Τι πρότυπο επιχείρησης χρειαζόμαστε;

Αν ο σκοπός μιας επιχείρησης είναι να παράγει αξία, τι εννοούμε ως αξία; Τη διανομή κερδών για τους μετόχους της ή την παραγωγή οφέλους για τους συμμέτοχους της – κοινωνία, περιβάλλον, πελάτες, προμηθευτές, μισθωτούς; Ο αρχισυντάκτης των Financial Times (F.T.) L. Barber, άρχιζε την ομιλία του γι’ αυτό το θέμα στη Βρετανική Ακαδημία, στις 26 Νοεμβρίου, προσφεύγοντας στα ακόλουθα λόγια ενός σπουδαίου κοινωνιολόγου: Η επιχείρηση που κερδίζει επειδή πληρώνει την εργασία με λιγότερα από όσα απαιτούνται προς το ζην, δεν είναι καν επιχείρηση, γιατί το μέρισμά της το αντλεί εις βάρος του ζωτικού κεφαλαίου της, εις βάρος της ζωής, της υγείας και της ευτυχίας των μισθωτών της.

Αυτά τα λόγια (1915) του W. Lippmann δεν ξένισαν ένα ακροατήριο εξοικειωμένο με ένα από τα πιο μεγάλα και φιλόδοξα προγράμματα της Βρετανικής Ακαδημίας, για «Το Μέλλον της Επιχείρησης», που ξεκίνησε το 2017. Τον Νοέμβριο παρουσιάστηκε η δεύτερη έκθεση του Προγράμματος, αναπτυσσόταν στη βάση 8 αρχών, με θέμα να συμβάλει η επιχείρηση στην επίτευξη των στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη, που έχει θέσει ο ΟΗΕ με ορίζοντα το 2030. Κεντρική ιδέα: «Η επιχείρηση πρέπει να επιλύει προβλήματα των ανθρώπων και του πλανήτη με τρόπους που θα της επιτρέπουν να έχει κέρδη, κι όχι να κερδίζει προκαλώντας τέτοια προβλήματα». Η πολεμική στο σημερινό (α λα Φρίντμαν…) πρότυπο επιχείρησης ήταν η αιχμή και της καμπάνιας των F.T., με την ευκαιρία της έκθεσης. Σε όλο τον ανεπτυγμένο καπιταλισμό, το δόγμα ότι το καθήκον της επιχείρησης είναι να φέρνει κέρδη για τους μετόχους αμφισβητείται. Ακόμα και στο προπύργιο αυτού του δόγματος, στη Βρετανία, μόνο το 25% το συμμερίζεται, ενώ η κ. C. Fairbairn, γενική διευθύντρια του βρετανικού ΣΕΒ ανησυχεί διότι «η προσήλωση στο δόγμα του κέρδους για τους μετόχους αποβαίνει εις βάρος του σκοπού που πρέπει να υπηρετεί η επιχείρηση». Αυτό το δόγμα αμφισβήτησαν τον Αύγουστο 2019 (για πρώτη φορά από το 1997) οι 181 διευθύνοντες σύμβουλοι των μεγαλύτερων εταιρειών του κόσμου, του Business Roundtable. Αυτή ήταν η κεντρική ιδέα και του Νταβός.

Ξέρετε κάποιον εργαζόμενο, οποιασδήποτε εταιρείας, να ξυπνά το πρωί να πάει στη δουλειά με τη σκέψη «πώς θα πετύχω να αυξήσω την αξία για τους μετόχους σήμερα»; –γράφει σαρκαστικά ο P. Collier, στο τελευταίο βιβλίο του, «The Future of Capitalism». Ο σκοπός μιας επιχείρησης πρέπει να είναι –γράφει– να παράγει όφελος στην κοινωνία. Να δημιουργεί θέσεις εργασίας με τις οποίες οι εργαζόμενοι προσφέρουν υπηρεσίες στην κοινωνία και γι’ αυτό είναι περήφανοι για την επιχείρηση που εργάζονται. Η κερδοφορία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά ένας περιορισμός που πρέπει να ικανοποιείται προκειμένου η επιχείρηση να υπηρετεί τους σκοπούς της με διατηρήσιμο τρόπο…

Ποιος είναι ο P. Collier; Είναι καθηγητής στην Οξφόρδη, διετέλεσε στην προεδρία του Χάρβαρντ, η βασίλισσα της Αγγλίας τον έχρισε ιππότη, είναι ένας υπεράνω υποψίας «συστημικός» διανοούμενος. Κι αυτά που υποστηρίζει δεν είναι τόσο μακρινά. Ηταν κυρίαρχα μέχρι πριν από 50 χρόνια. Μπορούν να ξαναγίνουν.