Μάης ή Ιούνης;

Κάπως ανόρεχτη, απρόθυμη, διστακτική, η Ελλάδα προσγειώθηκε απότομα, μέσω Ξάνθης, από την πασχαλινή ανάπαυλα στην τελική εκλογική ευθεία. Μας χωρίζουν τρεις εβδομάδες από τον πρώτο γύρο των αυτοδιοικητικών, τέσσερις από τις ευρωεκλογές. Και όμως, κάθε πρόβλεψη μοιάζει ακόμη επισφαλής και αβέβαιη. Δεν είναι μόνον οι βασικές εκλογικές τάσεις, οι νικητές και οι χαμένοι, η συμμετοχή, η αποχή και τα κυρίαρχα εκλογικά ρεύματα που μοιάζουν ακόμη ερωτήματα δίχως οριστική απάντηση. Είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας των εκλογών που παραμένει ασαφής.

Τι εκλογές θα είναι αυτές; Σαν του Μάη του 2012; Ή σαν του Ιούνη; Του θυμού ή του φόβου; Ή τίποτε από τα δύο; Με ποιο δίλημμα; Μνημόνιο - αντιμνημόνιο, όπως τον Μάη; Ευρώ - δραχμή, όπως τον Ιούνη; Ή κάποιο άλλο; Εκλογές αποδόμησης του σκηνικού, κονιορτοποίησης της πολιτικής αντιπροσώπευσης - όπως τον Μάη; Ή εκλογές επανασυσπείρωσης σ’ έναν νέου τύπου διπολισμό - όπως τον Ιούνη;

Αυτό που έζησε η πολιτική Ελλάδα το 2012 ήταν, από μια άποψη, τυπικό μιας χώρας σε κρίση. Οπου έγιναν εκλογές στην περιφέρεια της Ευρώπης τις ημέρες της κρίσης παρατηρήθηκε το ίδιο φαινόμενο: η σκληρή τιμωρία των κυβερνώντων, ό,τι πολιτικό χρώμα κι αν είχαν, από το συντηρητικό Φίνα Φόιλ στην Ιρλανδία ώς τους σοσιαλιστές στην Πορτογαλία ή το ΑΚΕΛ στην Κύπρο. Το ίδιο είχε γίνει και στα χρόνια της μεγάλης κρίσης, τη δεκαετία του ’30. «Ατυχες οι κυβερνήσεις που έτυχε να είναι στην εξουσία στη διάρκεια του κατακλυσμού, είτε δεξιές, όπως η προεδρία Χούβερ στην Αμερική, είτε αριστερές, όπως οι κυβερνήσεις των Εργατικών στη Βρετανία και στην Αυστραλία» - όπως γράφει ο Ερικ Χόμπσμπαουμ στην «Εποχή των Ακρων».

Μα, από μια άλλη άποψη, αυτό που ζήσαμε είναι δίχως προηγούμενο, εντελώς ιδιότυπο και μοναδικό. Δεν υπάρχει χώρα όπου οι εκλογές, στον καιρό της αβύσσου, να μην οδήγησαν μόνο στην τιμωρία του κόμματος που είχε την ατυχία να κυβερνά, αλλά στην κατάλυση ενός ολόκληρου πολιτικού συστήματος, ενός ισχυρού διπολισμού, που κυριαρχούσε για κάτι περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Δεν υπάρχει προηγούμενο χώρας όπου δύο ανταγωνιστικά, μονοπωλιακά κόμματα εξουσίας να βυθίστηκαν μαζί και ταυτοχρόνως, μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια, από το 77,5% στο 32%. Ούτε υπάρχει προηγούμενο τέτοιας απότομης διασποράς μιας τόσο συμπαγώς δικομματικής ψήφου, σαν αυτή που κατέγραψαν οι κάλπες του Μαΐου 2012.

Και έπειτα, στις δεύτερες εκλογές, του Ιουνίου, το απορρυθμισμένο εκλογικό σύστημα έδειξε σημάδια επαναρρύθμισης, νέα διλήμματα κυριάρχησαν, δύο νέοι πόλοι σχηματίστηκαν γύρω από τη διχοτομική γραμμή του Μνημονίου, και ο δείκτης του δικομματισμού - ενός νέου δικομματισμού, μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ - ανέβηκε από το 35,6% στο 56,6%. Χαμηλός, αλλά αξιοπρόσκετος.

Από τότε, κοντά δύο χρόνια τώρα, η τρέχουσα πολιτική ανάλυση θεωρούσε τη διαδοχή του παλαιού από τον νέο δικομματισμό οριστική, την πόλωση αναπότρεπτη και περίμενε το νέο εκλογικό ραντεβού του ερχόμενου Μάη για να λάβει απάντηση σε ένα μόνον ερώτημα: αν ο ανερχόμενος πόλος του νέου δικομματισμού, ο ΣΥΡΙΖΑ, θα επιβεβαίωνε την ανοδική του δυναμική και αν ο συσχετισμός στο εσωτερικό του νέου δίπολου θα καταγραφόταν με καθαρότητα και ευκρίνεια υπέρ του.

Αλλά καθώς φθάνουμε στις παραμονές των εκλογών νέφη αμφιβολιών σκιάζουν τα ως χθες αυτονόητα. Και όχι επειδή, συγκυριακά, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε συρροή αστοχιών στην επιλογή υποψηφίων, επειδή η ΝΔ επιχειρεί να εκβιάσει μια πολιτική προκαταβολή καλών δημοσιονομικών ειδήσεων ή επειδή Το Ποτάμι βρίσκει εκλογική φλέβα. Μα για λόγους που έχουν μάλλον ουσιαστικότετρες κοινωνικές αντιστοιχήσεις.

Και έτσι παραμένει ακόμη αβέβαιο τι είδους εκλογικό έργο θα ανεβάσουν οι δύο Κυριακές του Μάη. Αν αυτό που θα ζήσουμε θα είναι το επόμενο βήμα στον δρόμο που άνοιξε ο Ιούνης του 2012 - δηλαδή μια ενίσχυση και εμπέδωση του νέου δικομματισμού, που γέννησε η διχοτομική γραμμή του Μνημονίου. Ή αν, αντίθετα, θα είναι ένα βήμα πίσω, προς τον Μάη, προς μια νέου τύπου, και με νέους παίκτες, αποδόμηση της κομματικής σκηνής και αποσάθρωση των σχέσεων αντιπροσώπευσης.