Street Workers: Οι φύλακες-άγγελοι των αστέγων της Αθήνας

Tο street work, μια διεπιστημονική ομάδα με κοινωνικούς λειτουγούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους και ψυχίατρο του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων, βγαίνει καθημερινά πρωί και απόγευμα, και τα Σαββατοκύριακα, για κάθε βοήθεια προς τους αστέγους. Τους ακολουθήσαμε.

Εκείνη τη μέρα το μενού είχε φακές με σαλάτα, τυρί, ψωμί και νερό. «Ευτυχώς που υπάρχει κι αυτό γιατί θα ήμασταν τελειωμένοι», λέει ο Νίκος. Νέος άνθρωπος, 44 χρόνων και ήδη 10 χρόνια στον δρόμο. Ο Νίκος είναι από αυτούς που δεν παίρνουν κανένα επίδομα. «Τουλάχιστον θα αγόραζα παπούτσια», μου λέει και σηκώνει το πόδι για να μου δείξει τη λαστιχένια παντόφλα, η οποία είχε κοπεί και την είχε δέσει πρόχειρα με μια πλαστική σακούλα.

Ήμασταν με τον Βασίλη Παπαθανασόπουλο και τη Λευκοθέα Αρβανιτοπούλου, κοινωνικοί λειτουργοί και οι δύο και street workers του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων (ΚΥΑΔΑ). Ο Βασίλης υπολογίζει ότι είναι περίπου 250 οι άνθρωποι που ζουν έξω στον δρόμο, άνδρες και γυναίκες, κυρίως όμως άνδρες. Και όλων των ηλικιών. Γνωρίζονται πια με τα μικρά τους ονόματα, και οι άστεγοι και τα παιδιά του street work, και αντίστροφα.

Προσπαθούν να πείσουν τον Νίκο να μείνει σε κάποια δομή φιλοξενίας του δήμου, έστω στο υπνωτήριο, όπου μπορεί να πάει κανείς το βράδυ μόνο για ένα μπάνιο κι έναν ύπνο. Πώς είναι η ζωή στον δρόμο; «Ταλαιπωρία. Αλλά μετά ίσως συνηθίζεις. Το πιο δύσκολο είναι να βρεις κάπου να μείνεις γιατί όπου και να πας, όποιο υπόστεγο και να βρεις, θα έχει γύρω σπίτια, μαγαζιά, θα σε διώξουν. Μετά, δεν μπορείς να αφήσεις τα πράγματά σου πουθενά, γιατί θα σε κλέψουν. Περνάει ο άλλος, βλέπει μια μπλούζα και την παίρνει. Μόνο την τελευταία εβδομάδα με έχουνε κλέψει τέσσερις φορές».

Το street work, που βγαίνει καθημερινά πρωί και απόγευμα, και τα Σαββατοκύριακα, αποτελείται από μια διεπιστημονική ομάδα με κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους και ψυχίατρο. «Παρέχουμε ψυχοκοινωνική στήριξη, ενημερώνουμε για τις κοινωνικές παροχές του δήμου και της πολιτείας, παραπέμπουμε σε δομές και ξενώνες, προσφέρουμε ιατρική φροντίδα», λέει η Λευκοθέα Αρβανιτοπούλου. Οι άνθρωποι ζουν σε πάρκα, πλατείες, εγκαταλελειμμένα σπίτια, και το street work, εκτός από τις συνηθισμένες διαδρομές, πηγαίνει και όπου αλλού υπάρξει ενημέρωση από κάποιον πολίτη. Οι άστεγοι πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως εστία μόλυνσης, και ο Νίκος, πολύ επιφυλακτικός όταν ακούει «δημοσιογράφος», μου το επισημαίνει πολλές φορές: «Σε παρακαλώ, μην αναφέρεις πού μένω, θα έρθουν την άλλη μέρα να μου πετάξουν τα πράγματα».

Αλλά οι περισσότεροι άστεγοι όταν ακούν «δημοσιογράφος» είναι επιφυλακτικοί. Όπως και ο κύριος Μ. που ζει σε ένα οικόπεδο κάπου στο Μεταξουργείο, τους τελευταίους μήνες. Είναι 74 ετών και ζήτησε από τα παιδιά του street work να του φέρουν παπούτσια. Έχει φτιάξει μια πρόχειρη κατασκευή από κάτι σαν νοβοπάν, ένα μικρό σπιτάκι δύο επί δύο και ζει εκεί μέσα. Αλλά παραπονιέται που κάποιοι θέλουν να τον διώξουν «ενώ εγώ έχω καθαρίσει και πετάξει όλη τη σαβούρα που υπήρχε εδώ πέρα και όσο να ’ναι φυλάω και τα αυτοκίνητα από τα κλεφτρόνια».

Σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες, μεγάλος αριθμός αστέγων έχουν κάποια ψυχική ασθένεια ή είναι χρήστες. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, ζώντας κάποιος για καιρό έξω, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει κάποια ψυχοπαθολογία. Το street work του ΚΥΑΔΑ την ημέρα της κακοκαιρίας «Μπάλλος» πραγματοποίησε 130 επιτόπιες παρεμβάσεις, οι οποίες συνολικά τον τελευταίο χρόνο, από Σεπτέμβριο σε Σεπτέμβριο, έφτασαν τις 10.575.

Κάπου στο Μεταξουργείο πάλι, στη γωνία ενός πεζοδρομίου, κάποιος κοιμόταν κουκουλωμένος με sleeping bag. Τον πλησίασαν επιφυλακτικά, για να του δώσουν φαγητό και να τον ενημερώσουν για τις δομές κ.λπ. «Γεια σας, είμαστε ο Βασίλης και η Λευκοθέα, από τον Δήμο Αθηναίων και την υπηρεσία αστέγων». Τελικά ήταν γυναίκα, την οποία κάπου είχαν ξανασυναντήσει. 

«Προσπαθούμε να κινητοποιήσουμε τους ανθρώπους να ενταχθούν σε κάποιον ξενώνα και στηρίζουμε και εκείνους που από επιλογή τους διαβιούν στο πεζοδρόμιο, μέχρι να ενταχθεί και ο τελευταίος στις δομές. Ο τελικός στόχος, βέβαια, δεν είναι ο ξενώνας, αλλά να μπορέσει ο άνθρωπος να αποκτήσει μια φυσιολογική ζωή», λέει ο Β. Παπαθανασόπουλος. 

Στα Πετράλωνα, σε κάποια πλατεία, έχουν βρει καταφύγιο περίπου 10 άνθρωποι, αλλά εκείνη την ώρα ήταν τρεις-τέσσερις, οπότε μερίδες φαγητού αφέθηκαν στις σακούλες τους σε κάποια παγκάκια, για να τις βρουν όταν επιστρέψουν. Εκεί ήταν και ο κύριος Παναγιώτης Φ., 76 χρόνων, ο οποίος έχει τρεισήμισι μήνες στον δρόμο. Τα έσοδα του κυρίου Παναγιώτη είναι 338 ευρώ τον μήνα, η σύνταξη υπερήλικα, και από το σπίτι τον έδιωξε ο σπιτονοικοκύρης του με ασφαλιστικά μέτρα. Το ενοίκιο το πλήρωνε ο ΟΠΕΚΑ (Οργανισμός Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης). Ο κύριος Παναγιώτης έχασε και την ταυτότητά του και την κάρτα για την ανάληψη χρημάτων από ΑΤΜ. Τα είχε και τα δυο στο πορτοφόλι, το οποίο του έκλεψαν μια μέρα που κοιμόταν στο παζάρι του Ελαιώνα, όπου είχε πάει για να πουλήσει κάποια πράγματα σε καλή κατάσταση που βρήκε εδώ κι εκεί. Τον ρωτάω αν έχει κάνει φίλους εκεί έξω. «Δύσκολα κάνεις φίλους. Μπορεί με κάποιον που μιλάς το πρωί, το βράδυ να σε κλέψει». Την ημέρα συνήθως τη βγάζει στο παγκάκι και κάνει καμιά βόλτα και το βράδυ κοιμάται απέναντι, κάτω από ένα στέγαστρο για να κόβει κάπως το κρύο, αφού παρακάλεσε τον ιδιοκτήτη εκεί να τον αφήσει. Έχει και δύο παιδιά, δύο εγγόνια κι ένα δισέγγονο, μιλάνε στο τηλέφωνο αλλά δεν τους λέει ότι μένει έξω, δεν θέλει να ξέρουν και να στεναχωριούνται. Τι είναι αυτό που θα θέλατε, κύριε Παναγιώτη. «Έχω κάνει μεγάλες οικονομίες κι έχω μαζέψει κάποια χρήματα, περίπου 700 ευρώ. Θέλω να βρω ένα σπίτι, εκεί, γύρω στα 200, 220 ευρώ και να μείνω, γιατί εμένα δεν είναι η ζωή μου στον δρόμο». 

Οι άστεγοι σε αριθμούς

• Σε περίπου 250  υπολογίζονται σήμερα οι άστεγοι στον Δήμο Αθηναίων. 

• 600 εγγεγραμμένοι ωφελούμενοι λαμβάνουν 4 φορές τον μήνα πακέτο τροφίμων μακράς διαρκείας. Το διάστημα Απρίλιος 2020 -  Σεπτέμβριος 2021 διανεμήθηκαν περίπου 22.450 πακέτα τροφίμων.

• 140 φιλοξενούμενοι είναι η δυναμικότητα του ξενώνα άστεγων τοξικοεξαρτημένων, του πρώτου ξενώνα που φιλοξενεί άτομα με εξαρτήσεις στην Αθήνα. 

• 10.575 επιτόπιες παρεμβάσεις πραγματοποίησε το street work του Δήμου Αθηναίων το διάστημα Σεπτέμβριος 2020 - Σεπτέμβριος 2021. Οι 130 έγιναν την ημέρα της κακοκαιρίας «Μπάλλος». 

• Έως και 52 άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενηθούν στην Εστία των Αθηνών, τον ξενώνα που απευθύνεται σε άτομα άνω των 65 ετών. 

• 400 άτομα μπορεί να φιλοξενήσει το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων, στο οποίο λειτουργεί και υπνωτήριο, όπου μπορεί να κοιμηθεί κανείς το βράδυ χωρίς ιδιαίτερες γραφειοκρατικές διαδικασίες.