Μας αρέσει η δημοσιονομική ισορροπία;
Κώστας Καλλίτσης, Η Καθημερινή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2019-04-21
Αν κάτι δεν αμφισβητείται, είναι η μοναδική στα παγκόσμια χρονικά δημοσιονομική προσαρμογή που έχει επιτευχθεί, αποτέλεσμα της σκληρής λιτότητας, καρπός αιματηρών θυσιών του ελληνικού λαού. Πριν από 10 χρόνια, έκλεινε ο κύκλος της καταστροφής που είχε ανοίξει η κυβέρνηση Καραμανλή κι αποκαλυπτόταν ένα έλλειμμα 15,3% σε μια καταχρεωμένη Ελλάδα. Σήμερα, παρά τη λαίλαπα του πρώτου 6μήνου 2015, η χώρα έχει ένα δημοσιονομικό απόθεμα ασφαλείας που της επιτρέπει να βγαίνει στις αγορές, να μειώνει το κόστος του δανεισμού της, να προσδοκά χαλάρωση της πιστωτικής ασφυξίας των επιχειρήσεών της, ώστε να επενδύσουν και να δημιουργηθούν νέες, βιώσιμες θέσεις εργασίας. Αν δεν αναποδογυρίσει η καρδάρα.
Στην υπάρχουσα δημοσιονομική ισορροπία κρύβεται μια ευκαιρία. Η ισορροπία είναι εύθραυστη. Οι δαπάνες για συντάξεις, π.χ., θα μειώνονται ώστε από το 17% να πέσουν στο 12,5% του ΑΕΠ εντός 4ετίας (στον μέσο ευρωπαϊκό όρο), αλλά αν δεν τροποποιηθεί ο νόμος Κατρούγκαλου ώστε να πάψει να λειτουργεί ως κίνητρο για πρόωρη συνταξιοδότηση και «μαύρη» εργασία, τα έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος θα αποδυναμώνονται. Το ίδιο θα συμβεί με τα φορολογικά έσοδα, αν δεν αντιμετωπιστεί το εθνικό σπορ της φοροδιαφυγής/φοροαποφυγής. Η ευκαιρία είναι η δημοσιονομική ισορροπία να σταθεροποιηθεί με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και, ισχυρότερα, μέσω της οικονομικής μεγέθυνσης. Δεν είναι εύκολο, πολλώ μάλλον που αιωρούνται ασύμμετρες απειλές – εκκρεμείς αποφάσεις του ΣτΕ για έως 26 δισ. δαπάνες για αναδρομικά κ.ά.
Πέραν αυτών των απειλών, ωστόσο, στη σημερινή κατάσταση ελλοχεύει κι ένας απτός κίνδυνος. Αναφέρομαι στη διάβρωση και, εντέλει, στην ανατροπή της δημοσιονομικής ισορροπίας λόγω του υψηλού προεκλογικού πυρετού του πολιτικού συστήματος.
Η διάβρωση εξελίσσεται. Η αντιπολίτευση έχει διατυπώσει δέσμες απαλλαγών και συναφών μέτρων που ορισμένοι κοστολογούν σε 4-5 δισ. επιπλέον. Προσφάτως δε, εμφανίστηκε να συνηγορεί σε σχέδιο ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, που η υλοποίησή του (σύμφωνα με τους εισηγητές του) προϋποθέτει μια πρόσθετη δαπάνη της τάξης των 3,2 δισ. ευρώ ετησίως, επί πέντε έτη. Και η κυβέρνηση, όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός, σχεδιάζει νέα μόνιμα μέτρα ελάφρυνσης, που θα ισχύσουν από το 2020.
Ολα αυτά και άλλα θα ήταν ωραίο να συζητηθούν, αν υπήρχε ένας οργανισμός κοστολόγησης των δαπανών και της επίδρασής τους στα δημόσια οικονομικά και στην οικονομία γενικότερα. Δεν υπάρχει και ουδείς επιθυμεί να υπάρξει – η σχετική πρόταση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Γ. Χουλιαράκη έχει πεταχτεί στον κάδο των ανακυκλώσιμων. Ετσι, απομένει η ευκαιρία της ανέξοδης διασποράς ψευδών ή έωλων προεκλογικών υποσχέσεων, εν είδει επιταγών εξοφλητέων άμα τη αναλήψει των καθηκόντων της όποιας κυβέρνησης προκύψει από τις εθνικές εκλογές. Τότε θα εμφανιστεί ο μείζων κίνδυνος, της ανατροπής της δημοσιονομικής ισορροπίας, για την οποία δέκα χρόνια πάσχιζε ο ελληνικός λαός.
Γιατί, για να υπάρξει μεγαλύτερη δημοσιονομική χαλάρωση, προαπαιτείται η ύπαρξη μεγαλύτερου δημοσιονομικού χώρου. Υπάρχει τέτοιος χώρος; Κυβέρνηση κι αντιπολίτευση υποθέτουν ή οραματίζονται. Καλά κάνουν – αλλά δεν αρκεί. Η τρόικα μετράει, ξαναμετράει και υποστηρίζει ότι αυτός ο χώρος είναι στενός. Περί τα 70 εκατομμύρια ευρώ, μόνο…
Στην υπάρχουσα δημοσιονομική ισορροπία κρύβεται μια ευκαιρία. Η ισορροπία είναι εύθραυστη. Οι δαπάνες για συντάξεις, π.χ., θα μειώνονται ώστε από το 17% να πέσουν στο 12,5% του ΑΕΠ εντός 4ετίας (στον μέσο ευρωπαϊκό όρο), αλλά αν δεν τροποποιηθεί ο νόμος Κατρούγκαλου ώστε να πάψει να λειτουργεί ως κίνητρο για πρόωρη συνταξιοδότηση και «μαύρη» εργασία, τα έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος θα αποδυναμώνονται. Το ίδιο θα συμβεί με τα φορολογικά έσοδα, αν δεν αντιμετωπιστεί το εθνικό σπορ της φοροδιαφυγής/φοροαποφυγής. Η ευκαιρία είναι η δημοσιονομική ισορροπία να σταθεροποιηθεί με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και, ισχυρότερα, μέσω της οικονομικής μεγέθυνσης. Δεν είναι εύκολο, πολλώ μάλλον που αιωρούνται ασύμμετρες απειλές – εκκρεμείς αποφάσεις του ΣτΕ για έως 26 δισ. δαπάνες για αναδρομικά κ.ά.
Πέραν αυτών των απειλών, ωστόσο, στη σημερινή κατάσταση ελλοχεύει κι ένας απτός κίνδυνος. Αναφέρομαι στη διάβρωση και, εντέλει, στην ανατροπή της δημοσιονομικής ισορροπίας λόγω του υψηλού προεκλογικού πυρετού του πολιτικού συστήματος.
Η διάβρωση εξελίσσεται. Η αντιπολίτευση έχει διατυπώσει δέσμες απαλλαγών και συναφών μέτρων που ορισμένοι κοστολογούν σε 4-5 δισ. επιπλέον. Προσφάτως δε, εμφανίστηκε να συνηγορεί σε σχέδιο ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, που η υλοποίησή του (σύμφωνα με τους εισηγητές του) προϋποθέτει μια πρόσθετη δαπάνη της τάξης των 3,2 δισ. ευρώ ετησίως, επί πέντε έτη. Και η κυβέρνηση, όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός, σχεδιάζει νέα μόνιμα μέτρα ελάφρυνσης, που θα ισχύσουν από το 2020.
Ολα αυτά και άλλα θα ήταν ωραίο να συζητηθούν, αν υπήρχε ένας οργανισμός κοστολόγησης των δαπανών και της επίδρασής τους στα δημόσια οικονομικά και στην οικονομία γενικότερα. Δεν υπάρχει και ουδείς επιθυμεί να υπάρξει – η σχετική πρόταση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Γ. Χουλιαράκη έχει πεταχτεί στον κάδο των ανακυκλώσιμων. Ετσι, απομένει η ευκαιρία της ανέξοδης διασποράς ψευδών ή έωλων προεκλογικών υποσχέσεων, εν είδει επιταγών εξοφλητέων άμα τη αναλήψει των καθηκόντων της όποιας κυβέρνησης προκύψει από τις εθνικές εκλογές. Τότε θα εμφανιστεί ο μείζων κίνδυνος, της ανατροπής της δημοσιονομικής ισορροπίας, για την οποία δέκα χρόνια πάσχιζε ο ελληνικός λαός.
Γιατί, για να υπάρξει μεγαλύτερη δημοσιονομική χαλάρωση, προαπαιτείται η ύπαρξη μεγαλύτερου δημοσιονομικού χώρου. Υπάρχει τέτοιος χώρος; Κυβέρνηση κι αντιπολίτευση υποθέτουν ή οραματίζονται. Καλά κάνουν – αλλά δεν αρκεί. Η τρόικα μετράει, ξαναμετράει και υποστηρίζει ότι αυτός ο χώρος είναι στενός. Περί τα 70 εκατομμύρια ευρώ, μόνο…
