Για τη νεολαία και τα κινήματά της
Φώτης Κουβέλης, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-01-27
Η σημερινή νεολαία θεωρείται απολίτικη, χαμένη, γαλουχημένη με τις υλικές αξίες του καπιταλισμού. Άλλωστε, ο καλύτερος τρόπος να διαιωνίζει το κατεστημένο τον εαυτό του είναι η απάθεια των νέων. Καλλιεργείται συστηματικά στους νέους ότι η μόδα είναι να μην ενδιαφέρονται. Με πλήρη συνείδηση ότι ο χρόνος είναι λίγος και οι απαιτήσεις τεράστιες, γνωρίζει αυτή η γενιά ότι ευνοούνται όσοι δεν πάνε κόντρα σε τίποτε, όσοι περιμένουν μια θέση να βολευτούν. Αυτό προκαλεί σύγχυση, άγχος και φοβερές αντιθέσεις στον τρόπο προσέγγισης της ζωής. Δεδομένης και της υποχώρησης των παραδοσιακών κοινωνικών και πολιτικών συλλογικοτήτων και της έλλειψης αξιοπιστίας τους, αναπόφευκτα οδηγείται η νεολαία, στο μεγαλύτερο τμήμα της, σε ατομοκεντρικά και ευδαιμονιστικά πρότυπα ζωής. Μόλις το 1,5% των νέων συμμετέχει σε συνδικαλιστικά σωματεία ή κόμματα (ευρωπαϊκός μ/ο 4,4%), το 31% θεωρούν ότι βασικό προσόν για την επαγγελματική αποκατάσταση είναι το "μέσο", ενώ το 38,9% επιθυμούν πρώτιστα μια εργασία που θα τους αποφέρει σημαντικές απολαβές.
Από την άλλη όμως, υπάρχει η νεολαία που στρέφεται σε νέους, καινοτόμους τρόπους συμμετοχής γκρεμίζοντας τα παλαιοκομματικά τείχη, προσπερνώντας το συνδικαλιστικό παραγοντισμό και υπερβαίνοντας την παραδοσιακή έννοια της παρέμβασης. Η νεολαία που αναπτύσσει τους δικούς της κοινωνικούς στόχους. Η νεολαία που παλεύει να αποκτήσει διακριτή ιστορική και πολιτική ταυτότητα, ανατρέποντας το υπάρχον μεταπολιτευτικό πρότυπο ανάπτυξης και να αντιμετωπίσει τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας που καθηλώνουν την προοπτική των νέων με ευθύνη των κομμάτων εξουσίας που δεν διαμόρφωσαν ένα περιβάλλον ευνοϊκό και δημιουργικό για τους νέους, αλλά και της αριστεράς που δεν ενέπνευσε όσο έπρεπε και σε πολλές περιπτώσεις συμβιβάστηκε.
Πιστεύουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των νέων, μολονότι είναι ευαισθητοποιημένη και πρόθυμη να δραστηριοποιηθεί πολιτικά και κοινωνικά, ασφυκτιά από το υφιστάμενο κομματικό και συνδικαλιστικό πλαίσιο που αντιστοιχεί σε παλιότερες γενιές και ιστορικές επιταγές και ιδιαιτερότητες. Γι’ αυτό, θεωρούμε ότι η πολιτική πρέπει να καταπιάνεται με τα προβλήματα και τους προβληματισμούς των νέων, να προσφέρει όραμα και συγκεκριμένες προτάσεις. Να κτίζεται πάνω σε πράξεις, αγώνες και διεκδικήσεις. Να επιτρέπει στους νέους την άμεση και έμπρακτη συνδιαμόρφωση θέσεων, επιλογών, προτεραιοτήτων, πλήρες και ίσο δικαίωμα λόγου και παρέμβασης στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών στόχων. Θέλουμε νέους με ανοιχτούς ορίζοντες και ύψιστα ιδανικά την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Η αυτονομία και η αλληλεγγύη να ορίζουν τη δράση και τον αγώνα τους για τη δημοκρατία, για ίσες ευκαιρίες, για την ενίσχυση των αδυνάτων. Θέλουμε να ξυπνήσουμε τη δημιουργικότητά τους, τη διάθεση για συμμετοχή και αγώνα, να αφουγκραστούμε την ανησυχία τους, να κατανοήσουμε τις επιθυμίες τους, να εμπνευστούμε από τα οράματά τους, να γίνουμε η φωνή των ανεκπροσώπητων, το δίκτυ προστασίας των κοινωνικά ευάλωτων. Για το Συνασπισμό σύγχρονη πολιτική για τη νεολαία σημαίνει, τελικά, να διακρίνουμε εγκαίρως και να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις ιδιαιτερότητες που συνθέτουν, μέσα στις υφιστάμενες συνθήκες καπιταλισμού, το πλαίσιο στο οποίο διαβιούν οι νέοι άνθρωποι.
Στην ιστορική του πορεία το κίνημα έχει καταγράψει σημαντικές νίκες, ειδικά όταν αυτοπροσδιορίζεται και αυτορυθμίζεται, όταν δρα ακηδεμόνευτο και αυθόρμητο (λ.χ. εκπαιδευτικοί, φοιτητές, μαθητές υπέρ της δωρεάν δημόσιας παιδείας το 90/91, εργαζόμενοι για το ασφαλιστικό το 2000). Αντιθέτως, έχει πληρώσει ακριβά τον κομματικό πατερναλισμό, τις πελατειακές σχέσεις με το πολιτικό κατεστημένο, τον εκφυλισμό του σε γραφειοκρατικό μηχανισμό, τον σφιχτό εναγκαλισμό και τις συστηματικές προσπάθειές του κράτους να το ελέγξει και να το χειραγωγήσει. Όσο τα συνδικάτα και τα κόμματα, ως φορείς του κινήματος, απαξιώνονται και περιθωριοποιούνται, νέα κινήματα θα εμφανίζονται στο προσκήνιο. Όλο και πιο συχνά αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες με πολιτική δράση χωρίς κατευθυνόμενη κομματική καθοδήγηση, με αυτοργάνωση και συνδιαλλαγή, θέτοντας τη θεματολογία χωρίς δεσμεύσεις στερεοτύπων που υπολογίζουν πρωτίστως τις κομματικές ισορροπίες.
Φρέσκα και ελπιδοφόρα κινήματα ξεπήδησαν τα τελευταία χρόνια στο Σηάτλ και τη Γένοβα κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Το αντιπολεμικό κίνημα συγκλόνισε με τη μαχητικότητα και τη μαζικότητά του σε όλο τον κόσμο. Το κοινωνικό φόρουμ, το οικολογικό κίνημα, το φιλειρηνικό κίνημα, το κίνημα για το δίκαιο εμπόριο και την αλληλεγγύη μεταξύ Βορρά - Νότου, οι δράσεις κατά του G8 είναι μορφές μιας συστηματικής, πλουραλιστικής, ακηδεμόνευτης από κομματικούς στρατούς και κυβερνήσεις συνεργασίας πολιτικών οργανώσεων, συνδικάτων και κοινωνίας των πολιτών σε παγκόσμιο, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Στη χώρα μας αυτό το κίνημα εκφράζεται πολυσύνθετα και με φαντασία στα αντιπολεμικά συλλαλητήρια, στους αγώνες για δημόσια εκπαίδευση, στην αλληλεγγύη στους μετανάστες, στη διεκδίκηση χώρων πρασίνου και ελεύθερης πρόσβασης στην παραλία, στις αυθόρμητες διαδηλώσεις υπέρ του περιβάλλοντος, με τα διαδικτυακά μπλογκς (η γενιά των 700 ευρώ) κ.λπ.
Η αλλαγή προτύπων και μεθόδων, ακόμη και στη μορφή του αγώνα, σε σύγκριση με προηγούμενες γενιές, δεν αναιρεί τη θέση ότι ο νεοφιλελευθερισμός και οι νόμοι της αγοράς αδυνατούν να προσφέρουν λύσεις στα προβλήματα της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Αναμφισβήτητα, ο ρόλος του δημόσιου τομέα παραμένει ακόμη ο εγγυητής της μελλοντικής οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της χώρας. Για μια κοινωνία με λιγότερες ανισότητες και καλύτερη ποιότητα ζωής σύμμαχοι είναι, εκτός από τους παραδοσιακούς χώρους οργανωμένης δράσης, η κοινωνία των πολιτών, οι ανένταχτοι πολίτες, οι πρωτοβουλίες, οι ιστολόγοι κ.λπ. Τα νέα αυτά υποκείμενα δεν είναι ταραξίες που σπάνε βιτρίνες και πυρπολούν κάμερες. Είναι οι φορείς της αναδόμησης του κοινωνικοπολιτικού σκηνικού της χώρας στις αρχές του 21ου αιώνα, είναι οι διάφορες όψεις και εκφράσεις ενός ογκούμενου νέου κινήματος. Είναι τα παιδιά των κινητοποιήσεων για τη δωρεάν παιδεία, είναι οι ανασφάλιστοι κούριερ και οι ντελιβεράδες, είναι το πολιτικό σώμα των SMS και των blog, είναι όσοι διεκδικούν συμμετοχή και αρνούνται τη συμμόρφωση στο τρέχον σύστημα διαχείρισης. Είναι οι νέοι που στρέφονται, έστω και δυσπιστώντας, στην κοινωνία των πολιτών, είναι οι νέοι που το καλοκαίρι πρωτοστάτησαν σε αυθόρμητες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για το περιβάλλον, είναι μορφωμένοι και νεόπτωχοι, διαψευσμένοι και ελπίζοντες, αντιφατικοί και συνειδητοποιημένοι. Είναι ο κόσμος που αρνείται τη λογική των πελατειακών σχέσεων, τον κομματισμό και τη γραφειοκρατία και συνειδητοποιεί τη δύναμή του. Είναι οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες που στο επίκεντρο της σκέψης τους θεωρούν την οικοδόμηση της αντίληψης του συλλογικού ως μέσο και βασικό όρο για την ατομική ευτυχία. Είναι ο κόσμος που παρακάμπτει τα κόμματα ως φορείς του μαζικού κινήματος, όσο αυτά αδυνατούν να ξεπεράσουν την κρίση αξιοπιστίας τους.
Τα νέα κινήματα δεν υποτιμούν την οργανωμένη δράση. Τουναντίον, περιμένουν από την αριστερά, τη δική μας αριστερά, να ανανεώσει τις ιδέες της, να εγκαταλείψει τα θέσφατα και τις αγκυλώσεις και να συμμετάσχει με ίσους όρους στους νέους αγώνες. Περιμένουν μιαν αριστερά μοντέρνα, ανοιχτή, οραματική, κινηματική, οικολογική, στην πρώτη γραμμή του αγώνα για κοινωνική αλλαγή και οργανωμένες μεταρρυθμίσεις, μια αριστερά που αμφισβητεί και εμπνέει. Πιστεύουμε ότι στο κίνημα κανείς δεν περισσεύει. Πιστεύουμε ότι η κινηματική δράση διεξάγεται και στο δρόμο με τα πανό και στο δωμάτιο με το πληκτρολόγιο και τα multimedia. Και με την αφίσα και με την πένα. Και με μουσική και με συνθήματα. Και με τη δράση στο δρόμο, στο πανεπιστήμιο, στο χώρο εργασίας και με την αρθρογραφία, την κουβέντα, τη συνδιαλλαγή. Ο Συνασπισμός μετέχει στο κίνημα και μέσω της Νεολαίας του. Μέσα από την εντατικοποίηση των σχέσεων με οργανώσεις του εξωτερικού, κοινές δράσεις, ανταλλαγές ιδεών, δικτύωση και τη σύνδεσή της με νεολαίες στην Ευρώπη και τον κόσμο, η Νεολαία του Συνασπισμού έχει συλλέξει πολύτιμες εμπειρίες και καταγράψει σημαντική κινηματική δράση. Αντικομφορμιστική και δυναμική, καλείται να διαδραματίσει το ρόλο του συνδετικού κρίκου μεταξύ νέων κινημάτων και της ριζοσπαστικής, ανανεωτικής αριστεράς.
Η εμφάνιση των νέων κινημάτων μας γεμίζει με την αισιοδοξία ότι μια νέα γενιά, η οποία δεν έζησε το "πνεύμα του 1960" και το Πολυτεχνείο, αμφισβητεί την ορθοδοξία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και του καταστροφικού της αντίκτυπου στους φτωχούς, στο περιβάλλον και το ανθρώπινο κόστος των ιδιωτικοποιημένων υπηρεσιών. Στο πρόσωπο της νεολαίας ανακαλύπτουμε ξανά την ελπίδα ότι, μέσα από τις νέες μορφές δράσης και το συλλογικό κίνημα, αρχίζει να οικοδομείται η προοπτική ενός εναλλακτικού μέλλοντος, ενός διαφορετικού και καλύτερου κόσμου. Σ’ αυτά τα κινήματα η ανανεωτική αριστερά οφείλει να συμμετέχει ενεργά, να υπερασπίζεται τα δίκαια των αγώνων τους, να εγγυάται την αποτελεσματικότητά τους. Ο Συνασπισμός ανανεώνεται και ανοίγει τις πόρτες του στη σύγχρονη νεολαία του 21ου αιώνα.