιερώθηκε το 1948. Τα όργανα της διεθνούς κοινότητας έθεσαν δύο προϋποθέσεις για να μπορεί κάποιος να κάνει λόγο για γενοκτονία: Η πρώτη είναι η ύπαρξη ένος κεντρικά εκπονημένου σχεδίου για την εξόντωση μιας ομάδας ανθρώπων και η δεύτερη είναι η ιδιότητα του θύματος, δηλαδή να ενοχοποιείται και να θανατώνεται ένας πολίτης λόγω της καταγωγής του. Στην περίπτωσή μας δεν φαίνεται να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης. Σφαγές έγιναν, μόνον που ήταν ενταγμένες στις συρράξεις που μαίνονταν στην περιοχή».
Ενας επιπλέον λόγος που τους προβληματίζει είναι η προσπάθεια αντιπερισπασμού της γείτονος: «Η Τουρκία, για να βγει από τον κλοιό, επιχειρεί να πείσει ότι κι αυτή μπορεί να μιλήσει για γενοκτονία, επικαλούμενη τις διώξεις μουσουλμανικών πληθυσμών την περίοδο των βαλκανικών πολέμων».
*Ο πρώτος πονοκέφαλος προήλθε από την πρόσφατη «σύσταση» του Τ. Ερντογάν στον Κ. Καραμανλή να αποφεύγεται ο όρος «γενοκτονία» στις επίσημες ελληνικές αναφορές (ο όρος καθιερώθηκε το 1994 επί κυβερνήσεως Α. Παπανδρέου). Ο πρωθυπουργός τού απάντησε ότι «η Ιστορία είναι Ιστορία και δεν ξαναγράφεται». Ομως, λίγες ημέρες αργότερα, στο μήνυμά του προς τα ποντιακά σωματεία για την επέτειο, ήταν προσεκτικός: αντί της σαφούς αναφοράς στη «γενοκτονία», κάνει λόγο για «θλιβερή επέτειο της 19ης Μαΐου» και για «τραγική ιστορία των Ποντίων Ελλήνων».
*Στα δικά τους μηνύματα, πάντως, τόσο ο πρόεδρος της δημοκρατίας, Κ. Παπούλιας, όσο και η υπουργός Εξωτερικών, Ντόρα Μπακογιάννη, μιλούν για «γενοκτονία». Μάλιστα, η υπουργός αναδεικνύει την ανάγκη «να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα».
*Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο χαιρετισμός του Γ. Παπανδρέου, όπου καλείται η Τουρκία «να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της».
Υπογραφές στη Βουλή
Το θέμα κατέλαβε εξέχουσα θέση και στα «πηγαδάκια» της Βουλής: Οι βορειοελλαδίτες βουλευτές εμφανίσθηκαν πιο «ευαίσθητοι» και κάποιοι ακραίοι μίλησαν για «πρωθυπουργική υποχώρηση».
*Είναι ενδεικτικό ότι όταν ο (βουλευτής Λάρισας της Ν.Δ.) Μ. Χαρακόπουλος έριξε την ιδέα να κρατηθεί «ενός λεπτού σιγή» από την ολομέλεια της Βουλής, ανήμερα της επετείου, σε ελάχιστα λεπτά συγκέντρωσε 11 υπογραφές κάτω από κείμενο που μιλά για «την οφειλόμενη αναγνώριση της ελληνικής πολιτείας προς τα θύματα της γενοκτονίας».
*Η πρόεδρος της Βουλής αιφνιδιάσθηκε και φέρεται να τους συνέστησε «προσοχή σε κινήσεις που έχουν να κάνουν με την εξωτερική πολιτική».
*Ο δεύτερος πονοκέφαλος (που θα έχει διάρκεια) προέρχεται από προσπάθειες ποντιακών κύκλων να συνδέσουν το θέμα της αναγνώρισης με την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
*Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Κ. Τανιμανίδης απέστειλε στον πρωθυπουργό, στους πολιτικούς αρχηγούς, στους έλληνες ευρωβουλευτές και στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιστολή, με την οποία ζητά να συμπεριληφθεί στα κριτήρια ένταξης της Τουρκίας η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων.
Η απάντηση της επιτροπής ήταν ότι «το θέμα θα συζητηθεί» και ο κ. Τανιμανίδης αναμένει ειδοποίηση για να ταξιδέψει στο Στρασβούργο.
*Από πλευράς ευρωβουλευτών, οι «γαλάζιοι» Γ. Δημητρακόπουλος και Α. Τρακατέλλης επεξεργάζονται ψήφισμα στο οποίο θα τονίζεται, μεταξύ άλλων, ότι «η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος, όπως τη γενοκτονία των Αρμενίων και των Ποντίων, δεν συμβαδίζει με την ευρωπαϊκή της προοπτική».
*Αντίθετα, ο «πράσινος» Π. Μπεγλίτης (και πρώην εκπρόσωπος τύπου του ΥΠΕΞ, επί Γ. Παπανδρέου) εκτιμά ότι «αν μπλέξουμε την πολιτική με την Ιστορία, θα επιστρέψουμε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου και θα οδηγηθούμε σε αδιέξοδα».
Η δέσμευση του 2001
Πού «πατούν», όμως, οι εκπρόσωποι των Ποντίων;
*Στο γεγονός ότι ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είχε πει (το 2001) ότι, μεταξύ άλλων, «η παραδοχή σφαλμάτων ή εγκλημάτων αποτελούν μονόδρομο για την Τουρκία αν θέλει να ακολουθήσει την ευρωπαϊκή πορεία».
*Κατά τις πληροφορίες, οι εκπρόσωποι των Ποντίων θα απευθυνθούν και στους έλληνες βουλευτές, οι οποίοι δεν μπορούν να αρνηθούν τη συμπαράσταση, όμως συμφωνούν ότι δεν θα «τορπιλίσουν» την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση: «Ναι στην αναγνώριση της γενοκτονίας από τη διεθνή κοινότητα, αλλά όχι βέτο στην Τουρκία», απαντούν, ενδεικτικά, ο Κ. Κιλτίδης (Ν.Δ.) και η Χρύσα Αράπογλου (ΠΑΣΟΚ), δίνοντας στίγμα προθέσεων.
*Κόμματα και πολιτικοί, πάντως, πρέπει να ξεκαθαρίσουν τις θέσεις τους μέχρι τον Ιούλιο, οπότε θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα συνέδριο των απανταχού Ποντίων...
Ενα έγκλημα, δύο απόψεις
Το θέμα της αναγνώρισης της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού ετέθη πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του ’80 από στελέχη ποντιακής καταγωγής που εκινούντο στο χώρο της ευρύτερης αριστεράς. Ανάμεσα στους πρωτεργάτες ήταν ο Μ. Χαραλαμπίδης, τότε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ, που σήμερα είναι εκτός κινήματος, ασκώντας κριτική στη Χαρ. Τρικούπη για «πλήρη μετάλλαξη του κινήματος σε νεοφιλελεύθερο σχηματισμό».
Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι συντρέχουν οι λόγοι για να χαρακτηριστεί η αιματηρή περιπέτεια του ποντιακού ελληνισμού γενοκτονία. Ενδεικτική η προσέγγιση του Βλάση Αγτζίδη, ο οποίος δήλωσε στην «Κ.Ε.»:
«Η γενοκτονία των Ποντίων, όπως και των υπόλοιπων Μικρασιατών, των Αρμενίων και των Ασσυροχαλδαίων στην Τουρκία, βρίσκονται στην ίδια κατηγορία με τη γενοκτονία των εβραίων από τους ναζί, των ιθαγενών στη Βόρεια Αμερική και στην Αυστραλία από τους Αγγλοσάξονες, των λατινοαμερικανικών λαών από τους Ισπανούς, των μουσουλμάνων του Καυκάσου από τους Ρώσους κ.λπ. Το 1994, πρώτη φορά όλες οι κοινοβουλευτικές πολιτικές δυνάμεις, αλλά και εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις -μέχρι και η "17 Νοέμβρη"- αποδέχονται και αναγνωρίζουν το γεγονός ότι στο χώρο της Ανατολής ο τουρκικός εθνικισμός διέπραξε γενοκτονία του ελληνικού πληθυσμού κατά την πρώτη εικοσιπενταετία του 20ού αιώνα. Δεν θα είχε καμιά σημασία η ανακήρυξη μιας νέας επετείου εάν αυτό δεν σήμαινε επί της ουσίας πλήρη ανατροπή των βασικών ιδεολογικών συνιστωσών του συστήματος -τόσο του κράτους όσο και της αντιπολίτευσής του- όπως αυτές παγιώθηκαν μετά το 1922».
*Υπάρχουν και ιστορικοί που είναι επιφυλακτικοί.Υποστηρίζουν ότι «ο όρος "γενοκτονία" καθιερώθηκε το 1948. Τα όργανα της διεθνούς κοινότητας έθεσαν δύο προϋποθέσεις για να μπορεί κάποιος να κάνει λόγο για γενοκτονία: Η πρώτη είναι η ύπαρξη ένος κεντρικά εκπονημένου σχεδίου για την εξόντωση μιας ομάδας ανθρώπων και η δεύτερη είναι η ιδιότητα του θύματος, δηλαδή να ενοχοποιείται και να θανατώνεται ένας πολίτης λόγω της καταγωγής του. Στην περίπτωσή μας δεν φαίνεται να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης. Σφαγές έγιναν, μόνον που ήταν ενταγμένες στις συρράξεις που μαίνονταν στην περιοχή».
Ενας επιπλέον λόγος που τους προβληματίζει είναι η προσπάθεια αντιπερισπασμού της γείτονος: «Η Τουρκία, για να βγει από τον κλοιό, επιχειρεί να πείσει ότι κι αυτή μπορεί να μιλήσει για γενοκτονία, επικαλούμενη τις διώξεις μουσουλμανικών πληθυσμών την περίοδο των βαλκανικών πολέμων».
