Εμβόλια: Η μεγάλη εικόνα του προβλήματος

Οι γνώμες για το δέον γενέσθαι μπορεί να διαφέρουν, αλλά ας συμφωνήσουμε ότι η πραγματικότητα θα είναι μία, κοινής αποδοχής. Κι αυτή των εμβολίων. Ιδού, λοιπόν, κάποια βασικά δεδομένα:

Πρώτο, μέχρι σήμερα έχουν ξεπεράσει το 1 δισ. οι δόσεις εμβολίων παγκοσμίως. Πάνω από τις μισές δόσεις έχουν γίνει σε δύο μόνο χώρες, περίπου 250 εκατ. στις ΗΠΑ, 290 εκατ. στην Κίνα. Ακολουθούν η Ινδία με 160 εκατ. δόσεις, η Βρετανία με 51 εκατ., η Γερμανία με 32 εκατ. Σε αυτές τις πέντε χώρες έχουν γίνει σχεδόν 785 εκατ. δόσεις. Σύμφωνα με παρεμφερείς υπολογισμούς, ώς το τέλος της πρώτης εβδομάδας του Μαΐου, στις 10 πλουσιότερες χώρες είχε γίνει το 80% από τους εμβολιασμούς που είχαν πραγματοποιηθεί σε όλο τον κόσμο. Δεύτερο, είναι γεγονός ότι οι πλούσιες χώρες έχουν προνομιακή σχέση με τις εταιρείες παραγωγής εμβολίων (έχουν λεφτά για να αγοράζουν το εμπόρευμα υγεία…), ενώ ελάχιστοι εμβολιασμοί έχουν γίνει στις χώρες της Αφρικής και στις φτωχές/μέσου εισοδήματος χώρες Ασίας-Λατινικής Αμερικής. Αυτό το πρόβλημα επιδεινώνει η δραματική έλλειψη εμβολίων. Πού οφείλεται; Οι λίγες πολυεθνικές που παράγουν τα εμβόλια, αφού επωφελήθηκαν από δεκάδες δισ. δολ. κρατικές επιχορηγήσεις και από κρατικά χρηματοδοτούμενη βασική έρευνα, στη συνέχεια απολαμβάνουν το γνωστό προνόμιο της πατέντας. Ητοι, έχουν το μονοπώλιο παραγωγής των εμβολίων στα δικά τους εργοστάσια και σε όσα άλλα έχουν πουλήσει το σχετικό δικαίωμα. Τρίτο, αυτός ο παραγωγικός δακτύλιος είναι πολύ μικρός για να ικανοποιήσει την παγκόσμια ζήτηση εμβολίων. Παρότι λειτουργεί σε ιδανικές συνθήκες (άφθονη φτηνή χρηματοδότηση, κέρδη και ράλι μετοχών του…) δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση. Είναι ένα ακραία εγωιστικό επιχειρηματικό μοντέλο, που αρνείται να δώσει άδειες και τεχνολογία για να παράγουν εμβόλια άλλες βιομηχανίες,από τον Καναδά μέχρι το Μπανγκλαντές, που είναι έτοιμες να αρχίσουν άμεσα την παραγωγή τους.

Χαρακτηριστικό: Ούτε μία από τις εταιρείες που παράγουν εμβόλια δεν συμμετείχε στη δομή εθελοντικής ανταλλαγής τεχνολογίας που δημιούργησε ο ΟΗΕ. Τέταρτο, έτσι επιχειρείται να κρατηθούν ψηλά και ν’ αυξηθούν περαιτέρω οι αξίες των επιχειρήσεων που μονοπωλούν την αγορά του εμβολίου για την COVID-19. Αποτέλεσμα είναι μεγάλη καθυστέρηση στον μαζικό εμβολιασμό, που είναι η ασπίδα προστασίας της ανθρωπότητας από την εξάπλωση της πανδημίας και τις νέες, πιο επικίνδυνες μεταλλάξεις. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται άνω των 12 δισ. δόσεις για να εμβολιαστεί ο παγκόσμιος πληθυσμός. Πώς θα παραχθούν; Η προσωρινή κατάργηση της πατέντας, του μονοπωλίου παραγωγής, είναι ένα μέτρο, δεν αρκεί, πρέπει να συμπληρωθεί από τη μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας. Αυτά μπορούν/πρέπει να συνδυαστούν με την απελευθέρωση των εξαγωγών προς τις φτωχές χώρες – όχι, όμως, ως εργαλείο άσκησης επιρροής, όπως κάνουν τα αυταρχικά καθεστώτα της Ρωσίας και της Κίνας.

Θα γίνει κάτι; Ισως ναι. Ειδάλλως, ο κρατικός τομέας θα αναλάβει να κάνει αυτό που αδυνατεί να κάνει ο ιδιωτικός – ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία.