Κοινοβουλευτικές Εξεγέρσεις
Σωτήρης Λεβέντης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2008-07-01
Υπάρχει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον site (www.revolts.co.uk) το οποίο αναλύει τις στάσεις των βουλευτών στη Βρετανική Βουλή. Στη Βρετανία οι ψηφοφορίες για κάθε νομοσχέδιο αλλά και για κάθε τι το κοινοβουλευτικό είναι ονομαστικές. Έχει δημιουργηθεί μία παράδοση ότι ο Βουλευτής έχει όχι μόνο δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να διαφωνεί με το κόμμα του αν κάτι πάει ενάντια στη συνείδησή του. Οι Βουλευτές που δεν έχουν ψηφίσει ποτέ ενάντια στην επίσημη κομματική γραμμή, ακόμα και οι Βουλευτές που σπάνια διαφοροποιούνται από αυτήν, θεωρούνται κόλακες της ηγεσίας, ανελιξίες που παπαγαλίζουν την επίσημη θέση. Η υποχρέωση υποταγής σε απόλυτη κομματική πειθαρχία ισχύει μόνο για όσους Βουλευτές συμμετέχουν είτε στην κανονική είτε στη σκιώδη κυβέρνηση.
Επειδή οι κοινοβουλευτικές εξεγέρσεις στη Βρετανία είναι τόσο συνηθισμένο φαινόμενο, υφίσταται εδώ και εκατοντάδες χρόνια ο ιδιόμορφος θεσμός των Whips (τα μαστίγια), οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με τη συμμόρφωση των Βουλευτών του κάθε κόμματος στην επίσημη γραμμή. Μία απόμακρη ηχώ αυτού του θεσμού είναι, στις ελληνικές κοινοβουλευτικές ομάδες, οι λοχίες. Αν και οι Whips είναι πολύ πιο σκληροί από τους αντίστοιχους Έλληνες λοχίες, οι κοινοβουλευτικές εξεγέρσεις είναι πολύ πιο συχνές και πολύ πιο μαζικές στη Βρετανική από ότι στην ελληνική Βουλή.
Είναι αρκετά γνωστή η κοινοβουλευτική εξέγερση των Εργατικών Βουλευτών το 2003, ενάντια στον πόλεμο του Ιράκ, στην οποία συμμετείχε και ο εν ενεργεία Υπουργός Ρόμπιν Κουκ, μαζί με άλλους 120 Βουλευτές του κόμματος. Έχουν όμως ξεχαστεί οι πάμπολλες κοινοβουλευτικές εξεγέρσεις, τόσο από Εργατικούς, όσο και από Συντηρητικούς Βουλευτές, για Ευρωπαϊκά ζητήματα.
Το 1973, στην ψήφο για την ένταξη της Βρετανίας στη ΕΟΚ, ανάμεσα στους 35, περίπου, Βουλευτές που ψήφισαν ενάντια στην κομματική γραμμή των Εργατικών ήταν και ο Τζων Σμιθ, ο οποίος έγινε Υπουργός λίγο αργότερα, και ακολούθως Υπαρχηγός και εν τέλει Αρχηγός του κόμματος. Κατά τον Σμιθ, η Βρετανία έπρεπε πάση θυσία να συμμετέχει στην ΕΟΚ και καμία φοβέρα των Whips δεν τον έκανε να αλλάξει την άποψή του. Αισθάνθηκε ιδιαίτερα δικαιωμένος όταν το 1975 ο Βρετανικός λαός, με ποσοστό 65%, επικύρωσε την ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ, παρά την τοποθέτηση των περισσότερων στελεχών των Εργατικών, που βρίσκονταν τότε στην Κυβέρνηση.
Οι εξεγέρσεις δεν περιορίζονται σε τόσο σοβαρά θέματα. Είναι εκατοντάδες κάθε χρόνο τα θέματα που προκαλούν εξεγέρσεις. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, ακόμα και ολόκληρα νομοσχέδια, ή τουλάχιστον κάποια άρθρα τους, μπορεί να καταψηφιστούν. Παρόλα αυτά, ούτε ακυβερνησία δημιουργείται, ούτε τα κόμματα παύουν να λειτουργούν. Στην πολιτική εξάλλου οι συμμαχίες και τα θέματα αιχμής έρχονται και παρέρχονται, και αυτόν που βρίζεις σήμερα τον έχεις ομογάλακτο αύριο. Τα τρία μεγάλα κόμματα της Βρετανίας αρέσκονται να λένε για τους εαυτούς τους ‘We are a broad church’ (δηλαδή, ‘όλοι χωράνε στην εκκλησία μας’).
Η Μάργκαρετ Θάτσερ δεν φημιζόταν για την ανοχή της στη διαφορετικότητα. Όμως ήταν υποχρεωμένη να ανέχεται για 15 χρόνια στα πίσω έδρανα της Βουλής των Κοινοτήτων τον Τεντ Χηθ, προκάτοχό της στην ηγεσία των Συντηρητικών και Πρωθυπουργό μεταξύ 1970-1974. Η κριτική που της ασκούσε με την παραμικρή αφορμή μόνο απαλή δεν ήταν, όμως η Θάτσερ ποτέ δεν διανοήθηκε ότι θα μπορούσε να τον διαγράψει από το κόμμα.
Στην Ελλάδα τέτοια πράγματα δεν υφίστανται, βέβαια. Τα κόμματα ασκούν πολύ πιο αυστηρό έλεγχο στους Βουλευτές τους. Οι όποιες εξεγέρσεις πνίγονται εν τω γενάσθαι, και δημιουργούν μείζονα ζητήματα. Φέρνουν τη συντέλεια του κόσμου, τουλάχιστον για τις κομματικές ηγεσίες. Η αντίθετη άποψη χαρακτηρίζεται βαθύ αμάρτημα όταν βγαίνει έξω από τους κομματικούς τοίχους. Όποιος Βουλευτής διαφοροποιηθεί στο παραμικρό αμέσως έχει να αντιμετωπίσει απαιτήσεις για παραίτηση του.
Το ΚΚΕ δεν είναι το κόμμα που έχει το μονοπώλιο στο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό στη χώρα μας. Και το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία λειτουργούν με την αρχή ότι η γραμμή έρχεται από τα πάνω, συχνά γραμμένη σε χαρτάκι, και την ακολουθούν όλοι χωρίς πολλές κουβέντες. Κάποιες κουβέντες μπορούν να ακουστούν σε συζητήσεις εντός των τειχών, για την τιμή των όπλων, αλλά επίσημα απέξω όλοι είναι ‘μπετόν αρμέ’ (“Μπετόν Αρμέ με Τραγάκη”, ήταν ο τίτλος δεξιάς εφημερίδας για την Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ).
Η υποχρεωτική γραμμή από πάνω μόνο σε ένα κόμμα στη χώρα μας δεν έχει κατοχυρωθεί, επίσημα ή ανεπίσημα, ακόμα: στο Συνασπισμό. Από πλευράς πληθώρας απόψεων, ο ΣΥΝ έχει μέχρι τώρα να επιδείξει god’s foisson (δηλαδή, όλα τα πλούτη του Θεού). Λοιδορείται συχνά πυκνά ο Συνασπισμός για αυτήν την ανοχή του απέναντι στη διαφορετικότητα μέσα στο εσωτερικό του. Ενίοτε λοιδορείται και από τα μέσα. Ας ελπίσουμε ότι η άνοδος των ποσοστών του δεν θα συνοδευτεί από περιορισμό της δημοκρατικής του λειτουργίας, προκειμένου να είναι ασορτί με τα άλλα μεγάλα κόμματα της χώρας μας.
Σωτήρης Λεβέντης
Μέλος της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του Συνασπισμού, Συνεργάτης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ
Επειδή οι κοινοβουλευτικές εξεγέρσεις στη Βρετανία είναι τόσο συνηθισμένο φαινόμενο, υφίσταται εδώ και εκατοντάδες χρόνια ο ιδιόμορφος θεσμός των Whips (τα μαστίγια), οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με τη συμμόρφωση των Βουλευτών του κάθε κόμματος στην επίσημη γραμμή. Μία απόμακρη ηχώ αυτού του θεσμού είναι, στις ελληνικές κοινοβουλευτικές ομάδες, οι λοχίες. Αν και οι Whips είναι πολύ πιο σκληροί από τους αντίστοιχους Έλληνες λοχίες, οι κοινοβουλευτικές εξεγέρσεις είναι πολύ πιο συχνές και πολύ πιο μαζικές στη Βρετανική από ότι στην ελληνική Βουλή.
Είναι αρκετά γνωστή η κοινοβουλευτική εξέγερση των Εργατικών Βουλευτών το 2003, ενάντια στον πόλεμο του Ιράκ, στην οποία συμμετείχε και ο εν ενεργεία Υπουργός Ρόμπιν Κουκ, μαζί με άλλους 120 Βουλευτές του κόμματος. Έχουν όμως ξεχαστεί οι πάμπολλες κοινοβουλευτικές εξεγέρσεις, τόσο από Εργατικούς, όσο και από Συντηρητικούς Βουλευτές, για Ευρωπαϊκά ζητήματα.
Το 1973, στην ψήφο για την ένταξη της Βρετανίας στη ΕΟΚ, ανάμεσα στους 35, περίπου, Βουλευτές που ψήφισαν ενάντια στην κομματική γραμμή των Εργατικών ήταν και ο Τζων Σμιθ, ο οποίος έγινε Υπουργός λίγο αργότερα, και ακολούθως Υπαρχηγός και εν τέλει Αρχηγός του κόμματος. Κατά τον Σμιθ, η Βρετανία έπρεπε πάση θυσία να συμμετέχει στην ΕΟΚ και καμία φοβέρα των Whips δεν τον έκανε να αλλάξει την άποψή του. Αισθάνθηκε ιδιαίτερα δικαιωμένος όταν το 1975 ο Βρετανικός λαός, με ποσοστό 65%, επικύρωσε την ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ, παρά την τοποθέτηση των περισσότερων στελεχών των Εργατικών, που βρίσκονταν τότε στην Κυβέρνηση.
Οι εξεγέρσεις δεν περιορίζονται σε τόσο σοβαρά θέματα. Είναι εκατοντάδες κάθε χρόνο τα θέματα που προκαλούν εξεγέρσεις. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, ακόμα και ολόκληρα νομοσχέδια, ή τουλάχιστον κάποια άρθρα τους, μπορεί να καταψηφιστούν. Παρόλα αυτά, ούτε ακυβερνησία δημιουργείται, ούτε τα κόμματα παύουν να λειτουργούν. Στην πολιτική εξάλλου οι συμμαχίες και τα θέματα αιχμής έρχονται και παρέρχονται, και αυτόν που βρίζεις σήμερα τον έχεις ομογάλακτο αύριο. Τα τρία μεγάλα κόμματα της Βρετανίας αρέσκονται να λένε για τους εαυτούς τους ‘We are a broad church’ (δηλαδή, ‘όλοι χωράνε στην εκκλησία μας’).
Η Μάργκαρετ Θάτσερ δεν φημιζόταν για την ανοχή της στη διαφορετικότητα. Όμως ήταν υποχρεωμένη να ανέχεται για 15 χρόνια στα πίσω έδρανα της Βουλής των Κοινοτήτων τον Τεντ Χηθ, προκάτοχό της στην ηγεσία των Συντηρητικών και Πρωθυπουργό μεταξύ 1970-1974. Η κριτική που της ασκούσε με την παραμικρή αφορμή μόνο απαλή δεν ήταν, όμως η Θάτσερ ποτέ δεν διανοήθηκε ότι θα μπορούσε να τον διαγράψει από το κόμμα.
Στην Ελλάδα τέτοια πράγματα δεν υφίστανται, βέβαια. Τα κόμματα ασκούν πολύ πιο αυστηρό έλεγχο στους Βουλευτές τους. Οι όποιες εξεγέρσεις πνίγονται εν τω γενάσθαι, και δημιουργούν μείζονα ζητήματα. Φέρνουν τη συντέλεια του κόσμου, τουλάχιστον για τις κομματικές ηγεσίες. Η αντίθετη άποψη χαρακτηρίζεται βαθύ αμάρτημα όταν βγαίνει έξω από τους κομματικούς τοίχους. Όποιος Βουλευτής διαφοροποιηθεί στο παραμικρό αμέσως έχει να αντιμετωπίσει απαιτήσεις για παραίτηση του.
Το ΚΚΕ δεν είναι το κόμμα που έχει το μονοπώλιο στο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό στη χώρα μας. Και το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία λειτουργούν με την αρχή ότι η γραμμή έρχεται από τα πάνω, συχνά γραμμένη σε χαρτάκι, και την ακολουθούν όλοι χωρίς πολλές κουβέντες. Κάποιες κουβέντες μπορούν να ακουστούν σε συζητήσεις εντός των τειχών, για την τιμή των όπλων, αλλά επίσημα απέξω όλοι είναι ‘μπετόν αρμέ’ (“Μπετόν Αρμέ με Τραγάκη”, ήταν ο τίτλος δεξιάς εφημερίδας για την Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ).
Η υποχρεωτική γραμμή από πάνω μόνο σε ένα κόμμα στη χώρα μας δεν έχει κατοχυρωθεί, επίσημα ή ανεπίσημα, ακόμα: στο Συνασπισμό. Από πλευράς πληθώρας απόψεων, ο ΣΥΝ έχει μέχρι τώρα να επιδείξει god’s foisson (δηλαδή, όλα τα πλούτη του Θεού). Λοιδορείται συχνά πυκνά ο Συνασπισμός για αυτήν την ανοχή του απέναντι στη διαφορετικότητα μέσα στο εσωτερικό του. Ενίοτε λοιδορείται και από τα μέσα. Ας ελπίσουμε ότι η άνοδος των ποσοστών του δεν θα συνοδευτεί από περιορισμό της δημοκρατικής του λειτουργίας, προκειμένου να είναι ασορτί με τα άλλα μεγάλα κόμματα της χώρας μας.
Σωτήρης Λεβέντης
Μέλος της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του Συνασπισμού, Συνεργάτης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ