Ποιοι και πώς μας έφεραν ώς εδώ; Υπήρχε εναλλακτική λύση ή όλα ήταν, εκ των πραγμάτων, δρομολογημένα; Οι Έλληνες είναι πράγματι τα τσογλάνια με τα πούρα και τις Cayenne; Η ωραία μας χώρα βρίσκεται στο στόχαστρο σκοτεινών κύκλων; Οι δημόσιοι υπάλληλοι πεθαίνουν από ανία; Όλα οφείλονται στη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη, στις μυωπικές και δογματικές πολιτικές της; Και, κυρίως, τελείωσε η μεταπολίτευση και τι ήταν η μεταπολίτευση που τέλειωσε και τι άλλο θα έρθει στη θέση της;
Θα ήθελα να ακούσω επιχειρήματα και αναλύσεις, διψάω για απόψεις και τοποθετήσεις. Την ίδια στιγμή όλα μου φαίνονται πως ακολουθούν τη λαϊκή ρήση: «Παρηγοριά στον άρρωστο μέχρι να βγει η ψυχή του». Τα επιχειρήματα και οι αναλύσεις, οι απόψεις και οι τοποθετήσεις μοιάζουν, τουλάχιστον σε μένα, να ανήκουν σε ένα χθες που δημιουργήθηκε ξαφνικά και απρόσμενα, πριν ακόμα ανατείλει η νέα μέρα, πριν ξημερώσει το σήμερα.
Να το πάω και από άλλο δρόμο: Ακόμα και οι πιο ενδελεχείς αναγνώσεις της σημερινής αγωνίας φθάνουν για να ανοίξουν ένα παράθυρο ελπίδας; Η Ελλάδα και γενικά όλος ο κόσμος παντού και πάντα περνάει και ένα στάδιο υποχώρησης και δυστυχίας. Η δική μας μεταπολεμική γενιά δεν γνώρισε κατοχή και εμφύλιο, δοκιμάστηκε (όσοι, βέβαια, είχαν το σθένος να δοκιμαστούν) στη χούντα, γεύθηκε μέθη και οίηση, μετά αλλοτριώθηκε, όπως κατά συνθήκη αλλοτριώνονται οι άνθρωποι που, στο κάτω-κάτω, την ευζωΐα τους διεκδικούν. Τώρα τι γυρνάμε προς τα πίσω, αν δεν έχουμε το κουράγιο μιας αυτοκριτικής για τα λάθη και τις παραλείψεις μας, τα βολέματα και τις υποχωρήσεις μας. Για να τα φορτώνουμε όλα στον ξένο παράγοντα;
Το πρωί, όταν πηγαίνω χαράματα τα παιδιά στο σχολείο, ακούω έναν λεβέντη δημοσιογράφο που τα ρίχνει όλα στους δημοσίους υπαλλήλους. Μετά έχω να κάνω με σοφούς, φίλα προσκείμενους στο κυβερνών κόμμα, που τα βρίσκουν όλα δικαιολογημένα. Στη συνέχεια κάτι δικοί μας αυστηροί και βαθύτατοι, χλευάζουν, για να μην πω τίποτα χειρότερο, όσους δεν γνωρίζουν πως το παγκόσμιο σύστημα, όπου να είναι, καταρρέει.
Ποιο είναι το κοινό τους στοιχείο; Πως για όλα φταίνε οι άλλοι: οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι προηγούμενοι κι όχι οι τωρινοί κυβερνήτες, ο καπιταλισμός, που παρότι γκρεμοτσακίζεται δεν θέλει να καταλάβει πως το βάθος του ουρανού είναι κόκκινο. Ποιο είναι και το σημείο στο οποίο αποκλίνουν; Στη συνταγολογία. Απολύσεις ζητάει ο ένας, τιμωρία οι άλλοι, ανυπακοή, αντίσταση κι αγώνα οι δικοί μας. Θα μπορούσε να ήταν μια εκδοχή του πλουραλισμού των απόψεων, δικαιολογημένη και νομιμοποιημένη στις σύγχρονες δημοκρατίες. Αλλά νομίζω πως είναι, όσο κι αν δεν το διεκδικούν, παρηγοριές.
Τι μου λείπει από αναλυτές και πολιτικούς, τους επαγγελματίες που, υποτίθεται, πρέπει να οικοδομούν το αύριο, αλλά στην πραγματικότητα γυροφέρνουν στα περσινά ξινά σταφύλια; Να μου πουν τι μπορούμε να κάνουμε με τη νεωτερικότητα, την παιδεία, την τεχνολογία, πώς θα συνδεθεί η εργασία με τη δημιουργικότητα, πώς η ελευθερία με τον σεβασμό της ζωής, πώς η μαχητικότητα με τον διάλογο. Λέω ελάχιστα και αυτονόητα, αλλά μπορεί και να μην είμαι ο μόνος που απηύδησε με τη ρηχότητα και την παρωχημένη αντίληψη που διατρέχει σχεδόν όλους.
Αυτή η εποχή το μόνο που δεν έχει ανάγκη είναι οι βεβαιότητες. Και το μόνο που έχει ανάγκη είναι μια καινούργια αισιοδοξία, που θα αποκλίνει ακριβώς από τις σιγουριές, θα δίνει νέο περιεχόμενο στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Δεν νομίζω πως, ντε και καλά, πρέπει να επιστρέψουμε στον συντηρητισμό του υποταγμένου και δεν πάει να κλαίμε άλλο για την κατανάλωση που θα στερηθούμε.
Αν υπάρχει κάτι για το οποίο όλοι πρέπει να ντρεπόμαστε είναι γιατί επιτρέψαμε να πληρώσουν τη νύφη της συνολικής μας παρεκτροπής οι συνταξιούχοι. Και είναι κατάντια η κυβέρνηση να επαίρεται γιατί, λέει, αποκάλυψε τη φοροδιαφυγή κάποιων αλιτήριων μεγαλογιατρών. Αυτή είναι η δουλειά της και δεν μπορεί το καθήκον να μετονομάζεται σε επίτευγμα. Κατά τα άλλα, ακόμα και ένας πρόεδρος της Βουλής, που μόλις πρόσφατα μάλωνε την Γερμανία για τις μαλακίες του Focus, δεν κοκκινίζει να βγαίνει στα κανάλια και να υποστηρίζει πως οι υπάλληλοι του Κοινοβουλίου δικαιούνται όλους τους 16 μισθούς τους, γιατί δουλεύουν, λέει, περισσότερο. Με τέτοια και με τʼ άλλα, όλοι θα μείνουμε καθηλωμένοι στις διεκδικήσεις ενός χθες που έφυγε, προσωπικά ελπίζω, για πάντα.
