Σκέψου ευρωπαϊκά και δράσε τοπικά
Γεράσιμος Γεωργάτος, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2005-10-02
Με την παρατεταμένη αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου σε ζωτικά κοινωνικά ζητήματα, διαφαίνεται ένας αυξανόμενος και με παραλλαγές ρόλος της αριστεράς σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Σύγκλιση ευρύτερων αριστερών και άλλων δυνάμεων με συγκρότηση κυβερνητικών σχημάτων, όπως στη Νορβηγία που αναμένεται και στην Ιταλία. Συμπόρευση μέρους των δυνάμεων των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων με την ανανεωτική και ριζοσπαστική αριστερά, όπως στη Γερμανία, με πιθανότητα (;) να συμβεί και στη Γαλλία, όπου αναμένουμε με ενδιαφέρον το συνέδριο του σοσιαλιστικού κόμματος, τον Νοέμβριο.
Στη δεύτερη περίπτωση, η συγκρότηση εναλλακτικών στον νεοφιλελευθερισμό κυβερνητικών σχημάτων προϋποθέτει και πάλι την προγραμματική σύγκλιση με τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας, γεγονός πιθανό σε επόμενη φάση για τη Γερμανία ή και τη Γαλλία. Εκεί, η ανανεωτική και ριζοσπαστική αριστερά δεν αποποιείται την πιθανότητα συμμετοχής της στη διακυβέρνηση, αντιλαμβανόμενη τον διαφορετικό της ρόλο ως προς τα κινήματα "που επιδιώκουν να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς να πάρουν την εξουσία". Επιπλέον, στην ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη, ο όρος αριστερά περιλαμβάνει και τη σοσιαλδημοκρατία, παρά τις νεοφιλελεύθερες πλευρές της. Επ’ αυτού ήταν χαρακτηριστική η δήλωση του Γκρέγκορ Γκίζι, ότι ακόμη και ως αντιπολίτευση η αριστερά - Σοσιαλδημοκράτες, Αριστερό Κόμμα και Πράσινοι - αποτελεί την πλειοψηφία του 51% στην ομοσπονδιακή Βουλή.
Οι αριστεροί Ευρωπαίοι εταίροι μας λοιπόν, δεν ταυτίζουν τη σοσιαλδημοκρατία με τη δεξιά και με την πολιτική τους ευνοούν διεργασίες εντός της σοσιαλδημοκρατίας επωφελείς για την αριστερά. Το πρόγραμμα του Σρέντερ, παρά τις νεοφιλελεύθερες πλευρές τους ήταν διαφορετικό από της Μέρκελ, όπως αντιλήφθηκε σημαντικό τμήμα των πολιτών, ανατρέποντας τα προγνωστικά των δημοσκοπήσεων. Εμείς, συχνά ταυτίζουμε το ΠΑΣΟΚ με τη Ν.Δ. ως "θατσερικό" και "σημαιοφόρο του μπερλουσκονισμού". Όμως έτσι δεν διευκολύνουμε διαφοροποιήσεις στον κόσμο του και στα στελέχη του. Ενώ η επίκληση για κοινή θέση στο θέμα της Ολυμπιακής, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, είχε θετικότερο αντίκτυπο.
Ούτε έχει νόημα η μηχανιστική και σπασμωδική προβολή των ευρωπαϊκών εξελίξεων στο εδώ πολιτικό σκηνικό. Ο ΣΥΝ, αυτή τη στιγμή, δεν έχει κανέναν λόγο να δράττεται από σενάρια πιθανών αποχωρήσεων από το ΠΑΣΟΚ ή πιθανών συγκλίσεων. Με την προοπτική της εξουσίας, ουδείς από το σημερινό ΠΑΣΟΚ είναι διατεθειμένος να αναλάβει ρόλο Λαφονταίν. Ούτε υφίστανται εδώ οι περίφημες γερμανικές απεργίες της Δευτέρας και ένα ισχυρό κίνημα που ευνοεί τέτοιες εξελίξεις. Ούτε προδιαγράφεται σύντομα εγκατάλειψη νεοφιλελεύθερων πλευρών της πολιτικής του επιτρέποντας συγκλίσεις προγραμματικού χαρακτήρα.
Συνεπώς, όσα δημοσιοποιούνται περί μεγάλης αντιδεξιάς παράταξης με μέρος ή με το όλον ΠΑΣΟΚ, ή περί κεντρικής συμφωνίας με το ΠΑΣΟΚ στις αυτοδιοικητικές εκλογές προκειμένου να επιβιώσουμε, εκφράζουν απλά βολονταρισμό και αντίληψη της πολιτικής ως κινήσεων κορυφής και επικοινωνιακής τακτικής. Κοινώς είναι χωρίς προοπτική. Ελλοχεύει επιπλέον ο κίνδυνος ανατροφοδότησης εντός ΣΥΝ της άγονης αντιπαράθεσης "με ή χωρίς το ΠΑΣΟΚ" και ο αέναος φυσιογνωμικός ετεροκαθορισμός του. Επιπλέον δημιουργείται η εντύπωση ότι η παρελθούσα υποστήριξη της γραμμής ΣΥΡΙΖΑ, ενώ είχαν αλλάξει οι συνθήκες και ήδη κυβερνούσε η Ν.Δ., ήταν ευκαιριακού χαρακτήρα. Προφανώς, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Ούτε και το ΚΚΕ κάθεται στην καρέκλα.
Αντί λοιπόν να καλλιεργούνται ευσεβείς πόθοι, πρέπει ο ΣΥΝ να παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις, ώστε να μπορεί να αξιοποιεί κάθε στιγμή όλα τα ενδεχόμενα, ευνοώντας με την πολιτική του και την τακτική του διεργασίες επωφελείς για την αριστερά. Αυτό όμως προϋποθέτει το σπουδαιότερο, που δεν είναι η αγχώδης και με κάθε τρόπο επιβίωση, αλλά η ισχυροποίηση της αυτόνομης παρουσίας του ως κόμμα της σύγχρονης ανανεωτικής αριστεράς που εκπέμπει ενδιαφέρον για τους θεσμούς και τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας, με πρόγραμμα, θέσεις και επεξεργασμένες προτάσεις και επιδιώκει τη συγκρότηση όχι μόνο μιας νέας κοινωνικής, αλλά και εναλλακτικής στον νεοφιλελευθερισμό πολιτικής πλειοψηφίας.
Πρώτο δείγμα γραφής θα μπορούσαν να είναι οι αυτοδιοικητικές εκλογές, εφόσον απορρίψουμε κάθε άγονη και αδιέξοδη αντιπαράθεση του τύπου "καμιά συνεργασία με τον δικομματισμό" ή "ενόψει του 42% πάμε τώρα με το ΠΑΣΟΚ". Εδώ, η ευέλικτη γραμμή που πρότειναν και προτείνουν οι δυνάμεις της αριστερής ανανέωσης αποδεικνύεται η πλέον ορθή και αποτελεσματική: εκτός από τους τρεις μεγάλους δήμους και την υπερνομαρχία, παντού αλλού οι τοπικές μας δυνάμεις και κινήσεις αποφασίζουν οι ίδιες την πολιτική τους τακτική, τις συμμαχίες ή την αυτόνομη κάθοδό τους, με κουλτούρα συμμετοχής και ενδιαφέροντος για την κοινωνία και χωρίς απαξίωση του θεσμού της αυτοδιοίκησης όπως το ΚΚΕ. Είναι η γραμμή που σέβεται τον ΣΥΝ, το εσωκομματικό του τοπίο, τα μέλη του και τους οπαδούς του και κατοχυρώνει την αυτόνομη παρουσία του, χωρίς να τον θέτει εκτός πολιτικών εξελίξεων.
* Ο Γεράσιμος Γεωργάτος είναι μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Ευρωπαϊκής Πολιτικής
Στη δεύτερη περίπτωση, η συγκρότηση εναλλακτικών στον νεοφιλελευθερισμό κυβερνητικών σχημάτων προϋποθέτει και πάλι την προγραμματική σύγκλιση με τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας, γεγονός πιθανό σε επόμενη φάση για τη Γερμανία ή και τη Γαλλία. Εκεί, η ανανεωτική και ριζοσπαστική αριστερά δεν αποποιείται την πιθανότητα συμμετοχής της στη διακυβέρνηση, αντιλαμβανόμενη τον διαφορετικό της ρόλο ως προς τα κινήματα "που επιδιώκουν να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς να πάρουν την εξουσία". Επιπλέον, στην ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη, ο όρος αριστερά περιλαμβάνει και τη σοσιαλδημοκρατία, παρά τις νεοφιλελεύθερες πλευρές της. Επ’ αυτού ήταν χαρακτηριστική η δήλωση του Γκρέγκορ Γκίζι, ότι ακόμη και ως αντιπολίτευση η αριστερά - Σοσιαλδημοκράτες, Αριστερό Κόμμα και Πράσινοι - αποτελεί την πλειοψηφία του 51% στην ομοσπονδιακή Βουλή.
Οι αριστεροί Ευρωπαίοι εταίροι μας λοιπόν, δεν ταυτίζουν τη σοσιαλδημοκρατία με τη δεξιά και με την πολιτική τους ευνοούν διεργασίες εντός της σοσιαλδημοκρατίας επωφελείς για την αριστερά. Το πρόγραμμα του Σρέντερ, παρά τις νεοφιλελεύθερες πλευρές τους ήταν διαφορετικό από της Μέρκελ, όπως αντιλήφθηκε σημαντικό τμήμα των πολιτών, ανατρέποντας τα προγνωστικά των δημοσκοπήσεων. Εμείς, συχνά ταυτίζουμε το ΠΑΣΟΚ με τη Ν.Δ. ως "θατσερικό" και "σημαιοφόρο του μπερλουσκονισμού". Όμως έτσι δεν διευκολύνουμε διαφοροποιήσεις στον κόσμο του και στα στελέχη του. Ενώ η επίκληση για κοινή θέση στο θέμα της Ολυμπιακής, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, είχε θετικότερο αντίκτυπο.
Ούτε έχει νόημα η μηχανιστική και σπασμωδική προβολή των ευρωπαϊκών εξελίξεων στο εδώ πολιτικό σκηνικό. Ο ΣΥΝ, αυτή τη στιγμή, δεν έχει κανέναν λόγο να δράττεται από σενάρια πιθανών αποχωρήσεων από το ΠΑΣΟΚ ή πιθανών συγκλίσεων. Με την προοπτική της εξουσίας, ουδείς από το σημερινό ΠΑΣΟΚ είναι διατεθειμένος να αναλάβει ρόλο Λαφονταίν. Ούτε υφίστανται εδώ οι περίφημες γερμανικές απεργίες της Δευτέρας και ένα ισχυρό κίνημα που ευνοεί τέτοιες εξελίξεις. Ούτε προδιαγράφεται σύντομα εγκατάλειψη νεοφιλελεύθερων πλευρών της πολιτικής του επιτρέποντας συγκλίσεις προγραμματικού χαρακτήρα.
Συνεπώς, όσα δημοσιοποιούνται περί μεγάλης αντιδεξιάς παράταξης με μέρος ή με το όλον ΠΑΣΟΚ, ή περί κεντρικής συμφωνίας με το ΠΑΣΟΚ στις αυτοδιοικητικές εκλογές προκειμένου να επιβιώσουμε, εκφράζουν απλά βολονταρισμό και αντίληψη της πολιτικής ως κινήσεων κορυφής και επικοινωνιακής τακτικής. Κοινώς είναι χωρίς προοπτική. Ελλοχεύει επιπλέον ο κίνδυνος ανατροφοδότησης εντός ΣΥΝ της άγονης αντιπαράθεσης "με ή χωρίς το ΠΑΣΟΚ" και ο αέναος φυσιογνωμικός ετεροκαθορισμός του. Επιπλέον δημιουργείται η εντύπωση ότι η παρελθούσα υποστήριξη της γραμμής ΣΥΡΙΖΑ, ενώ είχαν αλλάξει οι συνθήκες και ήδη κυβερνούσε η Ν.Δ., ήταν ευκαιριακού χαρακτήρα. Προφανώς, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Ούτε και το ΚΚΕ κάθεται στην καρέκλα.
Αντί λοιπόν να καλλιεργούνται ευσεβείς πόθοι, πρέπει ο ΣΥΝ να παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις, ώστε να μπορεί να αξιοποιεί κάθε στιγμή όλα τα ενδεχόμενα, ευνοώντας με την πολιτική του και την τακτική του διεργασίες επωφελείς για την αριστερά. Αυτό όμως προϋποθέτει το σπουδαιότερο, που δεν είναι η αγχώδης και με κάθε τρόπο επιβίωση, αλλά η ισχυροποίηση της αυτόνομης παρουσίας του ως κόμμα της σύγχρονης ανανεωτικής αριστεράς που εκπέμπει ενδιαφέρον για τους θεσμούς και τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας, με πρόγραμμα, θέσεις και επεξεργασμένες προτάσεις και επιδιώκει τη συγκρότηση όχι μόνο μιας νέας κοινωνικής, αλλά και εναλλακτικής στον νεοφιλελευθερισμό πολιτικής πλειοψηφίας.
Πρώτο δείγμα γραφής θα μπορούσαν να είναι οι αυτοδιοικητικές εκλογές, εφόσον απορρίψουμε κάθε άγονη και αδιέξοδη αντιπαράθεση του τύπου "καμιά συνεργασία με τον δικομματισμό" ή "ενόψει του 42% πάμε τώρα με το ΠΑΣΟΚ". Εδώ, η ευέλικτη γραμμή που πρότειναν και προτείνουν οι δυνάμεις της αριστερής ανανέωσης αποδεικνύεται η πλέον ορθή και αποτελεσματική: εκτός από τους τρεις μεγάλους δήμους και την υπερνομαρχία, παντού αλλού οι τοπικές μας δυνάμεις και κινήσεις αποφασίζουν οι ίδιες την πολιτική τους τακτική, τις συμμαχίες ή την αυτόνομη κάθοδό τους, με κουλτούρα συμμετοχής και ενδιαφέροντος για την κοινωνία και χωρίς απαξίωση του θεσμού της αυτοδιοίκησης όπως το ΚΚΕ. Είναι η γραμμή που σέβεται τον ΣΥΝ, το εσωκομματικό του τοπίο, τα μέλη του και τους οπαδούς του και κατοχυρώνει την αυτόνομη παρουσία του, χωρίς να τον θέτει εκτός πολιτικών εξελίξεων.
* Ο Γεράσιμος Γεωργάτος είναι μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Ευρωπαϊκής Πολιτικής
