Yπάρχουμε... Συνυπάρχουμε;
Ο αιώνας των ολοκληρωτισμών
Γκαζμέντ Καπλάνι, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2004-06-08
Περίπου ταυτόχρονα με την επέτειο της «Απόβασης στη Νορμανδία», στη Θεσσαλονίκη έκανε την «απόβασή» του ο Στεφάν Κουρτουά: ένας από τους συγγραφείς του πολυσυζητημένου βιβλίου «H Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού». Ήταν καλεσμένος για να μιλήσει σε συνέδριο με θέμα «15 χρόνια Δημοκρατία στην Ανατολική Ευρώπη», που διοργάνωνε το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Τελικά δεν μίλησε. Διότι δεν ήθελαν τα μέλη της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης του KKE. Έτσι ήθελαν και έτσι έγινε.
***
Εν πάση περιπτώσει. Για τον Στεφάν Κουρτουά μπορεί να έχει κανείς - από λίγες έως πολλές - επιφυλάξεις. Μπορεί να είναι ιδεολογικού ή επιστημονικού τύπου. Είμαι και εγώ ένας από αυτούς - αν και το ολοκληρωτικό καθεστώς του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το έζησα στην πραγματικότητα και όχι στη θεωρία. Και αυτό διότι θεωρώ πως τον Κουρτουά τον ενδιαφέρει περισσότερο η προπαγάνδα παρά η ιστορική αλήθεια. Εξάλλου με τον Κουρτουά διαφώνησαν ακόμα και ορισμένοι συνεργάτες του έργου όπως ο Νικολά Βερτ και ο Ζαν Λουί Μαργκολέν. Υπάρχουν όμως δύο τρόποι για να «αντιμετωπίσει» κανείς το «κομμουνιστικό ζήτημα» που θέτει ο Κουρτουά και «H Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού». Ο πρώτος είναι η κριτική αντιπαράθεση με επιχειρήματα. Ό άλλος είναι το σχήμα: «Εάν η αλήθειά μας δεν συμφωνεί με την πραγματικότητα τότε τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα». Με λίγα λόγια: άλλο πράγμα η διαφωνία με τον Κουρτουά και άλλο η «άρνηση να γνωρίσουμε και ο φόβος να καταλάβουμε».
***
Όπως γινόταν και στη Γαλλία, στη δεκαετία του ’50, με τους αντιφρονούντες του «ανατολικού μπλοκ» - ορισμένοι των οποίων είχαν περάσει και από τα ναζιστικά στρατόπεδα. Ο γνωστός Πολωνός αντικαθεστωτικός Czeslaw Milosz έγραφε το 1981 πως «η πλειοψηφία των Γάλλων διανοουμένων, οργισμένοι από την εξάρτηση της χώρας τους από την αμερικανική βοήθεια, είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στον Στάλιν, τον οποίον θεωρούσαν ως την ενσάρκωση της ύψιστης σοφίας και αρετής. Ενώ εκείνοι - όπως ο Αλμπέρ Καμύ - που τολμούσαν να μιλήσουν για τα «στρατόπεδα συγκέντρωσης», τα οποία ήταν η βάση του συστήματος που αυτο-απεκαλείτο σοσιαλιστικό, συκοφαντήθηκαν και φιμώθηκαν». Ασφαλώς ο Κουρτουά δεν είναι ο Καμύ. Το ερώτημα όμως παραμένει ακόμα ανοιχτό: γιατί δύο πολιτικά συστήματα, ο ναζισμός και ο κομμουνισμός, που ξεκίνησαν από εντελώς διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες «κατάφεραν» να μοιάζουν αρκετά ο ένας στον άλλον;
***
Και για το εν λόγω ερώτημα ζητείται έρευνα και διάλογος. Αυτόν τον επίπονο διάλογο πρέπει να τον ανοίξει πρώτα από όλα η σύγχρονη Αριστερά, αν δεν θέλει επιπλέον να τον μονοπωλήσει ο Κουρτουά, η Δεξιά και η άκρα Δεξιά. Ή οι νοσταλγοί του σταλινικού ολοκληρωτισμού. Μα τελικά, θα μας πουν, ο ναζισμός και ο κομμουνισμός είναι το ίδιο πράγμα; «Σε αυτή την ερώτηση», γράφει ο Ιμρέ Κερτέζ, «θα μπορούσα να δώσω αυτή τη σύντομη απάντηση: ο κομμουνισμός είναι μια ουτοπία, ο φασισμός μια καθημερινή πρακτική - το κόμμα και η εξουσία είναι αυτά που τους ενώνουν και μετέτρεψαν τον κομμουνισμό σε φασιστική πρακτική».
ΥΓ: Σε όλους αυτούς που έκαναν το παν ώστε να ματαιωθεί η ομιλία του Στεφάν Κουρτουά η στήλη τούς αφιερώνει το καταπληκτικό βιβλίο του Ελληνο-Αλβανού συγγραφέα Τηλέμαχου Κώτσια: «Τα επτά παράθυρα» (Εκδ. Κέδρος). Το ίδιο βιβλίο αφιερώνουμε και στον Στεφάν Κουρτουά. Διαβάστε το και θα καταλάβετε γιατί.
Ο Γκαζμέντ Καπλάνι είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.
***
Εν πάση περιπτώσει. Για τον Στεφάν Κουρτουά μπορεί να έχει κανείς - από λίγες έως πολλές - επιφυλάξεις. Μπορεί να είναι ιδεολογικού ή επιστημονικού τύπου. Είμαι και εγώ ένας από αυτούς - αν και το ολοκληρωτικό καθεστώς του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το έζησα στην πραγματικότητα και όχι στη θεωρία. Και αυτό διότι θεωρώ πως τον Κουρτουά τον ενδιαφέρει περισσότερο η προπαγάνδα παρά η ιστορική αλήθεια. Εξάλλου με τον Κουρτουά διαφώνησαν ακόμα και ορισμένοι συνεργάτες του έργου όπως ο Νικολά Βερτ και ο Ζαν Λουί Μαργκολέν. Υπάρχουν όμως δύο τρόποι για να «αντιμετωπίσει» κανείς το «κομμουνιστικό ζήτημα» που θέτει ο Κουρτουά και «H Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού». Ο πρώτος είναι η κριτική αντιπαράθεση με επιχειρήματα. Ό άλλος είναι το σχήμα: «Εάν η αλήθειά μας δεν συμφωνεί με την πραγματικότητα τότε τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα». Με λίγα λόγια: άλλο πράγμα η διαφωνία με τον Κουρτουά και άλλο η «άρνηση να γνωρίσουμε και ο φόβος να καταλάβουμε».
***
Όπως γινόταν και στη Γαλλία, στη δεκαετία του ’50, με τους αντιφρονούντες του «ανατολικού μπλοκ» - ορισμένοι των οποίων είχαν περάσει και από τα ναζιστικά στρατόπεδα. Ο γνωστός Πολωνός αντικαθεστωτικός Czeslaw Milosz έγραφε το 1981 πως «η πλειοψηφία των Γάλλων διανοουμένων, οργισμένοι από την εξάρτηση της χώρας τους από την αμερικανική βοήθεια, είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στον Στάλιν, τον οποίον θεωρούσαν ως την ενσάρκωση της ύψιστης σοφίας και αρετής. Ενώ εκείνοι - όπως ο Αλμπέρ Καμύ - που τολμούσαν να μιλήσουν για τα «στρατόπεδα συγκέντρωσης», τα οποία ήταν η βάση του συστήματος που αυτο-απεκαλείτο σοσιαλιστικό, συκοφαντήθηκαν και φιμώθηκαν». Ασφαλώς ο Κουρτουά δεν είναι ο Καμύ. Το ερώτημα όμως παραμένει ακόμα ανοιχτό: γιατί δύο πολιτικά συστήματα, ο ναζισμός και ο κομμουνισμός, που ξεκίνησαν από εντελώς διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες «κατάφεραν» να μοιάζουν αρκετά ο ένας στον άλλον;
***
Και για το εν λόγω ερώτημα ζητείται έρευνα και διάλογος. Αυτόν τον επίπονο διάλογο πρέπει να τον ανοίξει πρώτα από όλα η σύγχρονη Αριστερά, αν δεν θέλει επιπλέον να τον μονοπωλήσει ο Κουρτουά, η Δεξιά και η άκρα Δεξιά. Ή οι νοσταλγοί του σταλινικού ολοκληρωτισμού. Μα τελικά, θα μας πουν, ο ναζισμός και ο κομμουνισμός είναι το ίδιο πράγμα; «Σε αυτή την ερώτηση», γράφει ο Ιμρέ Κερτέζ, «θα μπορούσα να δώσω αυτή τη σύντομη απάντηση: ο κομμουνισμός είναι μια ουτοπία, ο φασισμός μια καθημερινή πρακτική - το κόμμα και η εξουσία είναι αυτά που τους ενώνουν και μετέτρεψαν τον κομμουνισμό σε φασιστική πρακτική».
ΥΓ: Σε όλους αυτούς που έκαναν το παν ώστε να ματαιωθεί η ομιλία του Στεφάν Κουρτουά η στήλη τούς αφιερώνει το καταπληκτικό βιβλίο του Ελληνο-Αλβανού συγγραφέα Τηλέμαχου Κώτσια: «Τα επτά παράθυρα» (Εκδ. Κέδρος). Το ίδιο βιβλίο αφιερώνουμε και στον Στεφάν Κουρτουά. Διαβάστε το και θα καταλάβετε γιατί.
Ο Γκαζμέντ Καπλάνι είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.
