Φόρος περιουσίας: Μια επιβεβλημένη διόρθωση
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2009-10-13
Σε σωστή κατεύθυνση ήταν η πρώτη δημόσια τοποθέτηση του υπουργού Οικονομικών Γιώργου Παπακωνσταντίνου στο θέμα της φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας (συνέντευξη στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 11 Οκτωβρίου). Ο υπουργός εξήγγειλε: «κατάργηση του ΕΤΑΚ, που επιβαρύνει εκατομμύρια Έλληνες, και αντικατάστασή του με προοδευτικό φόρο επί της περιουσίας, από τον οποίο κανείς δεν θα εξαιρείται, ούτε η Εκκλησία». Πρόκειται για επιβεβλημένη ανασκευή των προεκλογικών υποσχέσεων του ΠΑΣΟΚ ότι στη θέση του ΕΤΑΚ – του «ενιαίου τέλους ακίνητης περιουσίας» το οποίο εισήγαγε ο Γιώργος Αλογοσκούφης το 2008 καταργώντας άλλους φόρους, μεταξύ αυτών και στις κληρονομιές και γονικές παροχές – θα επαναφερόταν ο φόρος μεγάλης ακίνητης περιουσίας και η φορολόγηση των μεγάλων κληρονομιών.
Ως αντιπολίτευση το ΠΑΣΟΚ είχε αντιταχθεί σε εκείνη την αλλαγή, αλλά η επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς, όπως άφηνε να εννοηθεί προεκλογικά, θα σήμαινε σοβαρές απώλειες εσόδων για το Δημόσιο. Επιπλέον θα διαιώνιζε εξόφθαλμες αδικίες χορηγώντας ξανά ασυλία (νόμιμη φοροαποφυγή) σε πάρα πολλά άτομα που μπορούν και πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερα στα δημόσια έσοδα. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι το 2007 οι φόροι στην περιουσία είχαν αποφέρει έσοδα μόλις 434 εκατομμύρια ευρώ, ένα 0,9% των φορολογικών εσόδων. Οι μεταβιβάσεις πραγματικά μεγάλων περιουσιών άλλωστε γίνονται κατά κανόνα μέσω εταιριών, οπότε η φορολόγηση των μεγάλων κληρονομιών λίγα αποδίδει.
Στη χώρα μας η φοροδιαφυγή ανθεί όσο πουθενά αλλού στην Ευρώπη, η εξάλειψή της είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, θα απαιτούσε επίμονες συστηματικές προσπάθειες επί πολλά χρόνια. Κανείς άλλωστε δεν τολμά να μιλήσει για εξάλειψη, μόνο για καταπολέμηση της φοροδιαφυγής γίνεται λόγος. Στο μεταξύ όμως η φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας μπορεί να αναπληρώσει ένα μικρό, αλλά διόλου ευκαταφρόνητο μέρος των εσόδων που χάνει το Δημόσιο από την απόκρυψη εισοδημάτων, καθώς η ιδιοκτησία ακινήτων είναι πολύ εκτεταμένη (σπίτια, διαμερίσματα, εξοχικά). Το είχε σκεφτεί ήδη πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, όταν όλοι μαζί ήμασταν σημαντικά φτωχότεροι, ο υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ Μανόλης Δρεττάκης και δοκίμασε να καταγράψει τις ατομικές περιουσίες ώστε να φορολογηθούν. Τόσο οξείες ήταν οι αντιδράσεις τότε που το μέτρο αποσύρθηκε και ο ίδιος έχασε τη θέση του. Επίμονα το εισηγούνταν κατόπιν, αλλά «εις ώτα μη ακουόντων», η ανανεωτική αριστερά, ο έμπειρος μηχανικός Νίκος Γρατσίας μάλιστα είχε συντάξει πλήρη μελέτη σχετικά όπου έδειχνε μεταξύ άλλων πώς τα απαιτούμενα στοιχεία μπορούσαν να συγκεντρωθούν από το αρχείο της ΔΕΗ που ηλεκτροδοτεί τα ακίνητα. Σήμερα ωστόσο η βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε με το μεγάλο αριθμό δηλώσεων Ε9 που υποβλήθηκαν σε εφαρμογή του ΕΤΑΚ συνιστά χρήσιμο εργαλείο για τη σύλληψη φορολογητέας ύλης.
Μένει να δούμε φυσικά πώς θα θεσπιστεί ο νέος «προοδευτικός φόρος επί της περιουσίας» σύμφωνα με τη διόρθωση του κ. Παπακωνσταντίνου, με ποια αφορολόγητα όρια, κλιμάκια και συντελεστές. Στον ισχύοντα, ακόμα, νόμο Αλογοσκούφη 3634/2008, υπενθυμίζεται, επιβαρύνονται όλες οι ατομικές ιδιοκτησίες ακινήτων αξίας άνω των 200.000 ευρώ για τους έγγαμους (100.000 για τους άγαμους, 230.000 εφόσον υπάρχουν τρία παιδιά και πλέον) με 0,1% το χρόνο πάνω από τα όρια αυτά. Ένα ζευγάρι με διαμέρισμα και εξοχικό (αντικειμενικής) αξίας αθροιστικά 500.000 ευρώ πληρώνει δηλαδή ΕΤΑΚ 150 ευρώ για φέτος και 150 ευρώ για το 2008, όχι και τόσο πολλά για τόση περιουσία. Δεν ακούγεται λογικό το αφορολόγητο να οριστεί στις 500.000, όπως διαβάζουμε, ενώ οπωσδήποτε σωστό είναι να καθιερωθούν προοδευτικά ανερχόμενοι συντελεστές, να μην επιβαρύνεται με το ίδιο 0,1% και όποιος έχει ακίνητη περιουσία πέντε εκατομμύρια.
Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα έχει να δούμε τη νέα ενιαία προοδευτική κλίμακα για τη φορολόγηση όλων των ατομικών εισοδημάτων, στην οποία γενικά επίσης αναφέρθηκε στην ίδια συνέντευξη ο κ. Παπακωνσταντίνου. Την εξαίρεση των τόκων δικαιολογούν κυβερνητικοί σύμβουλοι με τις πολύ χαμηλές αποταμιεύσεις στη χώρα μας σήμερα και με την ανάγκη να ενθαρρυνθούν. Ας ελπίσουμε να είναι προσωρινή (στην Ισπανία της κρίσης οι τραπεζικές καταθέσεις παρουσιάζουν τεράστια άνοδο, η ιδιωτική αποταμίευση φτάνει το 17,5% του ΑΕΠ) και να μη συνοδευτεί από άλλες εξαιρέσεις ή απαλλαγές.
Ως αντιπολίτευση το ΠΑΣΟΚ είχε αντιταχθεί σε εκείνη την αλλαγή, αλλά η επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς, όπως άφηνε να εννοηθεί προεκλογικά, θα σήμαινε σοβαρές απώλειες εσόδων για το Δημόσιο. Επιπλέον θα διαιώνιζε εξόφθαλμες αδικίες χορηγώντας ξανά ασυλία (νόμιμη φοροαποφυγή) σε πάρα πολλά άτομα που μπορούν και πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερα στα δημόσια έσοδα. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι το 2007 οι φόροι στην περιουσία είχαν αποφέρει έσοδα μόλις 434 εκατομμύρια ευρώ, ένα 0,9% των φορολογικών εσόδων. Οι μεταβιβάσεις πραγματικά μεγάλων περιουσιών άλλωστε γίνονται κατά κανόνα μέσω εταιριών, οπότε η φορολόγηση των μεγάλων κληρονομιών λίγα αποδίδει.
Στη χώρα μας η φοροδιαφυγή ανθεί όσο πουθενά αλλού στην Ευρώπη, η εξάλειψή της είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, θα απαιτούσε επίμονες συστηματικές προσπάθειες επί πολλά χρόνια. Κανείς άλλωστε δεν τολμά να μιλήσει για εξάλειψη, μόνο για καταπολέμηση της φοροδιαφυγής γίνεται λόγος. Στο μεταξύ όμως η φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας μπορεί να αναπληρώσει ένα μικρό, αλλά διόλου ευκαταφρόνητο μέρος των εσόδων που χάνει το Δημόσιο από την απόκρυψη εισοδημάτων, καθώς η ιδιοκτησία ακινήτων είναι πολύ εκτεταμένη (σπίτια, διαμερίσματα, εξοχικά). Το είχε σκεφτεί ήδη πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, όταν όλοι μαζί ήμασταν σημαντικά φτωχότεροι, ο υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ Μανόλης Δρεττάκης και δοκίμασε να καταγράψει τις ατομικές περιουσίες ώστε να φορολογηθούν. Τόσο οξείες ήταν οι αντιδράσεις τότε που το μέτρο αποσύρθηκε και ο ίδιος έχασε τη θέση του. Επίμονα το εισηγούνταν κατόπιν, αλλά «εις ώτα μη ακουόντων», η ανανεωτική αριστερά, ο έμπειρος μηχανικός Νίκος Γρατσίας μάλιστα είχε συντάξει πλήρη μελέτη σχετικά όπου έδειχνε μεταξύ άλλων πώς τα απαιτούμενα στοιχεία μπορούσαν να συγκεντρωθούν από το αρχείο της ΔΕΗ που ηλεκτροδοτεί τα ακίνητα. Σήμερα ωστόσο η βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε με το μεγάλο αριθμό δηλώσεων Ε9 που υποβλήθηκαν σε εφαρμογή του ΕΤΑΚ συνιστά χρήσιμο εργαλείο για τη σύλληψη φορολογητέας ύλης.
Μένει να δούμε φυσικά πώς θα θεσπιστεί ο νέος «προοδευτικός φόρος επί της περιουσίας» σύμφωνα με τη διόρθωση του κ. Παπακωνσταντίνου, με ποια αφορολόγητα όρια, κλιμάκια και συντελεστές. Στον ισχύοντα, ακόμα, νόμο Αλογοσκούφη 3634/2008, υπενθυμίζεται, επιβαρύνονται όλες οι ατομικές ιδιοκτησίες ακινήτων αξίας άνω των 200.000 ευρώ για τους έγγαμους (100.000 για τους άγαμους, 230.000 εφόσον υπάρχουν τρία παιδιά και πλέον) με 0,1% το χρόνο πάνω από τα όρια αυτά. Ένα ζευγάρι με διαμέρισμα και εξοχικό (αντικειμενικής) αξίας αθροιστικά 500.000 ευρώ πληρώνει δηλαδή ΕΤΑΚ 150 ευρώ για φέτος και 150 ευρώ για το 2008, όχι και τόσο πολλά για τόση περιουσία. Δεν ακούγεται λογικό το αφορολόγητο να οριστεί στις 500.000, όπως διαβάζουμε, ενώ οπωσδήποτε σωστό είναι να καθιερωθούν προοδευτικά ανερχόμενοι συντελεστές, να μην επιβαρύνεται με το ίδιο 0,1% και όποιος έχει ακίνητη περιουσία πέντε εκατομμύρια.
Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα έχει να δούμε τη νέα ενιαία προοδευτική κλίμακα για τη φορολόγηση όλων των ατομικών εισοδημάτων, στην οποία γενικά επίσης αναφέρθηκε στην ίδια συνέντευξη ο κ. Παπακωνσταντίνου. Την εξαίρεση των τόκων δικαιολογούν κυβερνητικοί σύμβουλοι με τις πολύ χαμηλές αποταμιεύσεις στη χώρα μας σήμερα και με την ανάγκη να ενθαρρυνθούν. Ας ελπίσουμε να είναι προσωρινή (στην Ισπανία της κρίσης οι τραπεζικές καταθέσεις παρουσιάζουν τεράστια άνοδο, η ιδιωτική αποταμίευση φτάνει το 17,5% του ΑΕΠ) και να μη συνοδευτεί από άλλες εξαιρέσεις ή απαλλαγές.