Η Ελλάδα και η Χάγη
Χαράλαμπος Πρωτοπαπάς, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-06-10
, στο οποίο θα καθορίζει τα θέματα επί των οποίων θα αποφασίσει το δικαστήριο και βεβαίως θα συνομολογείται και από τους δύο ενδιαφερόμενους ότι αποδέχονται την όποια απόφαση του δικαστηρίου και θα την τηρήσουν.
Κάποιοι προδικάζουν ό,τι σε περίπτωση που το δικαστήριο εκδώσει απόφαση που δεν θα συμφέρει την Τουρκία, αυτή δεν θα συμμορφωθεί με την απόφαση. Αυτό το τελευταίο είναι μάλλον αδιανόητο. Αν η Τουρκία από όλη τη διαδικασία και εκτίμηση των λοιπών παραγόντων κρίνει ότι δεν τη συμφέρει η προσφυγή στη Χάγη και το αποτέλεσμα θα είναι δυσμενές γι’ αυτήν, δεν θα υπογράψει το συνυποσχετικό.
Ανακύπτει το ερώτημα: Το δικαστήριο της Χάγης είναι αξιόπιστο και αξιοσέβαστο; Έχουμε ενδείξεις ότι η απόφαση που θα αφορά την υφαλοκρηπίδα και τα συναφή θέματα θα είναι θετική για τις ελληνικές απόψεις; Ο γράφων πιστεύει ότι ο τέως υπουργός Εξωτερικών και ικανός διπλωμάτης Πέτρος Μολυβιάτης δεν ηρέσκετο στην ιδέα της προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης. Επίσης, ο γνωστός νομομαθής και σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών Κώστας Οικονομίδης, σε τηλεοπτική συνέντευξή του προ ημερών (στην εκπομπή της ΕΤ3 "Ανιχνεύσεις", με τον Παντ. Σαββίδη), δήλωσε πως για ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα των νησιών η νομολογία του δικαστηρίου της Χάγης δεν είναι τέτοια που να κάνει τον ίδιο να αποδεχθεί ότι είναι ενδεδειγμένη για την Ελλάδα η προσφυγή στη Χάγη και ότι εκείνος προτιμά την επίλυση της διαφοράς με απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδος -Τουρκίας.
Απ’ τι γνωρίζει ο γράφων, σε ορισμένες περιπτώσεις το δικαστήριο της Χάγης παρεδέχθη ότι τα νησιά έχουν μικρότερη σε έκταση υφαλοκρηπίδα από όση έχουν οι κύριοι όγκοι της ξηράς. Και άρα η παραπομπή του θέματος στο δικαστήριο της Χάγης ενέχει και τον κίνδυνο να έχουμε ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν θα δικαιώνει τις ελληνικές απόψεις κατά εκατό τοις εκατό. Η ουσία του θέματος είναι αν η Ελλάδα θα δεχθεί και θα ακολουθήσει αυτό το ενδεχόμενο, δηλαδή τους κινδύνους τής κάπως δυσμενούς απόφασης του δικαστηρίου της Χάγης, ή την παράταση της συνεχιζόμενης από το 1975 καταστάσεως, που όλοι παραδέχονται ότι είναι απολύτως απαράδεκτη, επικίνδυνη και ζημιογόνα και για την Ελλάδα και για την Τουρκία.
Βέβαια δεν θα έπρεπε να παραλείψουμε να μιλήσουμε και για κάτι πολύ σημαντικό αναφορικά με την υφαλοκρηπίδα. Υφαλοκρηπίδα, λοιπόν, είναι η εκμετάλλευση του βυθού μετά τα χωρικά ύδατα και το μέγα ερώτημα είναι αν αυτός ο βυθός στο Αιγαίο εμπεριέχει μεγάλες ή περιορισμένες ποσότητες πετρελαίου ή άλλου ορυκτού πλούτου και δυνατότητες αντλήσεως φυσικά. Αλλά ουδείς μέχρι τώρα μπορεί να απαντήσει υπεύθυνα γι’ αυτό το ζήτημα, δεδομένου ότι δεν έχουν γίνει οι αναγκαίες έρευνες. Γι" αυτό το θέμα των ερευνών υπάρχουν κάποιες σκέψεις. Σήμερα θα περιοριστώ στην αποδοχή ότι στους κινδύνους που προανέφερα πρέπει να συνυπολογίζεται και η άγνοια της υπάρξεως ή μη υπολογίσιμων ποσοτήτων πετρελαίου.
Το κύριο θέμα της συζήτησης για την αποδοχή από πλευράς Ελλάδος της ιδέας τής προσφυγής στη Χάγη είναι ο καθορισμός του εύρους των χωρικών υδάτων της χώρας μας και τούτο διότι από το 1982, με τη διεθνή σύμβαση των θαλασσών, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα μέχρι τα 12 μίλια. Τη σύμβαση αυτή η χώρα μας επεκύρωσε το 1994. Σε αυτό το ζήτημα υπάρχει ένα παρεμπίπτον θέμα, αλλά δεν είναι το ουσιαστικό, που είναι η πολιτική απόφαση. Δηλαδή εάν το δικαίωμα της Ελλάδος να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα είναι κυριαρχικό δικαίωμα ή δεν είναι, το οποίο όμως, αν ασκηθεί, δημιουργεί κυριαρχικό δικαίωμα στη ζώνη επέκτασης. Διότι τα χωρικά ύδατα κάθε χώρας είναι υδάτινος μεν, αλλά τόπος, όπου κάθε χώρα ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ο λόγος δε που η Ελλάδα δεν έσπευσε από το 1983 να επικυρώσει τη συνθήκη αυτή των θαλασσών, αλλά περίμενε μέχρι το 1994, είναι ότι βολιδοσκοπούσε τις αντιδράσεις και της γείτονος Τουρκίας και άλλων χωρών που ενδιαφέρονται για τη ναυσιπλοϊα στο Αιγαίο.
Η Τουρκία από το 1994 και μετά διατύπωσε το casus belli, που δεν είναι ακόμη γνωστό αν είναι απόφαση της τουρκικής εθνοσυνελεύσεως ή κάτι που να μοιάζει με απόφαση, και βεβαίως η Τουρκία πρέπει να άρει αυτό το casus belli, αν επιθυμεί πράγματι να γίνει μέλος της Ε.Ε. Όλοι γνωρίζουμε ότι το αν και το πότε η Τουρκία θα γίνει μέλος της Ε.Ε. μπορεί να λάβει απάντηση ύστερα από 5-10 ή και 15 χρόνια και εξαρτάται και από τη στάση της Τουρκίας αλλά και από τη στάση των υπολοίπων Ευρωπαίων, που θα σταθμίσουν αν αντέχουν την εισδοχή της Τουρκίας στην Ε.Ε. Άρα με το να υποστηρίζει κανείς (Γιώργος Παπανδρέου) ότι η Ελλάδα πρέπει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια και να πάει ταυτοχρόνως στο δικαστήριο της Χάγης στην ουσία αποδέχεται ότι το δικαστήριο θα κρίνει και αυτό το θέμα. Αλλά για λόγους εντυπωσιασμού ισχυρίζεται ότι την πρωτοβουλία θα την έχει η Ελλάδα και συνεπώς της ανήκει η τιμή της πρωτοβουλίας, χωρίς όμως έτσι να αναμετρά την αντίδραση της Τουρκίας, η οποία πιο εύκολα θα δεχόταν από την αρχή να δηλώσει η Ελλάδα ότι στο δικαστήριο της Χάγης θα πάει με αίτημα τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας με 12 μίλια χωρικά ύδατα ή με όσα τυχόν θα αποφασίσει το δικαστήριο.
Γι’ αυτό η πρόταση του Προέδρου Στεφανόπουλου ότι στο δικαστήριο της Χάγης πρέπει να επιδιωχθεί από την Ελλάδα να τεθούν όλες οι εκκρεμότητες και οι διαφορές με την Τουρκία (και αυτές που η γειτονική χώρα ισχυρίζεται ότι υπάρχουν και όχι αυτές που δεχόμαστε εμείς) είναι ο μόνος τρόπος για να ξεφύγουμε από το αδιέξοδο, το οποίο όλοι τονίζουν, δηλαδή να περάσουμε τα προσεχή 10 ή 15 χρόνια έχοντας τις ίδιες σχέσεις με την Τουρκία, με τη μεγάλη και επώδυνη οικονομική αιμορραγία, για να συντηρούμε την αναγκαία αποτρεπτική δύναμη και τον κίνδυνο σύντομων ή παρατεταμένων επεισοδίων, που κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πού θα καταλήξουν.
Σημειώνουμε ότι, αν η Ελλάδα δεχθεί την προσφυγή στη Χάγη και η Τουρκία αρνηθεί, τότε δεν θα μπορούν εύκολα οι Ευρωπαίοι εταίροι μας - διότι, ασφαλώς, θα συνεχίζονται τα αδιέξοδα - να μας πουν: Βρείτε τα εσείς και οι Τούρκοι μόνοι σας. Αντίθετα, θα μπορούμε να τους πούμε εμείς να συστήσουν στους Τούρκους (και να αξιώσουν από αυτούς, κατά τον Θ. Πάγκαλο) να δεχθούν τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου της Χάγης.
Ο γράφων δεν θα ήθελε να τελειώσει αυτό το σημείωμα, αν δεν αναφέρει και πάλι ότι είναι τρομακτικά δύσκολο να εξομαλυνθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, αν ταυτοχρόνως ή περίπου στον ίδιο χρόνο δεν διαφαίνεται τουλάχιστον επικείμενη λύση του κυπριακού προβλήματος.
* Ο Χαράλαμπος Πρωτοπαπάς είναι πρώην βουλευτής και υπουργός και ανήκει στον Συνασπισμό της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας.
Κάποιοι προδικάζουν ό,τι σε περίπτωση που το δικαστήριο εκδώσει απόφαση που δεν θα συμφέρει την Τουρκία, αυτή δεν θα συμμορφωθεί με την απόφαση. Αυτό το τελευταίο είναι μάλλον αδιανόητο. Αν η Τουρκία από όλη τη διαδικασία και εκτίμηση των λοιπών παραγόντων κρίνει ότι δεν τη συμφέρει η προσφυγή στη Χάγη και το αποτέλεσμα θα είναι δυσμενές γι’ αυτήν, δεν θα υπογράψει το συνυποσχετικό.
Ανακύπτει το ερώτημα: Το δικαστήριο της Χάγης είναι αξιόπιστο και αξιοσέβαστο; Έχουμε ενδείξεις ότι η απόφαση που θα αφορά την υφαλοκρηπίδα και τα συναφή θέματα θα είναι θετική για τις ελληνικές απόψεις; Ο γράφων πιστεύει ότι ο τέως υπουργός Εξωτερικών και ικανός διπλωμάτης Πέτρος Μολυβιάτης δεν ηρέσκετο στην ιδέα της προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης. Επίσης, ο γνωστός νομομαθής και σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών Κώστας Οικονομίδης, σε τηλεοπτική συνέντευξή του προ ημερών (στην εκπομπή της ΕΤ3 "Ανιχνεύσεις", με τον Παντ. Σαββίδη), δήλωσε πως για ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα των νησιών η νομολογία του δικαστηρίου της Χάγης δεν είναι τέτοια που να κάνει τον ίδιο να αποδεχθεί ότι είναι ενδεδειγμένη για την Ελλάδα η προσφυγή στη Χάγη και ότι εκείνος προτιμά την επίλυση της διαφοράς με απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδος -Τουρκίας.
Απ’ τι γνωρίζει ο γράφων, σε ορισμένες περιπτώσεις το δικαστήριο της Χάγης παρεδέχθη ότι τα νησιά έχουν μικρότερη σε έκταση υφαλοκρηπίδα από όση έχουν οι κύριοι όγκοι της ξηράς. Και άρα η παραπομπή του θέματος στο δικαστήριο της Χάγης ενέχει και τον κίνδυνο να έχουμε ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν θα δικαιώνει τις ελληνικές απόψεις κατά εκατό τοις εκατό. Η ουσία του θέματος είναι αν η Ελλάδα θα δεχθεί και θα ακολουθήσει αυτό το ενδεχόμενο, δηλαδή τους κινδύνους τής κάπως δυσμενούς απόφασης του δικαστηρίου της Χάγης, ή την παράταση της συνεχιζόμενης από το 1975 καταστάσεως, που όλοι παραδέχονται ότι είναι απολύτως απαράδεκτη, επικίνδυνη και ζημιογόνα και για την Ελλάδα και για την Τουρκία.
Βέβαια δεν θα έπρεπε να παραλείψουμε να μιλήσουμε και για κάτι πολύ σημαντικό αναφορικά με την υφαλοκρηπίδα. Υφαλοκρηπίδα, λοιπόν, είναι η εκμετάλλευση του βυθού μετά τα χωρικά ύδατα και το μέγα ερώτημα είναι αν αυτός ο βυθός στο Αιγαίο εμπεριέχει μεγάλες ή περιορισμένες ποσότητες πετρελαίου ή άλλου ορυκτού πλούτου και δυνατότητες αντλήσεως φυσικά. Αλλά ουδείς μέχρι τώρα μπορεί να απαντήσει υπεύθυνα γι’ αυτό το ζήτημα, δεδομένου ότι δεν έχουν γίνει οι αναγκαίες έρευνες. Γι" αυτό το θέμα των ερευνών υπάρχουν κάποιες σκέψεις. Σήμερα θα περιοριστώ στην αποδοχή ότι στους κινδύνους που προανέφερα πρέπει να συνυπολογίζεται και η άγνοια της υπάρξεως ή μη υπολογίσιμων ποσοτήτων πετρελαίου.
Το κύριο θέμα της συζήτησης για την αποδοχή από πλευράς Ελλάδος της ιδέας τής προσφυγής στη Χάγη είναι ο καθορισμός του εύρους των χωρικών υδάτων της χώρας μας και τούτο διότι από το 1982, με τη διεθνή σύμβαση των θαλασσών, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα μέχρι τα 12 μίλια. Τη σύμβαση αυτή η χώρα μας επεκύρωσε το 1994. Σε αυτό το ζήτημα υπάρχει ένα παρεμπίπτον θέμα, αλλά δεν είναι το ουσιαστικό, που είναι η πολιτική απόφαση. Δηλαδή εάν το δικαίωμα της Ελλάδος να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα είναι κυριαρχικό δικαίωμα ή δεν είναι, το οποίο όμως, αν ασκηθεί, δημιουργεί κυριαρχικό δικαίωμα στη ζώνη επέκτασης. Διότι τα χωρικά ύδατα κάθε χώρας είναι υδάτινος μεν, αλλά τόπος, όπου κάθε χώρα ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ο λόγος δε που η Ελλάδα δεν έσπευσε από το 1983 να επικυρώσει τη συνθήκη αυτή των θαλασσών, αλλά περίμενε μέχρι το 1994, είναι ότι βολιδοσκοπούσε τις αντιδράσεις και της γείτονος Τουρκίας και άλλων χωρών που ενδιαφέρονται για τη ναυσιπλοϊα στο Αιγαίο.
Η Τουρκία από το 1994 και μετά διατύπωσε το casus belli, που δεν είναι ακόμη γνωστό αν είναι απόφαση της τουρκικής εθνοσυνελεύσεως ή κάτι που να μοιάζει με απόφαση, και βεβαίως η Τουρκία πρέπει να άρει αυτό το casus belli, αν επιθυμεί πράγματι να γίνει μέλος της Ε.Ε. Όλοι γνωρίζουμε ότι το αν και το πότε η Τουρκία θα γίνει μέλος της Ε.Ε. μπορεί να λάβει απάντηση ύστερα από 5-10 ή και 15 χρόνια και εξαρτάται και από τη στάση της Τουρκίας αλλά και από τη στάση των υπολοίπων Ευρωπαίων, που θα σταθμίσουν αν αντέχουν την εισδοχή της Τουρκίας στην Ε.Ε. Άρα με το να υποστηρίζει κανείς (Γιώργος Παπανδρέου) ότι η Ελλάδα πρέπει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια και να πάει ταυτοχρόνως στο δικαστήριο της Χάγης στην ουσία αποδέχεται ότι το δικαστήριο θα κρίνει και αυτό το θέμα. Αλλά για λόγους εντυπωσιασμού ισχυρίζεται ότι την πρωτοβουλία θα την έχει η Ελλάδα και συνεπώς της ανήκει η τιμή της πρωτοβουλίας, χωρίς όμως έτσι να αναμετρά την αντίδραση της Τουρκίας, η οποία πιο εύκολα θα δεχόταν από την αρχή να δηλώσει η Ελλάδα ότι στο δικαστήριο της Χάγης θα πάει με αίτημα τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας με 12 μίλια χωρικά ύδατα ή με όσα τυχόν θα αποφασίσει το δικαστήριο.
Γι’ αυτό η πρόταση του Προέδρου Στεφανόπουλου ότι στο δικαστήριο της Χάγης πρέπει να επιδιωχθεί από την Ελλάδα να τεθούν όλες οι εκκρεμότητες και οι διαφορές με την Τουρκία (και αυτές που η γειτονική χώρα ισχυρίζεται ότι υπάρχουν και όχι αυτές που δεχόμαστε εμείς) είναι ο μόνος τρόπος για να ξεφύγουμε από το αδιέξοδο, το οποίο όλοι τονίζουν, δηλαδή να περάσουμε τα προσεχή 10 ή 15 χρόνια έχοντας τις ίδιες σχέσεις με την Τουρκία, με τη μεγάλη και επώδυνη οικονομική αιμορραγία, για να συντηρούμε την αναγκαία αποτρεπτική δύναμη και τον κίνδυνο σύντομων ή παρατεταμένων επεισοδίων, που κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πού θα καταλήξουν.
Σημειώνουμε ότι, αν η Ελλάδα δεχθεί την προσφυγή στη Χάγη και η Τουρκία αρνηθεί, τότε δεν θα μπορούν εύκολα οι Ευρωπαίοι εταίροι μας - διότι, ασφαλώς, θα συνεχίζονται τα αδιέξοδα - να μας πουν: Βρείτε τα εσείς και οι Τούρκοι μόνοι σας. Αντίθετα, θα μπορούμε να τους πούμε εμείς να συστήσουν στους Τούρκους (και να αξιώσουν από αυτούς, κατά τον Θ. Πάγκαλο) να δεχθούν τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου της Χάγης.
Ο γράφων δεν θα ήθελε να τελειώσει αυτό το σημείωμα, αν δεν αναφέρει και πάλι ότι είναι τρομακτικά δύσκολο να εξομαλυνθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, αν ταυτοχρόνως ή περίπου στον ίδιο χρόνο δεν διαφαίνεται τουλάχιστον επικείμενη λύση του κυπριακού προβλήματος.
* Ο Χαράλαμπος Πρωτοπαπάς είναι πρώην βουλευτής και υπουργός και ανήκει στον Συνασπισμό της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας.
