Ρήτρα διαφυγής από τί;

Σε ομαλές συνθήκες, οι συνήθεις αντιρρήσεις στην ιδέα του κοινού δανεισμού, στην έκδοση ενός ευρωπαϊκού ομολόγου, παρεμποδίζουν μεν την περαιτέρω ολοκλήρωση της Ενωσης, ωστόσο έχουν μια κάποια λογική. Τι γίνεται, όμως, σε έκτακτες συνθήκες; Στην περίπτωση της COVID-19 οι αντιρρήσεις κάμφθηκαν, δημιουργήθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης, με λεφτά που δανείστηκε η Κομισιόν από τις αγορές και τα κατένειμε στα κράτη-μέλη, κυρίως με τη μορφή δωρεάν επιχορηγήσεων. Κατ’ αναλογίαν, για την αντιμετώπιση μιας μεγάλης, νέας εξωτερικής απειλής, ο κοινός δανεισμός θα ήταν ο πρόσφορος τρόπος για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Αμ δε…

Η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει ότι η ενίσχυση της (κοινής) άμυνας θα γίνει με νέο (κατά μόνας) δανεισμό των κρατών, ίσως και με μεταφορά κεφαλαίων από τη συνοχή στην άμυνα. Ενα μέρος των δανείων, 150 δισ. ευρώ, τα κράτη-μέλη θα τα πάρουν με χαμηλό επιτόκιο από το ειδικό ταμείο που θα δημιουργηθεί. Και άλλα 650 δισ. ευρώ θα πρέπει να τα βρουν μόνα τους, βγαίνοντας στις αγορές. Για να διευκολυνθούν, μάλιστα, τα κράτη να δανειστούν, θα θεσπιστεί μια «ρήτρα διαφυγής»: η Κομισιόν δεν θα προσμετρά αυτά τα δάνεια στον προσδιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος. Τι σημαίνουν αυτά;

Πρώτον, για τη συνοχή: Οι δαπάνες συνοχής, πρακτικά, έχουν περιοριστεί στην αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων μόνο, ενώ αυτό που χρειάζεται είναι μια διευρυμένη πολιτική συνοχής, που θα καταπολεμά τις κοινωνικές ανισότητες και θα δημιουργεί στους Ευρωπαίους την αίσθηση ότι είναι μέλη μιας μεγάλης κοινότητας με κοινά προβλήματα και κοινό μέλλον. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να αυξηθούν οι δαπάνες συνοχής – όχι να μειωθούν. Δεύτερον, για τα δάνεια: Είτε τα προσμετρά η Κομισιόν είτε όχι, το σίγουρο είναι ότι τα προσμετρούν οι αγορές για να προσδιορίσουν το επιτόκιο. Ποια θα ήταν μια εναλλακτική για την Ευρωπαϊκή Ενωση;

Για να εξουδετερωθεί η άμεση επίδραση της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών στις δαπάνες κοινωνικού χαρακτήρα, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα μπορούσε να προχωρήσει σε κοινό δανεισμό για την άμυνα, όπως έκανε στην πανδημία. Αν η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών γίνει εις βάρος των πολιτικών συνοχής, με ακραία επιβάρυνση υπερχρεωμένων κρατών, εξουθένωση ευρωπαϊκών κοινωνιών και δημιουργία προϋποθέσεων για επέλαση της Ακροδεξιάς, η Ευρώπη μάλλον εικονικά θωρακίζεται.

Αν ισχύσει η «ρήτρα διαφυγής», δίδεται η ευχέρεια να μοιραστεί 1 δισ. ευρώ με πελατειακά κριτήρια.

Και, μέσα σε αυτή τη μεγάλη εικόνα, πού στέκεται η Ελλάδα; Θα μας συνέφερε η έκδοση ενός ευρωομολόγου για την άμυνα.

Αντί αυτό να επιδιώξει στα σοβαρά, η κυβέρνηση παραδόξως διεκδικεί την πατρότητα της «ρήτρας διαφυγής». Αλλά αφού η Ελλάδα έχει ήδη υψηλές αμυντικές δαπάνες χωρίς (χάρη στην επιμονή του Κ. Χατζηδάκη) να της ξεφεύγει το έλλειμμα, γιατί η κυβέρνηση τόσο μαχητικά επιδιώκει να μην υπολογίζονται οι στρατιωτικές δαπάνες σε αυτό; Υποψιάζομαι ότι το κάνει για να συνεχιστεί αυτό που γίνεται επί έξι χρόνια, να μοιράζονται λεφτά με πελατειακά κριτήρια. Αν ισχύσει η «ρήτρα διαφυγής» για όλα τα κράτη, αμέσως αμέσως θα μπορέσει να διανείμει 1 δισ. ευρώ φέτος – όσα περίπου είναι η δαπάνη για την πρώτη φρεγάτα Belharra. Και έρχονται και εκλογές…