«Δώστε στη διπλωματία μια ευκαιρία...»

Δεν υπάρχει απολύτως κανένα πρόβλημα με τη δημόσια διατύπωση των θέσεων εξωτερικής πολιτικής. Αντίθετα σε μία δημοκρατία επιβάλλεται. Τα ερωτηματικά εγείρονται με τον τρόπο διεξαγωγής του διπλωματικού διαλόγου και διαπραγμάτευσης για την οποία θα πρέπει να αποφεύγεται η «διπλωματία του μεγαφώνου». Η τελευταία έχει κατακριθεί τόσο στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία όσο και στη διπλωματική πρακτική ως αδιέξοδη και δυνητικά ζημιογόνος. Αν και μπορεί ενίοτε να λειτουργήσει ως ψυχοθεραπεία για τα θυμικά τραύματα ενός κοινωνικού σώματος ενώ προσφέρει και άφθονα χειροκροτήματα. Οταν πριν από λίγα χρόνια σε μια επίσκεψή μου στην Ουάσιγκτον, στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS) ρώτησα τον Ζ. Μπρεζίνσκι, αυτό το μεγάλο τέρας της διπλωματίας, ποια συμβουλή θα έδινε για την καλύτερη άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, η απάντησή του ήταν «πρώτα απʼ όλα η αποφυγή της διπλωματίας του μεγαφώνου - megaphone diplomacy. Η διπλωματική διαπραγμάτευση δεν είναι reality show».

Μια διπλωματική συνάντηση και μάλιστα υψηλού επιπέδου γίνεται είτε για να λύσεις ένα ζήτημα με συγκεκριμένα αποτελέσματα ή για να βελτιώσεις το κλίμα/ατμόσφαιρα/χημεία για να διευκολύνεις την επίτευξη λύσης. Με τη «διπλωματία του μεγαφώνου» δεν επιτυγχάνεις τίποτα από τα δύο. Το αντίθετο. Κατά κανόνα χαλάει το κλίμα. Συρρικνώνει τα περιθώρια ευελιξίας για τους αναγκαίους συμβιβασμούς. Και συνήθως διεγείρει ό,τι περιέγραψε ο J.Μ. Keynes ως «ζωώδη ένστικτα» (animal spirits), στη συγκεκριμένη περίπτωση τον ακραίο εθνικισμό και ανορθολογισμό που ενώ μπορεί να ικανοποιεί θυμικά ένα ακροατήριο οδηγεί σε αδιέξοδα ή και ενίοτε σε όλεθρο. Τα παραδείγματα από την επικράτηση των animal spirits ή από την «εθνική μας τύφλωση» στην ελληνική ιστορία πάμπολλα. Μόλις το 2015 μια συντριπτική πλειοψηφία ψήφιζε ουσιαστικά χωρίς να το συνειδητοποιεί την καταστροφή της χώρας, την έξοδό της από την ευρωζώνη. Για να μην ανατρέξουμε στο απώτερο παρελθόν (1897 κ.λπ.).

Το να αποφεύγεις τη «διπλωματία του μεγαφώνου» δεν σημαίνει καθόλου ότι αποφεύγεις να διαπραγματευθείς σκληρά τις θέσεις σου (μας) που είναι σύμφωνες με το διεθνές δίκαιο. Το κάνεις όμως στις κατάλληλες διαδικασίες και στα fora εκείνα (π.χ. ΕΕ) που φέρνουν αποτελέσματα για τη μεγιστοποίηση των ελληνικών συμφερόντων. Και ενημερώνονται το Κοινοβούλιο, τα πολιτικά κόμματα και ο ελληνικός λαός για τα αποτελέσματα της διαπραγμάτευσης. Η διαφάνεια είναι αναγκαία. Ούτε μυστική διπλωματία, ούτε διπλωματία του μεγαφώνου. Αλλά στη διάρκεια μιας ευαίσθητης διαπραγμάτευσης, ενός διερευνητικού διαλόγου επιβεβλημένο είναι να αποφεύγονται οι δημόσιες δηλώσεις απʼ όλους. «Δώστε στη διπλωματία μια ευκαιρία». Και «η θεσμική διπλωματία συνεπάγεται την άσκηση δημόσιας σιωπής» όπως έλεγε και ο Β. Θεοδωρόπουλος. Πόσο δύσκολο είναι να κατανοηθεί αυτό;

Αλλά ας θεωρήσουμε ότι τώρα κλείνει ψυχοθεραπευτικά ένα κεφάλαιο κάθαρσης ως η τελική πράξη που γέννησε η διαδικασία της έντασης και κλιμάκωσης του περασμένου χρόνου. Είναι σημαντικό ότι και οι δύο πλευρές επέλεξαν να μη συνεχίσουν τη δημόσια διαπραγματευτική αντιπαράθεση. Και η ωριμότητα επιβάλλει το επόμενο κεφάλαιο να είναι η νηφάλια συνέχιση του διπλωματικού διαλόγου (διερευνητικού κ.λπ.) και στη βάση των θετικών αποτελεσμάτων των επίσημων συναντήσεων του ΥΠΕΞ Ν. Δένδια στην Αγκυρα (προώθηση θετικής ελληνοτουρκικής ατζέντας κ.λπ.). Η επόμενη κρίσιμη ελληνοτουρκική συνάντηση θα είναι την ερχόμενη εβδομάδα στη Γενεύη στο πλαίσιο της πενταμερούς για το Κυπριακό. Μπορεί να αποδειχθεί μια νέα αφετηρία. Και πρέπει.

Για να μην αποδειχθούν οι προσπάθειές μας «σαν των Τρώων»...