Η Διακήρυξη Σουμάν της 9ης Μαΐου 1950 και η σημασία της σήμερα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

Σωτήρης Ντάλης, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2021-05-08

Μετά το τέλος του καταστροφικού Βʼ Παγκοσμίου Πολέμου, έπρεπε να αναζητηθεί η κατάλληλη μεθοδολογία για να «λυθεί» το γερμανικό «πρόβλημα». Η ελεγχόμενη από τη Δύση, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας έπρεπε να προχωρήσει σε μια σταδιακή εκβιομηχάνιση και προς αυτή την κατεύθυνση «πίεζαν» οι ΗΠΑ τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Κάπως έτσι μέσα από τις στάχτες του πολέμου προέκυψε μια καινοτόμος θεσμική πρόταση, στην οποία όμως δεν ανταποκρίθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο, προϊόν των εργασιών της ομάδας που εργάστηκε γύρω από τον Επιθεωρητή Σχεδιασμού της Γαλλικής Κυβέρνησης, τον Ζαν Μονέ.

Η ιδέα ήταν να τεθούν υπό μια κοινή αρχή η παραγωγή και η διαχείριση του άνθρακα και του χάλυβα, απαραίτητων πόρων για την ανάπτυξη των βιομηχανιών. Την πρόταση του Ζαν Μονέ, ανέλαβε να την προωθήσει πολιτικά ο Ρομπέρ Σουμάν, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας. Εξι κράτη (Γαλλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Βέλγιο, Ιταλία, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) αποδέχτηκαν το σχέδιο μιας «λειτουργικής» κοινότητας, «υπερεθνικού» χαρακτήρα.

Στις 9 Μαΐου 1950 (έκτοτε Ημέρα της Ευρώπης), ο Ρομπέρ Σουμάν θα παρουσιάσει αυτή τη θεσμική καινοτομία με την ιστορική δήλωσή του, η οποία υπογράμμιζε ότι «η παγκόσμια ειρήνη δεν μπορεί να διατηρηθεί αν δεν αναληφθούν δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν. Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διά μιας, ούτε σε ένα συνολικό οικοδόμημα: θα διαμορφωθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη. Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα... θα αλλάξει το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί μακρόν ασχολούνταν με την κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν σχεδόν μονίμως τα θύματα».

Στη λογική της Δήλωσης Σουμάν της 9ης Μαΐου 1950, τα έξι κράτη που συμφώνησαν, θα υπογράψουν έναν χρόνο αργότερα στο Παρίσι, στις 18 Απριλίου του 1951, τη Συνθήκη που θα ιδρύσει την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Οι εκπρόσωποι των έξι κρατών θα δηλώσουν «...αποφασισμένοι να υποκαταστήσουν τους προαιώνιους ανταγωνισμούς με τη συγχώνευση των ουσιαστικών συμφερόντων τους, να δημιουργήσουν με την εγκαθίδρυση μιας οικονομικής κοινότητας τα πρώτα όργανα μιας περισσότερο πλατιάς και ανεξάρτητης κοινότητας μεταξύ λαών που επί μακρόν υπήρξαν αντίπαλοι σε αιματηρές συγκρούσεις και να θέσουν τις βάσεις θεσμών ικανών να κατευθύνουν ένα πεπρωμένο που εις το εξής θα είναι κοινό».

Η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα εξασφάλισε στην Ευρώπη ειρήνη, ευημερία και συνείδηση κοινότητας προκειμένου να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις. Με την ευρωπαϊκή ενοποίηση αντλήσαμε διδάγματα από τις αιματηρές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος.

Πέρα από την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία, στις επιτυχίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης συμπεριλαμβάνονται οι αρχές, αλλά και η μορφή συνεργασίας στην Ευρώπη: δημοκρατία, ισότητα δικαιωμάτων, διαφάνεια, επικουρικότητα, αξιοπρέπεια του ανθρώπου, ελευθερία, αλληλεγγύη και ανεκτικότητα είναι μερικές από τις βασικές αξίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), καθώς η ΕΕ δεν είναι απλώς ένας οικονομικός χώρος αλλά και μια κοινωνία αξιών.

Σήμερα η ευρωπαϊκή ενοποίηση σηματοδοτεί πρωτίστως την ειρήνη στην Ευρωπαϊκή Ηπειρο που δοκιμάστηκε τόσο σκληρά στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία σημαίνει όμως και ένα πρότυπο ανάπτυξης μοναδικό στον κόσμο, που συνδυάζει κάποιες πολιτικές αλληλεγγύης με αντικειμενικό σκοπό μια ανάπτυξη που πρέπει να συμμεριζόμαστε όλοι.

Πριν από έναν χρόνο όταν κορυφώθηκε η υγειονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία, η αρχική έλλειψη αλληλεγγύης, λόγω του προβληματικού συντονισμού των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, εμφάνισε μια Ευρώπη διχασμένη, με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο να διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο και ανάγκασε τον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ (1985-1995), μια από τις κορυφαίες προσωπικότητες της ιστορίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, να μιλήσει για το μικρόβιο που επέστρεψε, παραπέμποντας κυριολεκτικά στην πανδημία, όμως μεταφορικά ήθελε να περιγράψει το κλίμα διχόνοιας που απειλούσε να δηλητηριάσει για άλλη μια φορά την Ευρώπη. Αυτό εννοούσε όταν τόνιζε ότι «το κλίμα που επικρατεί σήμερα μεταξύ των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων και η έλλειψη αλληλεγγύης συνιστούν θανάσιμο κίνδυνο για την ΕΕ».

Την τελευταία δεκαετία, η ΕΕ βρέθηκε εγκλωβισμένη σε μια πολυεπίπεδη κρίση, μεταναστευτική - προσφυγική, οικονομική, ασφάλειας, και γεωπολιτικής αδυναμίας, η οποία απείλησε τον βασικό πυλώνα του ευρωπαϊκού σχεδίου, τη συνοχή, και ενίσχυσε την απόκλιση των κρατών-μελών.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση και ειδικότερα η Ευρωζώνη έχοντας ήδη αντιμετωπίσει την κρίση του ευρώ και τη χρηματοπιστωτική κρίση, έπρεπε να αποφύγει λάθη εκείνης της περιόδου. Στόχος ήταν να μην επαναληφθούν ζημιές διαρκείας στην οικονομία της Ευρωζώνης. Ομως προηγουμένως η ΕΕ έπρεπε να ελέγξει την εξάπλωση της πανδημίας.

Αυτό που συγκρατούμε από την πρώτη φάση της διαχείρισης της κρίσης της πανδημίας του Covid-19, είναι το γεγονός πως η ΕΕ σε άλλη μια κρίση έδειξε πως το κλειδί για να ανταποκριθεί στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις είναι να εξοπλιστεί με την απαραίτητη κυριαρχία και αλληλεγγύη. Για να καθορίζει η ίδια το μέλλον της χρειάζεται περισσότερη κυριαρχία.

Ας συνεχίσουμε λοιπόν να λειτουργήσουμε συντονισμένα με αλληλεγγύη και με σεβασμό στον ρόλο της επιστήμης για να ξεπεραστεί η πανδημία και μετά θα ξαναδούμε τη νέα συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ και την αναζήτηση νέων εργαλείων και νέων δυνατοτήτων.

Είναι προφανής η ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό σύστημα για την Ευρωζώνη, η οποία ούτως ή άλλως αποτελεί μέρος του προβλήματος γιατί είναι μια ατελής οικονομική και νομισματική ένωση χωρών-μελών με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η εμβάθυνση και ολοκλήρωση της Ευρωζώνης πρέπει να είναι ο βασικός άξονας των θεσμικών πρωτοβουλιών, τις οποίες θα συμπληρώνει το σχέδιο ανάπτυξης της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας, προκειμένου η ΕΕ να είναι σε θέση να εξασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία, να μπορεί να διαχειριστεί τις διεθνείς κρίσεις μόνη της και να εγγυάται τα εξωτερικά σύνορά της.

Η νέα συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ οδηγεί εκ των πραγμάτων σε αναζήτηση μιας νέας αλληλεγγύης, όπου η σύγκλιση των συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα συμπληρώνει και δεν θα ακυρώνει το εθνικό συμφέρον.

Θέματα επικαιρότητας: ΕΥΡΩΠΗ

Τι συμβαίνει με την οικονομία της Ευρώπης;

2024-03-06

Πριν από 18 μήνες, σχεδόν όλοι οι αναλυτές προέβλεπαν ότι...

Περισσότερα

Θα αυτοτραυματιστεί η Ευρώπη;

Παύλος Τσίμας, 2024-02-03

«Ευρώπη θα γίνουμε»! Στα ελληνικά ακούγεται θετικό, κάτι...

Περισσότερα
Κώστας Καλλίτσης

Στην Ευρώπη, θέλουμε βιομηχανία;

Κώστας Καλλίτσης, 2024-01-28

Πριν βιαστείτε να απαντήσετε καταφατικά, διαβάστε δύο σημαντικές...

Περισσότερα

Πολιτικός ρεαλισμός με ακροδεξιά ρητορική

Λευτέρης Παπαγιαννάκης, 2023-09-30

Με μεγάλη ένταση επανήλθε στην επικαιρότητα η συζήτηση...

Περισσότερα
Σωτήρης Βαλντέν

Η νέα διεύρυνση της ΕΕ και το μέλλον της Ευρώπης

Σωτήρης Βαλντέν, 2023-09-07

Όταν πέρσι τον Ιούνιο οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισαν...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Η κοινότοπη Ευρώπη

Γιώργος Σιακαντάρης, 2023-05-30

Με αφορμή την Ημέρα της Ευρώπης στις 9 Μαΐου διαβάσαμε κοινότοπα...

Περισσότερα
Σταύρος Ζουμπουλάκης

Η Ευρώπη ως ερώτημα

Σταύρος Ζουμπουλάκης, 2023-01-15

Τα άρθρα, οι μπροσούρες και τα βιβλία που μιλούν για την...

Περισσότερα

«Αυτοκτονικός μινιμαλισμός»

Γιώργος Καπόπουλος, 2022-11-28

Την άνοιξη του 2003 η Γαλλία του Σιράκ και η Γερμανία του Σρέντερ...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Κώστας Καλλίτσης

Και η αντιπολίτευση;..

Κώστας Καλλίτσης, 2025-02-09

Η δημοσκοπική εικόνα της κυβέρνησης είναι πολύ κακή, κακή...

Ξενοφών Κοντιάδης

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα Υπουργών για τα Τέμπη και ποιά η ευθύνη της κυβέρνησης;

Ξενοφών Κοντιάδης, 2025-02-06

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα υπουργών για...

Η βουβή οργή που δεν έπιασαν

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-05

«Μα τι έγινε ξαφνικά με το θέμα των Τεμπών και ξαναβγήκε...

Όταν η μετακίνηση πληθυσμών και η εθνοκάθαρση προβάλλονται ως ”λύση”

Αντώνης Παπαγιαννίδης, 2025-02-05

Τα πιο ζωηρά και σκοτεινά όνειρα των υπερ-συντηρητικών...

Ουσιαστικές δεσμεύσεις και ηθικές υποχρεώσεις

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-02

Μας θύμωσε το γεγονός ότι η Γαλλία σκέπτεται σοβαρά να πουλήσει...

Γιάννης Βούλγαρης

Ένας Κόσμος Ολιγαρχών;

Γιάννης Βούλγαρης, 2025-01-26

De te fabula narratur. Για σένα μιλάει ο μύθος. Με αυτή τη ρήση ο Καρλ...

Κώστας Καλλίτσης

Το τραμπικό ρεύμα

Κώστας Καλλίτσης, 2025-01-26

Η ανάδειξη του Ντ. Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ προκαλεί αναταράξεις...

Την εποχή των αυτοκρατοριών

Παύλος Τσίμας, 2025-01-24

Την ημέρα που ο Τραμπ έκοβε με το σπαθί την τούρτα (και το...

Για να λυθούν  τα προβλήματα των πολιτών απαιτείται κυβερνητική αλλαγή

Για να λυθούν τα προβλήματα των πολιτών απαιτείται κυβερνητική αλλαγή

2025-01-18

...Η υποψηφιότητα της Λούκας Κατσέλη είναι η πιο κατάλληλη...

Χρήστος Ροζάκης

Ένας Χρόνος Ελληνικής Εξωτερικής πολιτικής

Χρήστος Ροζάκης, 2025-01-05

Το 2024 υπήρξε ένας έντονος χρόνος με γεωπολιτικές μεταβολές...

Κώστας Καλλίτσης

Να διασωθεί ό,τι απέμεινε

Κώστας Καλλίτσης, 2025-01-05

Το 2024 οι ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης μεγεθύνονταν...

Σωτήρης Βαλντέν

Πού έχει δίκιο ο Αντώνης Σαμαράς

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-16

Ακούγοντας την τελευταία ομιλία του Αντώνη Σαμαρά (12/12),...

×
×