Ένα ακόμη βήμα του υπουργού Παιδείας στον δρόμο του λαϊκισμού
ΤΟ ΕΞΑΓΓΕΛΜΟΜΕΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Λόης Λαμπριανίδης, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-10-12
Ο υπουργός Παιδείας, αυτήν τη φορά, ξεπέρασε τον εαυτό του. Όχι μόνο αποφάσισε να μετατρέψει τα Τμήματα του Αγρινίου που ανήκουν σήμερα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων σε ανεξάρτητο Πανεπιστήμιο, αλλά προχώρησε ένα βήμα παραπέρα: ονόμασε το νέο αυτό πανεπιστήμιο "Πανεπιστήμιο Δυτικής Στερεάς Ελλάδας», ανοίγοντας έτσι διάπλατα τις ορέξεις και άλλων μικρών πόλεων της περιοχής να μπουν στον χορό της διεκδίκησης κάποιου τμήματος του νέου ιδρύματος. Θα ήθελα να θυμίσω εδώ ότι στο Αγρίνιο παλιότερα είχε ιδρυθεί Οικονομικό Τμήμα από το Πανεπιστήμιο Πατρών, το οποίο όμως σύντομα διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν δυνατόν να λειτουργήσει με ικανοποιητικούς ακαδημαϊκούς όρους, και γι’ αυτό αναδιπλώθηκε στην Πάτρα. Βέβαια, στη συνέχεια, κάποιοι έσπευσαν να ικανοποιήσουν τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας και ίδρυσαν εκεί δυο τμήματα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Οι τοπικές κοινωνίες ζητούν να δημιουργηθεί πανεπιστήμιο στην περιοχή τους πιστεύοντας ότι έτσι θα αυξήσουν το γόητρό τους και κυρίως την ενεργό ζήτηση, σε μια λογική μεταφοράς πόρων από το δημόσιο, και σε καμία περίπτωση στο πλαίσιο, έστω, μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη της περιοχής τους. Τα πολιτικά κόμματα στήριξαν αδιάκριτα όλα αυτά τα αιτήματα, στο πλαίσιο ενός αβασάνιστου λαϊκισμού και οι κυβερνήσεις έσπευσαν να τα υλοποιήσουν. Έτσι, σήμερα υπάρχουν πανεπιστήμια σε 36 πόλεις και αιτήματα για ίδρυση πανεπιστημίου σε πολύ περισσότερες. Η αλόγιστη αυτή διασπορά πρέπει να αποδοθεί και στο ότι η κοινωνία δεν φαίνεται να κατανοεί τη σημασία του πανεπιστημίου: ότι δηλαδή η αποστολή του είναι να παράγει και να μεταδίδει γνώση, αποτελώντας μια ιδιαίτερα σημαντική συνιστώσα για την πορεία ανάπτυξης μιας χώρας, συνεπώς πρέπει να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία του, και όχι να χρησιμοποιείται ως εργαλείο περιφερειακής ανάπτυξης. Σ’ αυτή την κατάσταση, ήταν κομβικός ο ρόλος της πανεπιστημιακής κοινότητας και των θεσμοθετημένων οργάνων της. Όμως, δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις και αυτοί έσπευσαν να ικανοποιήσουν τα τοπικά αιτήματα και τις πιέσεις των πολιτικών προσώπων, παρόλο που το αυτοδιοίκητο τους έδινε τη δυνατότητα να το αρνηθούν.
Αναμφίβολα, τα περιφερειακά πανεπιστήμια προσφέρουν πολλά στις τοπικές κοινωνίες. Όμως, το κόστος αυτής της προσφοράς μπορεί να είναι μεγάλο για το κοινωνικό σύνολο, εάν το γεγονός ότι το πανεπιστήμιο αναγκάζεται να λειτουργήσει σε κάποιες μικρές τοπικές κοινωνίες εμποδίζει την εύρυθμη λειτουργία του. Μάλιστα, θα πρέπει να επισημανθεί ότι εάν το πανεπιστήμιο δεν "ριζώσει» στην περιοχή όπου εγκαθίσταται, εάν δεν αποκτήσει μια "κρίσιμη μάζα» δεν προσφέρει παρά ελάχιστα στην οικονομία και γενικότερα στην ανάπτυξη της περιοχής. Έτσι, όχι μόνο δεν αυξάνει την κοινωνική δικαιοσύνη στον χώρο αλλά ίσως και να εντείνει τις ανισότητες, με την έννοια ότι σε κάποια υποβαθμισμένα περιφερειακά πανεπιστήμια φοιτούν, εν τέλει, κυρίως άτομα από "μη προνομιούχα» κοινωνικά στρώματα.
Σε μια κοινωνία που θα ήταν αποφασισμένη να εγκαταστήσει τα πανεπιστήμια στην περιφέρεια αλλά ταυτόχρονα με τις πολιτικές και την χρηματοδότησή τους να επιχειρήσει να άρει κάποιες από τις αντιξοότητες που έτσι δημιουργούνται, αυτό ίσως να μην ήταν τόσο υπονομευτικό της λειτουργίας τους. Όμως, αυτή η διασπορά των πανεπιστημίων στη χώρα μας συνυπάρχει με μια άρνηση των κυβερνήσεων να χρηματοδοτήσουν ουσιαστικά την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και την έρευνα. Μάλιστα, την τελευταία τετραετία σε αυτά προστέθηκε και μια πολιτική ευθείας περίπου υπονόμευσης του πανεπιστημίου ώστε να ανοίξει διάπλατα ο δρόμος για τα κάθε λογής ιδιωτικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, η σημερινή κυβέρνηση μειώνει διαρκώς τη χρηματοδότηση της παιδείας (από 2,75% του ΑΕΠ πέρσι σε 2,74% φέτος, αντί του υπεσχημένου 5%), καθυστερεί ανεπίτρεπτα τους διορισμούς 400 περίπου εκλεγμένων μελών ΔΕΠ, "ξέχασε» να μεριμνήσει για τη χρηματοδότηση των βιβλιοθηκών κλπ.
Ο υπουργός, λοιπόν, όχι μόνο δεν έπρεπε να προχωρήσει στην ίδρυση νέου πανεπιστημίου αλλά, αντίθετα, όφειλε να βάλει τέλος με κατηγορηματικό τρόπο στις διεκδικήσεις για δημιουργία πανεπιστημίου σε άλλες περιοχές, βοηθώντας να "αναδιπλωθούν» κάποια περιφερειακά πανεπιστήμια με τη μεταφορά τους από ορισμένες πόλεις όπου δεν έχουν προοπτικές να λειτουργήσουν ικανοποιητικά.
Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι οικονομικός γεωγράφος και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Οι τοπικές κοινωνίες ζητούν να δημιουργηθεί πανεπιστήμιο στην περιοχή τους πιστεύοντας ότι έτσι θα αυξήσουν το γόητρό τους και κυρίως την ενεργό ζήτηση, σε μια λογική μεταφοράς πόρων από το δημόσιο, και σε καμία περίπτωση στο πλαίσιο, έστω, μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη της περιοχής τους. Τα πολιτικά κόμματα στήριξαν αδιάκριτα όλα αυτά τα αιτήματα, στο πλαίσιο ενός αβασάνιστου λαϊκισμού και οι κυβερνήσεις έσπευσαν να τα υλοποιήσουν. Έτσι, σήμερα υπάρχουν πανεπιστήμια σε 36 πόλεις και αιτήματα για ίδρυση πανεπιστημίου σε πολύ περισσότερες. Η αλόγιστη αυτή διασπορά πρέπει να αποδοθεί και στο ότι η κοινωνία δεν φαίνεται να κατανοεί τη σημασία του πανεπιστημίου: ότι δηλαδή η αποστολή του είναι να παράγει και να μεταδίδει γνώση, αποτελώντας μια ιδιαίτερα σημαντική συνιστώσα για την πορεία ανάπτυξης μιας χώρας, συνεπώς πρέπει να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία του, και όχι να χρησιμοποιείται ως εργαλείο περιφερειακής ανάπτυξης. Σ’ αυτή την κατάσταση, ήταν κομβικός ο ρόλος της πανεπιστημιακής κοινότητας και των θεσμοθετημένων οργάνων της. Όμως, δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις και αυτοί έσπευσαν να ικανοποιήσουν τα τοπικά αιτήματα και τις πιέσεις των πολιτικών προσώπων, παρόλο που το αυτοδιοίκητο τους έδινε τη δυνατότητα να το αρνηθούν.
Αναμφίβολα, τα περιφερειακά πανεπιστήμια προσφέρουν πολλά στις τοπικές κοινωνίες. Όμως, το κόστος αυτής της προσφοράς μπορεί να είναι μεγάλο για το κοινωνικό σύνολο, εάν το γεγονός ότι το πανεπιστήμιο αναγκάζεται να λειτουργήσει σε κάποιες μικρές τοπικές κοινωνίες εμποδίζει την εύρυθμη λειτουργία του. Μάλιστα, θα πρέπει να επισημανθεί ότι εάν το πανεπιστήμιο δεν "ριζώσει» στην περιοχή όπου εγκαθίσταται, εάν δεν αποκτήσει μια "κρίσιμη μάζα» δεν προσφέρει παρά ελάχιστα στην οικονομία και γενικότερα στην ανάπτυξη της περιοχής. Έτσι, όχι μόνο δεν αυξάνει την κοινωνική δικαιοσύνη στον χώρο αλλά ίσως και να εντείνει τις ανισότητες, με την έννοια ότι σε κάποια υποβαθμισμένα περιφερειακά πανεπιστήμια φοιτούν, εν τέλει, κυρίως άτομα από "μη προνομιούχα» κοινωνικά στρώματα.
Σε μια κοινωνία που θα ήταν αποφασισμένη να εγκαταστήσει τα πανεπιστήμια στην περιφέρεια αλλά ταυτόχρονα με τις πολιτικές και την χρηματοδότησή τους να επιχειρήσει να άρει κάποιες από τις αντιξοότητες που έτσι δημιουργούνται, αυτό ίσως να μην ήταν τόσο υπονομευτικό της λειτουργίας τους. Όμως, αυτή η διασπορά των πανεπιστημίων στη χώρα μας συνυπάρχει με μια άρνηση των κυβερνήσεων να χρηματοδοτήσουν ουσιαστικά την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και την έρευνα. Μάλιστα, την τελευταία τετραετία σε αυτά προστέθηκε και μια πολιτική ευθείας περίπου υπονόμευσης του πανεπιστημίου ώστε να ανοίξει διάπλατα ο δρόμος για τα κάθε λογής ιδιωτικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, η σημερινή κυβέρνηση μειώνει διαρκώς τη χρηματοδότηση της παιδείας (από 2,75% του ΑΕΠ πέρσι σε 2,74% φέτος, αντί του υπεσχημένου 5%), καθυστερεί ανεπίτρεπτα τους διορισμούς 400 περίπου εκλεγμένων μελών ΔΕΠ, "ξέχασε» να μεριμνήσει για τη χρηματοδότηση των βιβλιοθηκών κλπ.
Ο υπουργός, λοιπόν, όχι μόνο δεν έπρεπε να προχωρήσει στην ίδρυση νέου πανεπιστημίου αλλά, αντίθετα, όφειλε να βάλει τέλος με κατηγορηματικό τρόπο στις διεκδικήσεις για δημιουργία πανεπιστημίου σε άλλες περιοχές, βοηθώντας να "αναδιπλωθούν» κάποια περιφερειακά πανεπιστήμια με τη μεταφορά τους από ορισμένες πόλεις όπου δεν έχουν προοπτικές να λειτουργήσουν ικανοποιητικά.
Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι οικονομικός γεωγράφος και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας