Οι συνέπειες της κρίσης του κορωνοϊού στην ελληνική οικονομία εξαρτώνται από την έκταση/διάρκεια της επιδημίας. Ετσι, η αναστολή λειτουργίας πολλών υπηρεσιών πλην φαρμακείων και σούπερ μάρκετ, θα ήταν μια πολύ θετική απόφαση. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, οι αρνητικές συνέπειες θα είναι σημαντικές. Οι πρώτες εκτιμήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας, για αρνητική επίπτωση 0,3-0,9 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, θεωρώ ότι είναι ακραία αισιόδοξες. Σύμφωνα με εγκυρότερες, στο ιδανικό σενάριο που τα κρούσματα αρχίζουν να περιορίζονται στις αρχές Απριλίου, τα δύο πρώτα τρίμηνα θα υπάρξει ύφεση και η ετήσια αύξηση ΑΕΠ θα φτάσει στη 1 ποσοστιαία μονάδα. Στο κακό σενάριο, αν τα κρούσματα αρχίζουν να περιορίζονται το 3ο τρίμηνο, η ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ θα είναι αρνητική.

Η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, για το δ΄ τρίμηνο 2019, περιέχει δύο πολύ χρήσιμες εκτιμήσεις.

Η πρώτη αφορά την αύξηση του κατώτατου μισθού, που έγινε τον Ιανουάριο 2019, και συνοδεύτηκε από ανησυχίες για ενδεχόμενη αρνητική επίπτωση στην απασχόληση. Οι ανησυχίες δεν δικαιώθηκαν. Η αύξηση του κατώτατου μισθού είχε περιορισμένη επίδραση στους υπόλοιπους μισθούς. Ενδεικτικό: ο δείκτης μισθολογικού κόστους, που επί επτά συνεχή τρίμηνα αυξανόταν έως τότε, πρώτη φορά μειώθηκε το γ΄ τρίμηνο 2019. Αυτή η διαπίστωση –σημειώνεται–, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη αύξηση της απασχόλησης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ενόψει των διαπραγματεύσεων για τη νέα αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού. Με άλλα λόγια, ας μη ρίχνονται αδίκως όλα τα βάρη στον τελευταίο τροχό της αμάξης...

Μια οικονομία μεγεθύνεται με δύο τρόπους: Με την αύξηση του εργατικού δυναμικού και την αύξηση της παραγωγικότητας. Οσον αφορά το πρώτο, οι δημογραφικές εξελίξεις στη χώρα είναι αρνητικές, ο πληθυσμός γενικά και ιδιαίτερα όσοι θα είναι σε ηλικίες εργασίας, μειώνονται.

Εφόσον δεν αναστραφεί ριζικά αυτή η τάση, οικονομική μεγέθυνση μπορεί να προέλθει μόνο από την άνοδο της παραγωγικότητας. Η οποία είναι συνάρτηση (α) επενδύσεων σε σύγχρονες τεχνολογίες, (β) επαρκούς καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού που θα αξιοποιήσει αυτές τις επενδύσεις αποδοτικά.

Αν ο σκοπός μιας επιχείρησης είναι να παράγει αξία, τι εννοούμε ως αξία; Τη διανομή κερδών για τους μετόχους της ή την παραγωγή οφέλους για τους συμμέτοχους της – κοινωνία, περιβάλλον, πελάτες, προμηθευτές, μισθωτούς; Ο αρχισυντάκτης των Financial Times (F.T.) L. Barber, άρχιζε την ομιλία του γι’ αυτό το θέμα στη Βρετανική Ακαδημία, στις 26 Νοεμβρίου, προσφεύγοντας στα ακόλουθα λόγια ενός σπουδαίου κοινωνιολόγου: Η επιχείρηση που κερδίζει επειδή πληρώνει την εργασία με λιγότερα από όσα απαιτούνται προς το ζην, δεν είναι καν επιχείρηση, γιατί το μέρισμά της το αντλεί εις βάρος του ζωτικού κεφαλαίου της, εις βάρος της ζωής, της υγείας και της ευτυχίας των μισθωτών της.

Το 1971, ένας 32χρονος μηχανικός και οικονομολόγος, ο Κλάους Σβαμπ, διοργάνωσε μια συνάντηση στο Νταβός με στόχο τη διάδοση της ιδέας ότι η καπιταλιστική επιχείρηση δεν μπορεί να επιδιώκει υπεράνω όλων να δίνει κέρδη στους μετόχους της, αλλά πρέπει να υπηρετεί το συμφέρον της κοινωνίας, εργαζομένων, προμηθευτών και πελατών της. Στους 400 συμμετέχοντες, παρουσίασε τη δική του απάντηση στη θέση που είχε διατυπώσει λίγο νωρίτερα, Σεπτέμβριο 1970, ο Μίλτον Φρίντμαν, του Σικάγο, ότι «η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης είναι μία, να αυξάνει τα κέρδη της». Επί μισό αιώνα, η κυριαρχία της θέσης του Φρίντμαν ήταν καταθλιπτική. Σε αυτήν και στα αποτελέσματά της οφείλεται ίσως το γεγονός ότι, στο πέρασμα των χρόνων, το Νταβός του «ηττημένου» Σβαμπ κερδίζει απήχηση.

Επιβεβαιώνεται ιστορικά: Ο καπιταλισμός ξεπερνούσε τις κρίσεις υπερχρέωσης με την έκδοση άφθονου νέου χρήματος, που τόνωνε την οικονομική δραστηριότητα και προκαλούσε πληθωρισμό, που «έτρωγε» μεγάλο μέρος του χρέους. Ο πληθωρισμός προκαλεί μια de facto αναδιάρθρωση, de facto «κούρεμα» του χρέους. Αυτό λοιπόν που συνέβαινε πάντα, όπως υποστήριξαν η C. Reinhart και ο K. Rogoff με τη γνωστή εργασία τους, που προκλητικά τιτλοφόρησαν «Αυτή τη φορά είναι διαφορετικά» (επιδιώκοντας να υπερτονίσουν το αντίθετο, ότι δεν είναι διαφορετικά, ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο ξεπερνιέται μια κρίση χρέους...), αυτή τη φορά δεν συμβαίνει. Πρώτη φορά, ύστερα από βαθιά κρίση χρέους το παγκόσμιο χρέος αντί να μειώνεται αυξάνεται.

Αν και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 40 πλουσιότερες χώρες του κόσμου, όσον αφορά τις επενδύσεις η κατάσταση δεν είναι κακή, είναι χειρότερη. Με κριτήριο τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ως ποσοστό του ΑΕΠ, η Ελλάδα δεν είναι μόνο ουραγός στην Ευρώπη (με 11,1% έναντι 21% μέσου όρου Ευρωζώνης...), είναι και από τις τελευταίες χώρες στον κόσμο – μαζί με αποτυχημένα κράτη, χώρες που κατέρρευσαν από πτώχευση ή αιματηρές συγκρούσεις. Αυτή, δυστυχώς, είναι η πραγματικότητα. Και αποτυπώνεται στα επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Με αφορμή τις επισκέψεις του κ. Μητσοτάκη στη Σαγκάη και του προέδρου Σι στην Αθήνα, στο μυαλό μας έντονα χαράχτηκαν οι εικόνες από την επίσκεψη της κινεζικής αντιπροσωπείας στο λιμάνι του Πειραιά και από την τόσο ευγενική υποδοχή του Ελληνα πρωθυπουργού, λίγες ημέρες νωρίτερα, στα γραφεία της Cosco στη Σαγκάη.