Την περασμένη Τετάρτη υπήρξε μια πολύ καλή εξέλιξη: Οι εκπρόσωποι τον μισθωτών και των επιχειρήσεων κατέληξαν σε συμφωνία για την αποκατάσταση –μετά από 13 χρόνια- του θεσμού των συλλογικών συμβάσεων. Η συμφωνία περιέχει δύο σημαντικές προβλέψεις: Μία, ότι οι συμβάσεις που συνάπτονται, εφόσον καλύπτουν το 40% της κλαδικής απασχόλησης, θα ισχύουν για όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου. Το ίδιο θα γίνει και με τις κλαδικές συμβάσεις που κάνει η ίδια η ΓΣΕΕ. Δεύτερη, ότι όταν λήξει μια συλλογική σύμβαση και μέχρι να συναφθεί νεώτερη δεν θα μειώνονται οι μισθοί ούτε θα καταργούνται τα επιδόματα που είχαν συμφωνηθεί.

Το «θα» το έσπειραν αλλά δεν φύτρωσε. Ωστόσο, στο πρόσωπο της κυβέρνησης έχει βρει έναν φανατικό καλλιεργητή. Οι απαντήσεις σε προβλήματα που ταλανίζουν την καθημερινότητα των πολιτών αρχίζουν με ένα φιλοτεχνημένο «θα» κι έχουν σταθερά επαναλαμβανόμενο μοτίβο: Η επίλυση κάθε προβλήματος παραπέμπεται στο «άμεσο μέλλον», με «καινοτόμες πολιτικές» που «θα» αντιμετωπίσουν κι αυτήν τη «χρόνια παθογένεια» με τρόπο «μόνιμο κι αποτελεσματικό». Η κυβέρνηση υπόσχεται ότι «θα» κάνει κάτι σημαντικό αύριο, για να δικαιολογήσει το γεγονός ότι δεν κάνει αυτά που είναι ανάγκη να γίνουν σήμερα.

Με λίγα 24ωρα διαφορά από την υπερψήφιση στη Βουλή των φορολογικών μέτρων που είχε εξαγγείλει ο πρωθυπουργός στην 89η ΔΕΘ, σε μια ημερίδα που οργάνωναν το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, το ΙΟΒΕ και η «Ελληνική Παραγωγή», διατυπωνόταν μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση: Ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι καταπολέμησε τη φοροδιαφυγή. Αλλά, τα τελευταία χρόνια τα φορολογικά έσοδα γενικώς, και τα έσοδα από ΦΠΑ και φόρους κατανάλωσης ειδικότερα, ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν αμετάβλητα

H σταθερότητα τείνει να εκλείψει όταν μια κυβέρνηση στερείται στρατηγικής για τη χώρα και κινείται με βάση εσωτερικές αγωνίες και δημοσκοπήσεις, που συχνά συνοδεύονται από μεγάλες διαχειριστικές αδυναμίες.

Στα καθ’ ημάς, ενίοτε υπάρχει άγνοια των στοιχειωδών. Παράδειγμα: Οι αγρότες εισπράττουν τις αποζημιώσεις στα τέλη Οκτωβρίου. Φέτος αυτό δεν συνέβη. Το αρμόδιο υπουργείο έλεγε ότι θα καταβληθούν μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου τα πρώτα 500-600 εκατ. ευρώ, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει εγκριθεί από την Κομισιόν το σχέδιο δράσης για την ανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας του ΟΠΕΚΕΠΕ. Αλλά την περασμένη Πέμπτη, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, ο αρμόδιος επίτροπος δήλωσε ορθά – κοφτά ότι η καταβολή των επιδοτήσεων είναι ευθύνη των κρατών, δεν εξαρτάται από την έγκριση του σχεδίου δράσης, άρα μπορούν να καταβληθούν από εθνικούς πόρους. Το υπουργείο φάνηκε ότι δεν το γνώριζε…

Ένας ιστορικός κύκλος που άνοιξε πριν από 50 χρόνια φαίνεται ότι οδεύει προς το τέλος του. Είχε ανοίξει στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μετά τις δύο διαδοχικές πετρελαϊκές κρίσεις και την κρίση στασιμοπληθωρισμού, με τη βίαιη απόσυρση της κεϋνσιανής διαχείρισης και, κυρίως, με την απώλεια της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στους σύνθετους δημοκρατικούς θεσμούς που με αγώνες είχε δημιουργήσει. Σαν έτοιμος από καιρό, ο νεοφιλελευθερισμός εξόρμησε από το Μον Πελερέν στην οικουμενική αρένα, με κεντρικό σύνθημα μια εντελώς βλακώδη ιδέα: ότι η ανθρωπότητα πρέπει να εκχωρήσει στις αγορές την ευθύνη της ευημερίας της.

Τα λεφτά παράγουν ιδέες. Κι αυτή η ιδέα ήταν μια παραγωγή του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που διεκδικούσε την πρωτοκαθεδρία. Οι αξίες του ουμανισμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης απωθήθηκαν από τη λογική του κέρδους, ο άνθρωπος υποβαθμίστηκε σε «οικονομικό ζώο», το συμφέρον του ορίστηκε σαράφικα (πόσα λεφτά μπορεί / πρέπει να βγάζει) και οι αγορές απορρυθμίστηκαν, ώστε ανεμπόδιστα να κάνουν το μόνο που ξέρουν και μπορούν: να αυξάνουν τον πλούτο και να τον κατανέμουν σε όσους είναι κάτοχοι ιδιοκτησίας. Η αγορά έπαψε να είναι ο (καλύτερος) υπηρέτης κι έγινε το (χειρότερο) αφεντικό.

Αν για κάτι μπορούμε να είμαστε βέβαιοι αυτό είναι η αβεβαιότητα, λένε όλοι οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί. Λογικό είναι κάθε χώρα να κάνει ό,τι μπορεί για να περιορίζει τους βαθμούς ανασφάλειας, να προσπαθεί να βρει πολιτικές αντισταθμιστικού χαρακτήρα, να αξιοποιεί κάθε χαραμάδα για να επιταχύνει την έξοδό της από τη ζώνη της μεγάλης αβεβαιότητας. Είναι αυτά που καθ’ ημάς δεν γίνονται. Η κυβέρνηση δρα υπό το άγχος των δημοσκοπήσεων, με τον φόβο απώλειας της αυτοδυναμίας και η ίδια καθίσταται πηγή διευρυμένης αναπαραγωγής αβεβαιότητας. Τείνει να μη λειτουργεί ως κυβέρνηση όλης της χώρας, αλλά μάλλον ως ένας κομματικός ψηφοθηρικός μηχανισμός.

Πολλοί εκτός των συνόρων παράγοντες των αγορών βλέπουν την Ελλάδα με αισιοδοξία, ενώ άλλοι, που ζουν εδώ, όχι και τόσο. Πολλοί εξ όσων βλέπουν τη χώρα από μακριά πιστεύουν ότι η κατάσταση και οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας είναι πολύ καλές. Αντιθέτως –μας έλεγε τραπεζικός παράγοντας εκ των κορυφαίων- Έλληνες επιχειρηματίες και αλλοδαποί που έχουν ήδη εγκατασταθεί εδώ μιλούν για τις προοπτικές με μεγάλη συγκράτηση και, ιδιαίτερα από τα τέλη 2026, με σχετική απαισιοδοξία. Υπάρχει, άραγε, κάτι που φαίνεται από κοντά και δεν πολυφαίνεται εκ του μακρόθεν; Ή, μήπως, οι «μακριά» βλέπουν τη μεγάλη εικόνα που είναι καλή ενώ οι «εδώ» μιζεριάζουν με μικροπράγματα;

Με τις πρώτες βροχές, οι πρώτες πλημμύρες. Πνίγηκε προχθές το Αιτωλικό, ανάλογα φαινόμενα σημειώνονται πρώιμα σε πολλές περιοχές, και στην ίδια την πρωτεύουσα – ακόμα κι αν έχουν καθαριστεί οι αγωγοί παροχέτευσης των νερών της βροχής. Γιατί όλοι αυτοί οι αγωγοί είχαν κατασκευαστεί με τα δεδομένα προηγούμενων εποχών, ήταν επαρκείς για τις τότε, μικρές, ποσότητες νερού, αλλά είναι τελείως ανεπαρκείς για τις πολύ έντονες βροχοπτώσεις στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής. Ακόμα και τα σχετικά νέα δίκτυα, δεν αντέχουν να προστατεύσουν τις πόλεις από πλημμύρες, χρειάζονται ενίσχυση και διεύρυνση. Κι αυτά απαιτούν λεφτά.

Ποια λέτε είναι η χώρα που διακρίνεται για την πολυπλοκότητα των διαδικασιών, το πλήθος των κανονισμών και το μεγάλο βάρος μιας κακής γραφειοκρατίας, που παρεμποδίζουν να αναπτυχθεί επιχειρηματική δραστηριότητα;

Το TMF Group είναι ο οργανισμός που παρακολουθεί ειδικά την πολυπλοκότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος παγκοσμίως, και τις εκθέσεις του παίρνουν υπόψη οι πολυεθνικές και άλλοι διεθνείς επενδυτές. Φέτος, εξέτασε την πολυπλοκότητα των διαδικασιών σε 79 χώρες που καλύπτουν το 94% του παγκόσμιου ΑΕΠ, κατέταξε στην πρώτη, τη χειρότερη θέση όλων, την Ελλάδα. Η χώρα μας ανεβαίνει θέσεις, είχε καταταγεί στη δεύτερη το 2023 και βρέθηκε στην πρώτη πέρυσι.

Μια πραγματικά χρόνια παθογένεια της χώρας μας είναι ο βραχυπροθεσμισμός, που (όπως όλες σχεδόν οι χρόνιες παθογένειες που την ταλαιπωρούν…) όχι μόνο επιβιώνει αλλ’ αποκτά μεγάλες έως πρωτοφανείς διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Ειδικά, μάλιστα, στο πεδίο της δημοσιονομικής πολιτικής έχει συνέπειες που υπερβαίνουν την τρέχουσα κυβερνητική θητεία και θα τις κληρονομήσουν οι επόμενες κυβερνήσεις. Οι οποίες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν, μεταξύ άλλων, μία τριπλέτα παράλληλων και αλληλοσυνδεόμενων προβλημάτων

Mέσα σε πέντε μήνες από τότε που άρχισε η δημοσκοπική κατηφόρα της Ν.Δ., η κυβέρνηση βρήκε και διένειμε 3,5 δισ. ευρώ για (ατομικού χαρακτήρα) παροχές: 1 δισ. το Πάσχα για το 2025 και 2,5 δισ. προ ημερών για το 2025 και 2026, κυρίως με τη μορφή φοροελαφρύνσεων. Ο,τι περισσεύει θα το μοιράζουμε στις τσέπες σας – λέει η κυβέρνηση. Δεν της περνάει από το μυαλό ότι το κόστος μιας γερασμένης διοίκησης, το έλλειμμα δημόσιας ασφάλειας, οι αδύναμες δημόσιες υποδομές ή τα αντιπλημμυρικά που δεν αντέχουν, μας επιβαρύνουν μεν όλους, αλλά επιβαρύνουν δυσανάλογα τους οικονομικά ασθενέστερους, κι ότι και γι’ αυτά χρειάζονται λεφτά – δεν περισσεύουν.

Πόσο ανεβαίνει η θερμοκρασία, γιατί δεν πέφτει τις νύχτες, πόσο θα διαρκέσει αυτό το κακό, ποια μέτρα προστασίας πρέπει να λαμβάνονται στις δουλειές, ποιες από αυτές αναβάλλονται, ποιες πρέπει να διακόπτονται τις μεσημεριανές ώρες, τι είδους μέτρα αυτοπροστασίας συνιστώνται για τη θερμική καταπόνηση του οργανισμού. Ο καύσωνας είναι το θέμα που απασχολεί την καθημερινότητα όλων μας. Είναι κι ο ισχυρότερος που ‘χει συμβεί εδώ και πέντε χρόνια.

Αυτά είναι μεγάλα θέματα της πολιτικής – ή θέματα μεγάλης πολιτικής. Ασχολείται με αυτά, εκούσα άκουσα, η ελληνική κοινωνία.