Τι πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την επόμενη πανδημία

Το κόστος και οι απώλειες μιας υγειονομικής πανδημίας δεν μπορούν να συγκριθούν με τις αντίστοιχες επιπτώσεις που θα έχει η κλιματική αλλαγή. Θα δημιουργήσει πολλές μεγαλουπόλεις με πληθυσμό άνω των 10 εκατομμυρίων κατοίκων σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, με άναρxη δόμηση και με προβληματική υγειονομική διαχείριση των αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού.

Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τη μεγάλη διάδοση ζωονοσογόνων απειλών, ίσως να μας οδηγήσουν σύντομα σε μια άλλη μεγάλη πανδημία. Ισως να είναι θέμα χρόνου.

Η διαχείριση της πανδημίας του κορονοϊού μάς δίδαξε πολλά. Αλλά κυρίως πως για την επιτυχημένη αντιμετώπιση χρειαζόμαστε διαφάνεια, αποφασιστική ηγεσία και αποτελεσματική επικοινωνία στα υψηλότερα πολιτικά επίπεδα.

Ποιες ήταν οι βασικές προκλήσεις που θα αναδειχθούν μετά την πανδημία;

Στο επίπεδο των δημοσιονομικών επιπτώσεων, γνωρίζουμε πως πολλές χώρες έχουν δανειστεί και πως θα τεθούν διλήμματα αλλά και ανταγωνιστικές προτεραιότητες για την ανάκαμψη των οικονομιών. Θα πρέπει λοιπόν να συνδυαστούν οι επενδύσεις που θα γίνουν με βάση και την ευρωπαϊκή στήριξη με μια πορεία αναδιάρθρωσης των ελλείψεων του κράτους πρόνοιας που έχει υπερβεί κατά πολύ τα όριά του. Αν αυτό δεν γίνει τώρα, θα χαθεί ακόμα μία ευκαιρία να έχουμε ένα πιο ουσιαστικό κράτος πρόνοιας με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ισοτιμία.

Πρέπει ταυτόχρονα να εκμεταλλευτούμε τα μαθήματα από την αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων που έφερε η πανδημία. Είδαμε πώς μπορεί να αξιοποιηθεί με θετικό τρόπο η τηλεργασία και να αλλάξει τον παραδοσιακό τρόπο του ωραρίου που ισχύει στη χώρα μας για ορισμένα επαγγέλματα.

Είναι πιο σημαντικό να σκεφτούμε τι προϊόν και τι ποιότητας προϊόντα παράγουμε παρά πού τα παράγουμε. Και παράλληλα με τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας πρέπει να ασχοληθούμε με την ασφάλεια των συμβολαίων όσων εργάζονται με τηλεργασία και της ασφαλιστικής κάλυψης αυτών: να μη βρεθούμε σε εργασιακές και ασφαλιστικές σχέσεις που περιορίζουν τα δικαιώματα των εργαζομένων. Η πανδημία δεν μπορεί να είναι η αφορμή για ρωγμές στη δημοκρατία και στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η δημοκρατία στη βάση της απαιτεί συνεργασία και συνέργειες. Είδαμε ανέλπιστα πολλές τέτοιες συνέργειες και αυτός ήταν ο δρόμος για την απίστευτη ταχύτητα της παραγωγής των εμβολίων: συνέργειες μεταξύ εταιρειών και επιστημόνων και ερευνητικών ιδρυμάτων και κρατών. Αυτό μας δείχνει το πραγματικό δυναμικό της έρευνας και της ανάπτυξης στο πλαίσιο της βιοϊατρικής τεχνολογίας. Πρέπει να σκεφτούμε λοιπόν το ρυθμιστικό πλαίσιο, πέρα από τις υπάρχουσες δομές χρηματοδότησης, ώστε να δώσουμε τα κατάλληλα σήματα στη βιομηχανία. Αλλά θα πρέπει να είμαστε δίκαιοι με τις επενδύσεις και σαφείς: περιμένουμε καινούργια φάρμακα και όχι φάρμακα που δεν προσφέρουν επιπρόσθετα αποτελέσματα σε σύγκριση με τα υπάρχοντα.

Ταυτόχρονα όμως, πρέπει να δοκιμάσουμε την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας να αντιμετωπίζουν έκτακτες καταστάσεις και να επιληφθούμε των αλλαγών και βελτιώσεων με βάση τα αποτελέσματα.

Το κόστος και οι απώλειες μιας υγειονομικής πανδημίας δεν μπορούν να συγκριθούν με τις αντίστοιχες επιπτώσεις που θα έχει η κλιματική αλλαγή. Είναι αναμενόμενο πως η οικονομική κρίση θα φέρει και τη μεγάλη αστική μετακίνηση. Θα δημιουργήσει πολλές μεγαλουπόλεις με πληθυσμό άνω των 10 εκατομμυρίων κατοίκων σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, με άναρxη δόμηση και με προβληματική υγειονομική διαχείριση των αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού. Ολα αυτά, σε συνδυασμό με τη μεγάλη διάδοση ζωονοσογόνων απειλών, ίσως να μας οδηγήσουν σύντομα σε μια άλλη μεγάλη πανδημία. Ισως να είναι θέμα χρόνου.

Εδώ υπάρχει μια άλλη μεγάλη πρόκληση λοιπόν. Θα δώσουν έμφαση οι κυβερνήσεις στην «πράσινη» ανάπτυξη ή με αφορμή την οικονομική κρίση της πανδημίας θα αγνοήσουν πως η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι μια τεράστια παγκόσμια απειλή;

Αφού αξιολογήσαμε τα μαθήματα και αφού γνωρίζουμε τις προκλήσεις, μένουμε με τα πραγματικά ερωτήματα σε τέσσερις τομείς: επιδημιολογία, κοινωνική και συμπεριφορική αλλαγή, οικονομία και υγειονομική περίθαλψη.

Στο πλαίσιο της κοινωνικής επιδημιολογίας και της επιδημιολογίας της μικροβιακής αντοχής:

1. Πώς θα προβλέψουμε πού, πότε και πώς θα εμφανιστούν εκ νέου απειλές μολυσματικών ασθενειών τις επόμενες δεκαετίες;

2. Πώς θα εκμεταλλευτούμε τη γονιδιακή των «μεγάλων δεδομένων» που καλύπτουν ολόκληρες οικογένειες ιών, ώστε να αναπτύξουμε μελλοντικά βιοϊατρικά αντίμετρα, επιτρέποντας ταχύτερη ταυτοποίηση και ανταπόκριση σε μελλοντικά κρούσματα;

Αναφορικά με την κοινωνική και συμπεριφορική αλλαγή:

1. Ποιες είναι οι συμπεριφορές και οι πρακτικές που αυξάνουν τον κίνδυνο και τη διάδοση ζωονοσογόνων απειλών;

2. Ποιες παρεμβάσεις λειτουργούν καλύτερα για να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν τη μετάδοση πανδημιών σε πρώιμο στάδιο;

3. Πώς θα μπορούσαμε να μετριάσουμε τον αντίκτυπο της ροής της παραπληροφόρησης, ανταποκρινόμενοι στην εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών;

Στο πλαίσιο της οικονομίας:

1. Πώς θα μπορούσαμε να μειώσουμε το κόστος αυτών των παρεμβάσεων και να τις εφαρμόσουμε ώστε να έχουμε τη μεγαλύτερη απόδοση, αποφεύγοντας παράλληλα την επιδείνωση και τη δραστική μείωση των υγειονομικών και οικονομικών ανισοτήτων;

2. Ποια είναι τα μοντέλα που συμβάλλουν στον προσδιορισμό των καλύτερων οικονομικών ερεθισμάτων και της νομισματικής πολιτικής ως απόκριση στην πανδημία;

3. Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η ταχέως μεταβαλλόμενη φύση του κινδύνου της πανδημίας αξιολογείται/εκτιμάται σωστά στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα;

Και, τέλος, στο πλαίσιο της υγείας και της υγειονομικής περίθαλψης:

1. Πώς θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε καλύτερα την επόμενη πανδημία, διευρύνοντας τους όρους «υγιεινή» και «προληπτικά μέτρα υγειονομικής περίθαλψης»;

2. Πώς θα μπορούσαμε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι να εντοπίσουμε και να ανταποκριθούμε (και να δοκιμάσουμε την ανταπόκριση) στην επόμενη πανδημία;

Μετά την πανδημία πρέπει να καταγράψουμε τι έγινε σωστά και να κατανοήσουμε γιατί και πού έγιναν λάθη. Αν δεν εκμεταλλευτούμε τα μαθήματα της πανδημίας για να αναδιατάξουμε τις κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές προτεραιότητες, είναι πολύ πιθανό η επόμενη πανδημία να έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις από αυτήν που βιώνουμε.