Οργή για όλους και όλα

«Αν δεν προσέξουμε, η ανυπομονησία θα γίνει οργή και η οργή θα εξελιχθεί σε βία. Γύρω μου βλέπω μόνο κουρασμένους και θυμωμένους ανθρώπους».

Ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Ντομινίκ ντε Βιλπέν περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί στη γαλλική κοινωνία. Τα ίδια θα μπορούσαν να πουν για τις χώρες τους όλοι οι πολιτικοί, τουλάχιστον αυτοί που έχουν μια στοιχειώδη επαφή με την πραγματικότητα. Ο φόβος των πολιτικών ελίτ είναι μήπως η απελπισία των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων μετεξελιχθεί σε θυμό, συμπαρασύροντας τους πάντες και τα πάντα.

Οι ιδεολογικές άμυνες των πολιτικών συστημάτων δοκιμάζονται. Οι εφεδρείες τους στερεύουν. Οι μηχανισμοί χειραγώγησης και εκμαυλισμού των συνειδήσεων δυσκολεύονται να επιτελέσουν το ρόλο τους. Η χρήση κατασταλτικών μέσων προβάλλει ως η μόνη επιλογή, η οποία όμως ενδέχεται να φέρει τα ακριβώς αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Στην καθεστωτική βία οι καθημαγμένοι πιθανότατα θα απαντήσουν με βία. Αλλωστε, δεν θα έχουν να χάσουν τίποτα.

Στην Ελλάδα που δέχεται το μεγαλύτερο και πιο βάναυσο κύμα επιθέσεων, παρά το γεγονός ότι οι αντιδράσεις, μέχρι τώρα, είναι κατώτερες, από άποψη μαζικότητας και δυναμικής, των προσδοκιών όλων εκείνων που μάχονται την κυβερνητική πολιτική , ίσως και γιατί οι πρακτικές τους αντί να ενώνουν διχάζουν το κοινωνικό σώμα, είναι φανερό ότι η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι. Απελπισία, οργή, απαξίωση των κομμάτων, ελεεινολόγηση των ηγεσιών, αμφισβήτηση των θεσμών, βεβαιότητα ότι η χώρα βαδίζει σε λάθος δρόμο: αυτή είναι η εικόνα που προκύπτει από τις δημοσκοπήσεις. Κοντολογίς μια κοινωνία σε απόγνωση, χωρίς ελπίδα.

Η τελευταία γραμμή άμυνας του δικομματισμού είναι η λογική του μικρότερου κακού. Οι πολίτες δηλαδή ψηφίζουν πότε το ένα και πότε το άλλο κόμμα εξουσίας όχι γιατί περιμένουν κάτι καλύτερο, αλλά επειδή θέλουν να πιστεύουν ότι τα πράγματα δεν θα πάνε χειρότερα. Το έκαναν αρκετές φορές στο παρελθόν. Σήμερα αυτό το σχήμα φαίνεται πως δεν αποδίδει.

Το ΠΑΣΟΚ πασχίζει ν’ αποδείξει ότι η πολιτική του είναι μονόδρομος. Δεν είναι σε θέση να πείσει ούτε τους ψηφοφόρους του, οι οποίοι συνωθούνται στην κατηγορία των αναποφάσιστων, αλλά ούτε και το μεγαλύτερο κομμάτι του πολιτικού προσωπικού του. Ακόμη και κορυφαίοι υπουργοί αρνούνται να τη στηρίξουν δημοσίως. Κρύβονται ή δίνουν μάχες οπισθοφυλακής για να διασωθούν οι ίδιοι. Το μόνο που απομένει στον πρωθυπουργό είναι να θέτει διαρκώς θέμα κομματικής πειθαρχίας, κραδαίνοντας την απειλή της διαγραφής. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες είναι αμφίβολη η μακροημέρευση της κυβέρνησης, ενώ η προσφυγή στις κάλπες για να λυθεί το θέμα δημοκρατικά, μπορεί να αποδειχτεί μοιραία κίνηση.

Η Νέα Δημοκρατία -η άλλη πρόταση εξουσίας- βολοδέρνει στις αντιφάσεις της. Ο Α. Σαμαράς αντιγράφει τη συνταγή του αντιπάλου του, ακόμη και στο επίπεδο των συνθημάτων: «Να αλλάξουμε πρώτα εμείς για να αλλάξουμε την Ελλάδα», «Κόμμα των άξιων και των αξιών» (κατά το μοντέλο Παπανδρέου για την ανάδειξη των αρίστων και όχι των αρεστών). Τέτοια πρωτοτυπία! Χάνει όμως από παντού. Στο πεδίο της σοβαρότητας: είπε «όχι» στο μνημόνιο, θα πει «όχι» στο ασφαλιστικό και το εργασιακό, ωστόσο ουδείς πιστεύει ότι θα πορευόταν διαφορετικά. Στο πεδίο της αυτογνωσίας: ακόμη δεν έχουμε καταλάβει αν ντρέπεται ή αν είναι υπερήφανος για την περίοδο του νεοκαραμανλισμού. Η συνέπεια; Ο κόσμος φυλλορροεί.

Οι περιστάσεις μοιάζουν ιδανικές για την αριστερά. Οσα, κατά την ανάλυσή της, την κρατούσαν καθηλωμένη υποχωρούν: η επιρροή των κομμάτων εξουσίας κάμπτεται και οι πολίτες εμφανίζονται έτοιμοι να απεγκλωβιστούν από τα τενάγη του συναινετικού δικομματισμού. Ομως δεν επωφελείται. Η πολυδιάσπαση και ο ναρκισσισμός της δεν είναι επαρκείς εξηγήσεις: «Διαμαρτύρεται με επιτυχία, αναλύει επίσης με επιτυχία -σε ό,τι αφορά την αναλυτική του διεισδυτικότητα ο αριστερογενής λόγος είναι ακόμα ακατανίκητος- αλλά στο ερώτημα τι μπορούμε να κάνουμε, η αριστερά παραμένει στρατηγικά αναποτελεσματική» (Κ. Τσουκαλάς, «Η Αυγή», 20-6-2010).

Μ’ άλλα λόγια, στο ερώτημα «ποια κυβέρνηση με ποια πολιτική;» αδυνατεί να προσφέρει πειστική και ρεαλιστική απάντηση. Ενδεχομένως και να μην την νοιάζει. Γιατί να μπλέξει; Αλλωστε αυτή είναι για τις μεγάλες αφηγήσεις. Και τις μεγάλες ανατροπές. Οταν κάποτε θα της παρουσιαστεί η χρυσή ευκαιρία. Μέχρι τότε...