Είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκόσμια;
Διονύσης Γουσέτης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2008-06-21
Στις 9 του μήνα, ο πρώην Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ εγκαινίασε το ίδρυμα που φέρει το όνομά του και στοχεύει στο «διάλογο ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμούς». Μια εκδοχή αυτού του διαλόγου είχε δημοσιευτεί έντεκα μέρες νωρίτερα. Στις 29 Μαΐου, η εφημερίδα Λιμπερασιόν μετέδωσε από τη Λίλλη ότι το δικαστήριο δικαίωσε ένα σύζυγο που προσέφυγε σ’ αυτό με αίτημα την ακύρωση του γάμου του. Το αίτημα βασιζόταν στο ότι η σύζυγος εψεύσθη προς αυτόν πριν τον γάμο: κατόπιν ερωτήσεώς του τον βεβαίωσε ότι είναι παρθένα, αλλά αυτός δεν μπόρεσε, μετά την πρώτη νύχτα του γάμου, να επιδείξει το ματωμένο σεντόνι, την τιμή της κυράς του και του ίδιου. Ένα διαζύγιο δεν μπορούσε να ξεπλύνει τη ντροπή που ένιωσε ο σύζυγος. Χρειαζόταν ακύρωση του γάμου. Νύχτα, στις τέσσερις το πρωί, οι γονείς του επέστρεψαν το εμπόρευμα στην οικογένεια της νύφης, αφού η δοκιμή απέδειξε ότι δεν πληροί τις προδιαγραφές. Θα μαντέψατε ότι οι δυο γαλλικές οικογένειες έχουν αραβική καταγωγή, αν και αυτή η παράδοση δεν είναι άγνωστη και στην καθ’ ημάς ανατολή. Ένας Ευρωπαίος δεν θα έθετε τέτοια ερώτηση στη μέλλουσα σύζυγό του και, αν την έθετε, εκείνη θα του απαντούσε ότι με αυτή την ερώτηση θέτει εαυτόν εκτός νυμφώνος.
Το περιοδικό Marianne συσχέτισε την υπόθεση με μιαν άλλη, Μαροκινής καταγωγής ζεύγους επίσης, που απασχόλησε πέρυσι το γερμανικό δικαστήριο της Φραγκφούρτης. Η σύζυγος προσέφυγε με αίτηση διαζυγίου, καταθέτοντας αποδείξεις ότι ο σύζυγος την ξυλοκοπούσε. Η απόφαση της προέδρου ήταν μια έκπληξη. Η προσφυγή απερρίφθη, με το σκεπτικό ότι, αφού οι δυο σύζυγοι είναι μουσουλμάνοι, η σύζυγος οφείλει να δέχεται τις εντολές του κορανίου και το συζυγικό ξυλοκόπημα.
Η ευρωπαϊκή δικαιοσύνη αποφάσισε και στις δυο περιπτώσεις με γνώμονα την «πολιτισμική διαφορά». Οι πολίτες όμως, τόσο στη μια όσο και στην άλλη περίπτωση, πολώθηκαν. Στη μια παράταξη υπήρξαν εκείνοι που σ’ ένα ξέσπασμα ισλαμοφοβίας ξεσηκώθηκαν για την υπεράσπιση των «ευρωπαϊκών αξιών», θυμίζοντας τη δολοφονία του Τεό Βαν Γκογκ στην Ολλανδία ή τη βαρβαρότητα που ακολούθησε τα σκίτσα του Μωάμεθ και τονίζοντας ότι η συμβίωση δεν είναι δυνατή: «Θα γίνουν Γάλλοι οι μουσουλμάνοι ή θα γίνει η Γαλλία μουσουλμανικό κράτος;».
Στην αντίθετη παράταξη συντάχτηκαν αυτομαστιγωνόμενες οι προοδευτικές δυνάμεις, που καταδικάζουν το σκοταδισμό και υπερασπίζονται το «δικαίωμα στη διαφορά» (εννοώντας τη διαφορά στα δικαιώματα) και το σεβασμό «στις παραδόσεις και τον πολιτισμό των λαών που άλλοτε εκμεταλλευόμασταν ως αποικιοκράτες». Κανείς υποψιάζεται ότι οι προοδευτικές δυνάμεις είναι έτοιμες να ανεχτούν ακόμα και την κλειτοριδεκτομή, στο όνομα της παράδοσης.
Στην πραγματικότητα, οι δυο αντίθετες παρατάξεις συμφώνησαν, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιήσουν, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν αφορούν όλους τους ανθρώπους, αλλά μόνο τους Ευρωπαίους. Ότι οι πολιτισμοί και οι παραδόσεις στέκονται ψηλότερα από τα ανθρώπινα δικαιώματα και απλά τυχαίνει αυτά να εντάσσονται στον πολιτισμό και τις παραδόσεις της δυτικής Ευρώπης. Η Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, το διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, το αντίστοιχο σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, οι διεθνείς συμβάσεις, όλα κάμπτονται μπροστά στις τοπικές παραδόσεις.
Ακόμα και οι Δυτικοί, οι οποίοι πρωτοστάτησαν στη θέσπιση αυτών των παγκόσμιων κειμένων, δεν έχουν χωνέψει ότι τα κείμενα είναι παγκόσμια, ότι δηλαδή αφορούν όλους όσους παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ανεξάρτητα από χρώμα δέρματος, από θρησκευτικές, φιλοσοφικές, πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις και ανεξάρτητα από το αν είτε οι θύτες είτε τα ύματα υπήρξαν αποικιοκράτες ή αποικιοκρατούμενοι.
Το περιοδικό Marianne συσχέτισε την υπόθεση με μιαν άλλη, Μαροκινής καταγωγής ζεύγους επίσης, που απασχόλησε πέρυσι το γερμανικό δικαστήριο της Φραγκφούρτης. Η σύζυγος προσέφυγε με αίτηση διαζυγίου, καταθέτοντας αποδείξεις ότι ο σύζυγος την ξυλοκοπούσε. Η απόφαση της προέδρου ήταν μια έκπληξη. Η προσφυγή απερρίφθη, με το σκεπτικό ότι, αφού οι δυο σύζυγοι είναι μουσουλμάνοι, η σύζυγος οφείλει να δέχεται τις εντολές του κορανίου και το συζυγικό ξυλοκόπημα.
Η ευρωπαϊκή δικαιοσύνη αποφάσισε και στις δυο περιπτώσεις με γνώμονα την «πολιτισμική διαφορά». Οι πολίτες όμως, τόσο στη μια όσο και στην άλλη περίπτωση, πολώθηκαν. Στη μια παράταξη υπήρξαν εκείνοι που σ’ ένα ξέσπασμα ισλαμοφοβίας ξεσηκώθηκαν για την υπεράσπιση των «ευρωπαϊκών αξιών», θυμίζοντας τη δολοφονία του Τεό Βαν Γκογκ στην Ολλανδία ή τη βαρβαρότητα που ακολούθησε τα σκίτσα του Μωάμεθ και τονίζοντας ότι η συμβίωση δεν είναι δυνατή: «Θα γίνουν Γάλλοι οι μουσουλμάνοι ή θα γίνει η Γαλλία μουσουλμανικό κράτος;».
Στην αντίθετη παράταξη συντάχτηκαν αυτομαστιγωνόμενες οι προοδευτικές δυνάμεις, που καταδικάζουν το σκοταδισμό και υπερασπίζονται το «δικαίωμα στη διαφορά» (εννοώντας τη διαφορά στα δικαιώματα) και το σεβασμό «στις παραδόσεις και τον πολιτισμό των λαών που άλλοτε εκμεταλλευόμασταν ως αποικιοκράτες». Κανείς υποψιάζεται ότι οι προοδευτικές δυνάμεις είναι έτοιμες να ανεχτούν ακόμα και την κλειτοριδεκτομή, στο όνομα της παράδοσης.
Στην πραγματικότητα, οι δυο αντίθετες παρατάξεις συμφώνησαν, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιήσουν, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν αφορούν όλους τους ανθρώπους, αλλά μόνο τους Ευρωπαίους. Ότι οι πολιτισμοί και οι παραδόσεις στέκονται ψηλότερα από τα ανθρώπινα δικαιώματα και απλά τυχαίνει αυτά να εντάσσονται στον πολιτισμό και τις παραδόσεις της δυτικής Ευρώπης. Η Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, το διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, το αντίστοιχο σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, οι διεθνείς συμβάσεις, όλα κάμπτονται μπροστά στις τοπικές παραδόσεις.
Ακόμα και οι Δυτικοί, οι οποίοι πρωτοστάτησαν στη θέσπιση αυτών των παγκόσμιων κειμένων, δεν έχουν χωνέψει ότι τα κείμενα είναι παγκόσμια, ότι δηλαδή αφορούν όλους όσους παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ανεξάρτητα από χρώμα δέρματος, από θρησκευτικές, φιλοσοφικές, πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις και ανεξάρτητα από το αν είτε οι θύτες είτε τα ύματα υπήρξαν αποικιοκράτες ή αποικιοκρατούμενοι.
