Ελλάδα - Τουρκία 2022: προς την επίλυση της διένεξης του Αιγαίου

Αλέξης Ηρακλείδης, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2022-01-22

heraklidis

Κατά τη «θεωρία της δημοκρατικής ειρήνης», καντιανής προέλευσης, τα δημοκρατικά κράτη και αυτά που σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι φιλειρηνικά ως κράτη, ειδικά στις σχέσεις τους με άλλα δημοκρατικά κράτη. Αντιθέτως, όπως το είχε διατυπώσει ο αρχιστράτηγος και υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, George Marshall: «Οι κυβερνήσεις που συστηματικά παραγνωρίζουν τα δικαιώματα του δικού τους λαού είναι λιγότερο πιθανό να σεβαστούν τα δικαιώματα άλλων λαών, και είναι πιο πιθανό να επιδιώκουν τους στόχους τους με καταναγκασμό και βία». Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι η Τουρκία του Ερντογάν, από το 2016, που εγκατέλειψε τη θέση Νταβούτογλου «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες». Ειδικά για τον Ερντογάν ισχύει η ρήση του λόρδου Ακτον «η εξουσία τείνει να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απολύτως».

Η Τουρκία βρίσκεται σήμερα και στον αστερισμό του εθνικισμού (αγαστή συμμαχία Ερντογάν με Εθνικιστικό Κόμμα Δράσης). Ετσι η σημερινή Τουρκία φαίνεται ότι έχει αποβεί αυτό που πάντα ονειρευόντουσαν οι έλληνες εθνικιστές. Εχει όμως και η Αθήνα ευθύνη γιʼ αυτήν την εξέλιξη, με την κοντόφθαλμη στάση της: (α) με τα απανωτά της βέτο στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας μέχρι το 1999 (μέχρι τη Σύνοδο του Ελσίνκι), ακόμη και επί Οζάλ και Γιλμάζ· και (β) με το να σέρνει τα πόδια της στην επίλυση της διένεξης του Αιγαίου, αλλά και του Κυπριακού, ειδικά το 1981-89, το 2004-2009 και από το 2011 και μετά.

Κατά τη γνωστή ρήση, «Ελληνες και Τούρκοι είναι προορισμένοι από τη γεωγραφία να γίνουν κάποτε φίλοι». Ωστόσο ιστορικά μετά από κάθε περίοδο φιλίας, είχαμε επιστροφή στην αντιπαλότητα, όπως πρόσφατα με την ύφεση της περιόδου 1999 - 2011. Αυτό οφείλεται, πάνω απʼ όλα, στη μεταξύ τους ιστορία, σε συνδυασμό με τις ιστορικές τους μνήμες, αληθινές ή φαντασιακές. Και όπως έχει λεχθεί προσφυώς, η γεωγραφία μπορεί να προορίζει δύο γείτονες να γίνουν φίλοι, όμως αν η γεωγραφία συγκρούεται με την ιστορία, δηλαδή με τα εκατέρωθεν εθνικά αφηγήματα, τότε συνήθως η ιστορία υπερισχύει.

Αλλά ας έρθουμε στο σήμερα. Με την έλευση του νέου έτους τίθεται πάλι το αδυσώπητο ερώτημα: πώς Αθήνα και Αγκυρα θα κατορθώσουν να επανέλθουν στην ύφεση του 1999 - 2011; Αυτή τη φορά όμως το καλό κλίμα και οι αυξημένες οικονομικές σχέσεις δεν αρκούν. Χρειάζεται πραγματική προσέγγιση, όπως το 1930-39 και το 1945-53. Και για να γίνει αυτό πρέπει να επιλυθούν όλες οι ελληνοτουρκικές διαφορές (εκτός από το Κυπριακό που παραμένει άλυτο, με ευθύνη τόσο της Αγκυρας όσο και της Λευκωσίας), και κατά κύριο λόγο η διένεξη του Αιγαίου, που φέτος συμπληρώνει 50 χρόνια άλυτη (!), και η πιο πρόσφατη διένεξη της Ανατολικής Μεσογείου. Και στις δύο περιπτώσεις οι αμοιβαία συμφέρουσες λύσεις, χωρίς νικητές-κερδισμένους και ζημιωμένους, λύσεις «θετικού αθροίσματος», είναι πασιφανείς*. Αυτό ισχύει ειδικά για το Αιγαίο που είναι διμερής διαφορά. Η κύρια διαδικασία για ειρηνική επίλυση είναι οι διαπραγματεύσεις (και για την υφαλοκρηπίδα, λόγω πολυπλοκότητας, μάλλον το Διεθνές Δικαστήριο), πρωτίστως στο Αιγαίο, με θάρρος και αυτοπεποίθηση, χωρίς μεσολαβητές ή καλοθελητές.

Για να ξεκινήσει μια τέτοια διαδικασία, σε ευνοϊκό κλίμα, με προοπτικές επίλυσης, από τουρκικής πλευράς πρέπει να καταστεί σαφές ότι: (1) δεν έχει καμία απολύτως αναθεωρητική ατζέντα στο Αιγαίο· (2) το casus belli δεν συνιστά κυριολεκτικά αιτία πολέμου, αλλά τίθεται για λόγους αποτρεπτικούς, για να μην επεκτείνει η Ελλάδα μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνης της στα 12 μίλια, κάτι που θα συνιστούσε μέγα πλήγμα για τα τουρκικά εθνικά συμφέροντα (ο φόβος της Αγκυρας είναι η Αθήνα να ενδώσει, για ψηφοθηρικούς λόγους, στα κελεύσματα του ελληνικού εθνικιστικού λόμπι)· (3) η πρόσφατη μνεία περί αμφισβήτησης της κυριαρχίας ελληνικών νησιών, λόγω της ελληνικής «παράνομης στρατιωτικοποίησης» νησιών, τίθεται καθαρά για λόγους εντυπωσιασμού και ως μοχλός πίεσης για να επέλθουν διαπραγματεύσεις· και (4) όσο για το ζήτημα των «γκρίζων ζωών», έχει απλώς διαπραγματευτική αξία.

Π αράλληλα, από ελληνικής πλευράς πρέπει να καταστεί σαφές ότι: (1) η Ελλάδα δεν θεωρεί το Αιγαίο «ελληνική θάλασσα»· (2) δεν θα επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της στο Αιγαίο στα 10 ή 12 μίλια, και η όποια μερική επέκταση θα γίνει κατόπιν συνεννόησης με την Αγκυρα (όπως είχε παραλίγο επιτευχθεί στο τέλος των συνομιλιών του 2003 επί κυβέρνησης Κώστα Σημίτη), ούτε βέβαια θα προβεί σε μονομερή επέκταση της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ (κάτι που άλλωστε είναι προδήλως παράνομο με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας)· (3) όταν συμφωνηθεί η μερική επέκταση αυτομάτως θα εναρμονιστεί και ο ελληνικός εθνικός εναέριος χώρος που τώρα καταφανώς αντιβαίνει στο διεθνές δίκαιο (θα έπρεπε να είναι 6 μίλια)· και (4) η Ελλάδα δεν θέλει να «φιμώσει» την Τουρκία, περιορίζοντάς τη μόνο στην αιγιαλίτιδα ζώνη της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, και προς επίρρωση αυτού να δηλώσει ότι ο αγωγός EastMed (και ή μη εποικοδομητική λογική του) «πάει περίπατο».

Με ένα τέτοιο αμοιβαίο ελληνοτουρκικό understanding, εξυπακούεται, διά της εμπιστευτικής διπλωματικής οδού, και όχι με τυμπανοκρουσίες, θα ανοίξει, επιτέλους, η οδός για μια οριστική και βιώσιμη επίλυση των διαφορών του Αιγαίου. Αξίζει να τονίσουμε ότι η περίμετρος της επίλυσης στις διαφορές του Αιγαίου είναι γνωστή στους επαΐοντες εδώ και 40 ολόκληρα χρόνια, από τις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις του 1977 - 1981, επί Κωνσταντίνου Καραμανλή, και επιβεβαιώθηκε πιο πρόσφατα στις συνομιλίες του 2003 και του 2010.

Θέματα επικαιρότητας: Ελληνοτουρκικά

Ουσιαστικές δεσμεύσεις και ηθικές υποχρεώσεις

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-02

Μας θύμωσε το γεγονός ότι η Γαλλία σκέπτεται σοβαρά να πουλήσει...

Περισσότερα
Σωτήρης Βαλντέν

Πού έχει δίκιο ο Αντώνης Σαμαράς

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-16

Ακούγοντας την τελευταία ομιλία του Αντώνη Σαμαρά (12/12),...

Περισσότερα
Σωτήρης Βαλντέν

Όχι στο ”πατριωτικό Μέτωπο”

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-01

Κάθε μέρα που περνά, τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές...

Περισσότερα
Χρήστος Ροζάκης

Ανατρέχοντας στο παρελθόν των ελληνοτουρκικών

Χρήστος Ροζάκης, 2024-11-23

Οι ομάδες του «πατριωτικού μετώπου» έχουν οργιάσει με μια...

Περισσότερα
Σωτήρης Βαλντέν

Ελληνοτουρκικά: ο Μητσοτάκης, ο Σαμαράς και η αντιπολίτευση

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-10-29

Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για αποκλιμάκωση και διάλογο...

Περισσότερα
Μαριλένα Κοππά

Κάποιες σκέψεις για τον ελληνοτουρκικό διάλογο

Μαριλένα Κοππά, 2024-10-26

Χρειάζεται αποφασιστικότητα, σχεδιασμός και εξαιρετικά...

Περισσότερα

Τα μίλια και η θάλασσα

Παύλος Τσίμας, 2024-10-19

Συμπληρώνονται, αυτές τις ημέρες, 51 χρόνια από τότε που...

Περισσότερα
Θόδωρος Τσίκας

Το καλό κλίμα είναι θετικό, αλλά χρειάζεται και επίλυση

Θόδωρος Τσίκας, 2024-05-13

Η συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη στην Άγκυρα πήγε θετικά,...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Σωκράτης Φάμελλος

Πολύ λίγα και πολύ αργά κύριε Μητσοτάκη....

Σωκράτης Φάμελλος, 2025-04-26

Οι εσπευσμένες ανακοινώσεις του κ. Μητσοτάκη, για τη διάθεση...

Σταμάτης Μαλέλης

Τι φταίει στην Κεντροαριστερά

Σταμάτης Μαλέλης, 2025-05-06

...Εάν τα βασικά κόμματα της Κεντροαριστεράς δεν εκσυγχρονιστούν...

Κώστας Καλλίτσης

Ο προπομπός

Κώστας Καλλίτσης, 2025-05-04

Η πολιτική ζωή σήμερα έχει δύο χαρακτηριστικά που ίσως...

Οι περιστάσεις

Τάσος Παππάς, 2025-04-22

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος μιλώντας στο ΜEGA...

Δημήτρης Χατζησωκράτης

Οι προοδευτικές δυνάμεις σε κοινό ψηφοδέλτιο

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2025-04-20

…Ας σκεφτούμε και την προοπτική για την πρόοδο της χώρας,...

Κώστας Καλλίτσης

Αδύναμη κυβέρνηση

Κώστας Καλλίτσης, 2025-04-19

Διάχυτη είναι η πεποίθηση ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά....

Διαφάνεια Ποτέμκιν

Πάσχος Μανδραβέλης, 2025-04-10

Θεσμοί υπάρχουν», που θα ‘λεγε και ο Γιώργος Παπανδρέου,...

Κατά φαντασίαν ιατρός

Παντελής Μπουκάλας, 2025-04-08

Πολλούς Απρίληδες πριν, το 1967, οι Ελληνες άκουγαν τον αρχιπραξικοπηματία...

Κώστας Ζαχαριάδης

Πρότυπο για τη συνεργασία το εγχείρημα του Δήμου της Αθήνας

Κώστας Ζαχαριάδης, 2025-04-08

Να επιλέξει ο κόσμος της παράταξης την ηγεσία του κόμματος...

Παναγιώτης Παναγιώτου

Συνεργασία ή πολιτική αυτοκτονία

Παναγιώτης Παναγιώτου, 2025-04-07

Η ΝΔ φθίνει πολιτικά και εκλογικά. Και η ισχυρή πρωθυπουργική...

Βασίλης Τραϊφόρος

ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΟΠΩΣ ΤΟ Die Linke στη Γερμανία

Βασίλης Τραϊφόρος, 2025-04-06

...Ναι η κριτική στην κυβέρνηση πρέπει να είναι οξεία και...

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στην Τουρκία

Χρήστος Ροζάκης, 2025-04-06

Το καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορεί να διατηρηθεί...

×
×