Η σχετικότητα των αξιών
Διονύσης Γουσέτης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2007-06-16
Ο Ηρόδοτος (Θάλεια 38~39) διηγείται ότι ο βασιλιάς Δαρείος κάλεσε κάποτε μερικούς Έλληνες πού ζούσαν κοντά του και τους ρώτησε πόσα χρήματα θα θέλανε για να φάνε τον πατέρα τους όταν θα πέθαινε. Οι Έλληνες αποκρίθηκαν ότι δεν θα το έκαναν με κανένα τρόπο. Μετά ο Δαρείος κάλεσε μερικούς Ινδούς από τους ονομαζόμενους Καλλατίες, πού τρώνε τους γονείς τους άμα πεθαίνουν και, μπροστά στους Έλληνες πού καταλάβαιναν με διερμηνέα τι λεγόταν, τους ρώτησε για ποιο ποσόν θα δέχονταν να κάψουν τους γονείς τους άμα θα πέθαιναν (όπως έκαναν οι Έλληνες). Οι Ινδοί έβγαλαν φωνές και τον παρακάλεσαν να μη μιλάει έτσι.
Ο Δαρείος ήθελε με αυτό τον τρόπο να δείξει πόσο οι αξίες είναι σχετικές από κοινωνία σε κοινωνία, ανάλογα με τα βιώματά της και τις προκαταλήψεις της. Αυτή την αλήθεια την ξεχνά, μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, η (δυτικο) Ευρωπαϊκή Αριστερά (ΕΑ). Επιμένει να κρίνει άλλες κοινωνίες με τα δικά της παλιά στερεότυπα.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η μεταφορά του αγάλματος του σοβιετικού στρατιώτη, από κεντρική πλατεία του Ταλίν -πρωτεύουσα της Εσθονίας- στο ρώσικο κοιμητήριο της πόλης. Για την ΕΑ το άγαλμα αυτό συμβόλιζε την αντιφασιστική νίκη των λαών. Για κανένα, όμως, κάτοικο της Εσθονίας δεν συμβόλιζε κάτι τέτοιο. Για τη μεν Ρωσική μειονότητα της Εσθονίας, το άγαλμα ήταν η νομιμοποίηση της παρουσίας τους στη χώρα. Για τους δε Εσθονούς συμβόλιζε καταπίεση μισού αιώνα. Ας θυμηθούμε ότι το 1938, οι Εσθονοί αποτελούσαν το 94% του πληθυσμού της Εσθονίας, ενώ μετά την σοβιετική κατοχή, το ποσοστό κατέβηκε στο 68%. Η ρώσικη μειονότητα αντιπροσωπεύει το 26% και στο Ταλίν το 47%. Ακόμα, Ουκρανοί και Λευκορώσοι αντιπροσωπεύουν το 3,5%. Καθείς μπορεί να φανταστεί με ποιους όρους εξουσίας μετανάστευσαν οι άνθρωποι αυτοί και τι σήμαινε για τους Εσθονούς αυτή η μετανάστευση.
Οι Εσθονοί βίωσαν τα τρία χρόνια ναζισμού περίπου ως ανακούφιση της σταλινικής καταπίεσης. Τον Αύγουστο του 1940, στην πρώτη σοβιετική κατοχή, πολλοί από τους πολιτικούς και πνευματικούς ηγέτες τους είχαν δολοφονηθεί ή εξοριστεί στη Σιβηρία. Καταπίεση είχαν δοκιμάσει και χιλιάδες απλοί πολίτες. Όταν, το 1941, άρχισε η γερμανική επιχείρηση Βαρβαρόσα, 34.000 Εσθονοί στρατεύτηκαν βίαια από τους Σοβιετικούς. Επέζησε λιγότερο από το 30%. Ακόμα, εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι, τους οποίους οι Σοβιετικοί δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους στην υποχώρηση, δολοφονήθηκαν.
Πολλοί Εσθονοί στελέχωσαν τα γερμανικά στρατεύματα, οι περισσότεροι όμως όχι νωρίτερα από το 1944, όταν το φάσμα νέας σοβιετικής εισβολής πρόβαλε απειλητικό. Μετά τη σοβιετική νίκη, δεκάδες χιλιάδων άνθρωποι είτε έφυγαν με τους Γερμανούς, είτε έγιναν πρόσφυγες στη Φινλανδία και στη Σουηδία. Μέχρι το θάνατο του Στάλιν (1953) είχαν σκοτωθεί χιλιάδες πολίτες, ενώ δεκάδες χιλιάδων άλλοι εξορίστηκαν στη Σιβηρία.
Ας επιστρέψουμε όμως στη μεταφορά του αγάλματος. Ακολούθησαν εξεγέρσεις, κυρίως της ρωσικής μειονότητας. Ένας Ρώσος διαδηλωτής, μάλιστα, σκοτώθηκε. Στη Μόσχα, χουλιγκάνοι επιτέθηκαν στον Εσθονό πρεσβευτή. Ακολούθησε οργανωμένη ηλεκτρονική επίθεση και τα δίκτυα της Εσθονίας κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο. Η αριστερά θα έπρεπε να είναι η πρώτη που θα κατήγγελλε τόσο τις σταλινικές αγριότητες, όσο και τις πρόσφατες. Η πρώτη που θα κατανοούσε τη συμπεριφορά των Εσθονών, για τους οποίους η «αντιφασιστική νίκη» βιώθηκε ως δεύτερη εχθρική κατοχή. Παρόμοια, θα έπρεπε να καταγγείλει τις σταλινικές αγριότητες που βιώθηκαν από τους Αλβανούς (που πρόσφατα αγκάλιαζαν τον Μπους), και όσους άλλους υπέστησαν τη σοβιετική μπότα. Κι ας έθεσαν εκτός νόμου τα ΚΚ. Θα βοηθούσε αυτό και στη δική της κάθαρση. Δεν το έπραξε. Έμεινε στα δικά της βιώματα και προκαταλήψεις. Απεδείχθη λιγότερο ευφυής από το Δαρείο.
Τα έβαλε με τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Εσθονίας. Τα έβαλε και με όλες τις άλλες πτέρυγες του Ευρωκοινοβουλίου. Τα είχε βάλει και με όλες τις πτέρυγες του Συμβουλίου της Ευρώπης, όταν ψήφιζαν το αντικομμουνιστικό μνημόνιο. Ουσιαστικά υπερασπίζεται τη σταλινική παράδοσή της, από την οποία δεν έχει απογαλακτιστεί. Αποδεικνύει με τον τρόπο αυτό ότι δεν έχει φρέσκες ιδέες να προσφέρει. Ότι δίνει μάχες οπισθοφυλακής. Απομονώνεται έτσι από τη μάζα των Ευρωπαίων πολιτών και βέβαια αυτό πληρώνεται. Πληρώθηκε στη Γερμανία το 1933. Πληρώθηκε και φέτος στη Γαλλία, όπου έφθασε να τροφοδοτεί με ψηφοφόρους της απ’ ευθείας την άκρα δεξιά. Έρχεται η σειρά μας;
Αν η φαιά πανούκλα του φασισμού ξανασηκώνει κεφάλι σήμερα, ο χειρότερος τρόπος να την αντιμετωπίσει κανείς είναι να παίρνει απολογητική στάση απέναντι στο σταλινισμό. Αυτό αποτελεί το καλύτερο άλλοθι για τους νεοναζί.
Ο Δαρείος ήθελε με αυτό τον τρόπο να δείξει πόσο οι αξίες είναι σχετικές από κοινωνία σε κοινωνία, ανάλογα με τα βιώματά της και τις προκαταλήψεις της. Αυτή την αλήθεια την ξεχνά, μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, η (δυτικο) Ευρωπαϊκή Αριστερά (ΕΑ). Επιμένει να κρίνει άλλες κοινωνίες με τα δικά της παλιά στερεότυπα.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η μεταφορά του αγάλματος του σοβιετικού στρατιώτη, από κεντρική πλατεία του Ταλίν -πρωτεύουσα της Εσθονίας- στο ρώσικο κοιμητήριο της πόλης. Για την ΕΑ το άγαλμα αυτό συμβόλιζε την αντιφασιστική νίκη των λαών. Για κανένα, όμως, κάτοικο της Εσθονίας δεν συμβόλιζε κάτι τέτοιο. Για τη μεν Ρωσική μειονότητα της Εσθονίας, το άγαλμα ήταν η νομιμοποίηση της παρουσίας τους στη χώρα. Για τους δε Εσθονούς συμβόλιζε καταπίεση μισού αιώνα. Ας θυμηθούμε ότι το 1938, οι Εσθονοί αποτελούσαν το 94% του πληθυσμού της Εσθονίας, ενώ μετά την σοβιετική κατοχή, το ποσοστό κατέβηκε στο 68%. Η ρώσικη μειονότητα αντιπροσωπεύει το 26% και στο Ταλίν το 47%. Ακόμα, Ουκρανοί και Λευκορώσοι αντιπροσωπεύουν το 3,5%. Καθείς μπορεί να φανταστεί με ποιους όρους εξουσίας μετανάστευσαν οι άνθρωποι αυτοί και τι σήμαινε για τους Εσθονούς αυτή η μετανάστευση.
Οι Εσθονοί βίωσαν τα τρία χρόνια ναζισμού περίπου ως ανακούφιση της σταλινικής καταπίεσης. Τον Αύγουστο του 1940, στην πρώτη σοβιετική κατοχή, πολλοί από τους πολιτικούς και πνευματικούς ηγέτες τους είχαν δολοφονηθεί ή εξοριστεί στη Σιβηρία. Καταπίεση είχαν δοκιμάσει και χιλιάδες απλοί πολίτες. Όταν, το 1941, άρχισε η γερμανική επιχείρηση Βαρβαρόσα, 34.000 Εσθονοί στρατεύτηκαν βίαια από τους Σοβιετικούς. Επέζησε λιγότερο από το 30%. Ακόμα, εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι, τους οποίους οι Σοβιετικοί δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους στην υποχώρηση, δολοφονήθηκαν.
Πολλοί Εσθονοί στελέχωσαν τα γερμανικά στρατεύματα, οι περισσότεροι όμως όχι νωρίτερα από το 1944, όταν το φάσμα νέας σοβιετικής εισβολής πρόβαλε απειλητικό. Μετά τη σοβιετική νίκη, δεκάδες χιλιάδων άνθρωποι είτε έφυγαν με τους Γερμανούς, είτε έγιναν πρόσφυγες στη Φινλανδία και στη Σουηδία. Μέχρι το θάνατο του Στάλιν (1953) είχαν σκοτωθεί χιλιάδες πολίτες, ενώ δεκάδες χιλιάδων άλλοι εξορίστηκαν στη Σιβηρία.
Ας επιστρέψουμε όμως στη μεταφορά του αγάλματος. Ακολούθησαν εξεγέρσεις, κυρίως της ρωσικής μειονότητας. Ένας Ρώσος διαδηλωτής, μάλιστα, σκοτώθηκε. Στη Μόσχα, χουλιγκάνοι επιτέθηκαν στον Εσθονό πρεσβευτή. Ακολούθησε οργανωμένη ηλεκτρονική επίθεση και τα δίκτυα της Εσθονίας κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο. Η αριστερά θα έπρεπε να είναι η πρώτη που θα κατήγγελλε τόσο τις σταλινικές αγριότητες, όσο και τις πρόσφατες. Η πρώτη που θα κατανοούσε τη συμπεριφορά των Εσθονών, για τους οποίους η «αντιφασιστική νίκη» βιώθηκε ως δεύτερη εχθρική κατοχή. Παρόμοια, θα έπρεπε να καταγγείλει τις σταλινικές αγριότητες που βιώθηκαν από τους Αλβανούς (που πρόσφατα αγκάλιαζαν τον Μπους), και όσους άλλους υπέστησαν τη σοβιετική μπότα. Κι ας έθεσαν εκτός νόμου τα ΚΚ. Θα βοηθούσε αυτό και στη δική της κάθαρση. Δεν το έπραξε. Έμεινε στα δικά της βιώματα και προκαταλήψεις. Απεδείχθη λιγότερο ευφυής από το Δαρείο.
Τα έβαλε με τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Εσθονίας. Τα έβαλε και με όλες τις άλλες πτέρυγες του Ευρωκοινοβουλίου. Τα είχε βάλει και με όλες τις πτέρυγες του Συμβουλίου της Ευρώπης, όταν ψήφιζαν το αντικομμουνιστικό μνημόνιο. Ουσιαστικά υπερασπίζεται τη σταλινική παράδοσή της, από την οποία δεν έχει απογαλακτιστεί. Αποδεικνύει με τον τρόπο αυτό ότι δεν έχει φρέσκες ιδέες να προσφέρει. Ότι δίνει μάχες οπισθοφυλακής. Απομονώνεται έτσι από τη μάζα των Ευρωπαίων πολιτών και βέβαια αυτό πληρώνεται. Πληρώθηκε στη Γερμανία το 1933. Πληρώθηκε και φέτος στη Γαλλία, όπου έφθασε να τροφοδοτεί με ψηφοφόρους της απ’ ευθείας την άκρα δεξιά. Έρχεται η σειρά μας;
Αν η φαιά πανούκλα του φασισμού ξανασηκώνει κεφάλι σήμερα, ο χειρότερος τρόπος να την αντιμετωπίσει κανείς είναι να παίρνει απολογητική στάση απέναντι στο σταλινισμό. Αυτό αποτελεί το καλύτερο άλλοθι για τους νεοναζί.
