Το κείμενο αυτό, από τη σκοπιά μιας σοσιαλδημοκρατικής προσέγγισης, επιχειρεί να επισημάνει τις αφετηριακές διαπιστώσεις, κατευθύνσεις, προϋποθέσεις και προτάσεις για τη διαμόρφωση ενός εθνικού αναπτυξιακού σχεδίου που θα επαναφέρει την ελληνική οικονομία σε τροχιά οικονομικής μεγέθυνσης και θα συμβάλλει στη βελτίωση της θέσης της χώρας στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας.
1 Βασικές αφετηριακές διαπιστώσεις
Η Ελλάδα για μεγάλες χρονικές περιόδους συνέκλινε με την Ευρώπη. Εδώ και κοντά 10 χρόνια αποκλίνει με διάφορα κριτήρια, σε διάφορους τομείς και με διάφορους ρυθμούς. Το κεντρικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας σήμερα είναι η συνεχιζόμενη υποβάθμιση της θέσης της στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Η δυσμενής αυτή εξέλιξη σε συνδυασμό με την πολιτική αποδυνάμωση του ρόλου της χώρας μας στον ευρωπαϊκό και τον ευρύτερο διεθνή χώρο, σε συνθήκες μέγιστης αβεβαιότητας, κατάρρευσης της εμπιστοσύνης και μειωμένης εσωτερικής ικανότητας διακυβέρνησης, αναδεικνύει δύο άμεσους κίνδυνους. Τον κίνδυνο της ακυβέρνητης πολιτείας στο εσωτερικό και τον κίνδυνο της περιθωριοποίησης στη διεθνή σκηνή.
Η χώρα μας χρειάζεται επειγόντως ένα εθνικό σχέδιο για την παραγωγική ανασυγκρότηση, την ανάπτυξη και την απασχόληση που καθυστερεί αδικαιολόγητα. Τα παραγωγικά και οικονομικά δεδομένα είναι σκληρά. Το εγχώριο προϊόν έχει συρρικνωθεί σωρευτικά στη διάρκεια της πολύχρονης ύφεσης κατά 25%, η ανεργία κινείται στο 25% (με τους μακροχρόνια ανέργους να υπερβαίνουν τα 2/3 των ανέργων), το διαθέσιμο εισόδημα μιας ευρείας ομάδας πολιτών στη διάρκεια της κρίσης έχει περικοπεί σε ποσοστά που κυμαίνονται μεταξύ 30% έως 40%, ενώ οι επενδύσεις έχουν καταρρεύσει. Ένα σημαντικό μέρος του επιχειρηματικού δυναμικού έχει απαξιωθεί, ενώ έχει αποδυναμωθεί σε σημαντικό βαθμό η παραγωγική ικανότητα της χώρας. Αυτές οι παραγωγικές απώλειες συνοδεύονται από την αδρανοποίηση ή/και τη μετανάστευση σημαντικού αριθμού νέων, κατά κανόνα, μορφωμένων και δυναμικών ανθρώπων (brain drain), την περαιτέρω υποβάθμιση της διοικητικής ικανότητας της δημόσιας διοίκησης, τη διάχυτη αίσθηση ότι η χώρα δεν μπορεί να κυβερνηθεί και η οικονομία δεν μπορεί να ξεφύγει από τη στασιμότητα, την αδράνεια και τη συνεχιζόμενη διολίσθηση προς τα κάτω.
Ταυτόχρονα, η ίδια η πρόσληψη αυτής της ιδιαίτερα δυσμενούς εξέλιξης γίνεται πιο οδυνηρή για τις πληττόμενες κοινωνικές ομάδες και τους παραγωγικούς φορείς της χώρας και η διαπίστωση αυτή ασκεί δευτερογενώς παραλυτικές επιδράσεις στα παραγωγικά υποκείμενα και στην κοινωνία. Η αντιπαραβολή- χωρίς τις περισσότερες φορές να ομολογείται- μιας «μακράς και συνεχούς περιόδου οικονομικής ανόδου και ταχείας βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου» με την «απότομη συρρίκνωση της οικονομίας, τη ριζική ανατροπή των οικογενειακών και επιχειρηματικών σχεδιασμών και προϋπολογισμών και κυρίως την κατάρρευση των προσδοκιών για το μέλλον» συμβάλλει στην καταρράκωση της εθνικής αυτοπεποίθησης και σε μια αντιπαραγωγική ισοπεδωτική αναζήτηση των υπευθύνων της κρίσης. Αποτέλεσμα είναι η επικράτηση ενός κλίματος παράλυσης που δεν διευκολύνει την οικονομική ανάταξη, αποθαρρύνει την αναγκαία δημιουργική δραστηριότητα και εξέλιξη και παρεμποδίζει ή/και αναιρεί όποιες θετικές πρωτοβουλίες επιχειρούν να αντιμετωπίσουν, την κρίση ως ευκαιρία.
Εκ των πραγμάτων, τα προαναφερόμενα φαινόμενα καθιστούν επιτακτική την ανάγκη παρεμβάσεων στον τρόπο και το περιεχόμενο διαχείρισης της οικονομίας και ευρύτερα στον προσανατολισμό της παραγωγής και της κοινωνίας, καθώς αρκετές από τις δραστηριότητες που δημιούργησαν εισοδήματα σε προηγούμενες περιόδους οικονομικής ανόδου δεν είναι πια βιώσιμες. Η συνετή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών είναι απαραίτητη για να διαμορφωθεί ένα σχετικά σταθερό πλαίσιο ορθολογικής και δίκαιας λειτουργίας της οικονομίας που να ενθαρρύνει την παραγωγική εργασία, την εξοικονόμηση πόρων και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Όμως, από μόνη της η επιζητούμενη και αναγκαία σταθεροποίηση της οικονομίας και η βελτίωση των μακροοικονομικών μεγεθών δεν οδηγεί αυτομάτως σε μια διατηρήσιμη και ποιοτική αναπτυξιακή τροχιά.
Ο νέος κύκλος οικονομικής μεγέθυνσης θα πρέπει να βασιστεί εν πολλοίς σε νέες δραστηριότητες εντάσεως γνώσης, αλλά και σε παραγωγικά / επιχειρηματικά υποκείμενα που δημιουργούν με ανταγωνιστικό τρόπο ποιοτικά και διαφοροποιημένα προϊόντα ικανά να σταθούν στη διεθνή αγορά, ενώ παρέχουν υπηρεσίες χρήσιμες για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Ειδικότερα, η διαμόρφωση σταθερότερων θεσμών και κανόνων λειτουργίας της οικονομίας που διευκολύνουν και υποστηρίζουν την παραγωγική εργασία και τη δημιουργική και καινοτόμο επιχειρηματικότητα, είναι απαραίτητη προϋπόθεση.
Βασική διάσταση αυτού του προτύπου είναι η ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, όχι απλώς με όρους μοναδιαίου κόστους εργασίας, αλλά με όρους υψηλότερης προστιθέμενης αξίας και διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας. Στον εξελισσόμενο διεθνή καταμερισμό εργασίας, οι νέες αναδυόμενες οικονομίες διεκδικούν δικαίως ισχυρότερο μερίδιο του παραγόμενου παγκόσμιου πλούτου, ασκώντας ισχυρές πιέσεις στις ήδη αναπτυγμένες οικονομίες και γενικότερα στο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο που κατάφερε μεταπολεμικά να συνδυάσει την πολιτική δημοκρατία με την οικονομική ευημερία και τα κοινωνικά δικαιώματα. Η παγκοσμιοποίηση δηλαδή ωφελεί ορισμένες από τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά θέτει σε δοκιμασία το ευρωπαϊκό μοντέλο, ενώ διευρύνει τις ανισότητες στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών (πλήττει τις μεσαίες τάξεις και μετατρέπει τους πολύ φτωχούς σε ακόμη φτωχότερους) και μεταξύ των χωρών του αναπτυγμένου κόσμου.
Σε αυτό το περιβάλλον, η ελληνική οικονομία δεν είναι επιθυμητό να μετατραπεί σε μία χώρα φτηνής αλλά υποδεέστερης παραγωγής που θα στηρίζει τη διεθνή ανταγωνιστικότητά της αποκλειστικά στη συνεχή μείωση του κόστους εργασίας. Είναι μια επιλογή αδιέξοδη (πάντα κάπου, κάποιος θα παράγει φθηνότερα), κοινωνική μη αποδεκτή, μία κούρσα προς τα κάτω, που το πιθανότερο είναι να ενταφιάσει τη χώρα, χωρίς ελπίδα απόκτησης ενός διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Και όμως, η πιθανότερη εξέλιξη στο ορατό μέλλον είναι μια νέα μακρά περίοδος στασιμότητας, χαμηλών παραγωγικών δυνατοτήτων, αναπαραγωγής του υφιστάμενου επιχειρηματικού προτύπου, δημιουργίας χαμηλών εισοδημάτων και κυρίως εξοικείωσης των διευθυντικών ομάδων και των πολιτών με χαμηλές προσδοκίες.
Αντίθετα προς αυτή τη συνταγή η ελληνική οικονομία πρέπει να γίνει «διεθνώς ανταγωνιστική» αναβαθμίζοντας τα ποιοτικά οργανωτικά και τεχνολογικά χαρακτηριστικά του παραγωγικού συστήματός της ώστε να υποστηρίξει ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο για τους πολίτες της. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει σταδιακά να περιορίσει «προβληματικές σταθερές» του παρελθόντος και να θεραπεύσει μακροχρόνιες συστημικές υστερήσεις του παραγωγικού της συστήματος: τη διάχυτη φοροδιαφυγή, την περιφρόνηση των οικολογικών περιορισμών, την επιλεκτική / προνομιακή υποταγή του κράτους σε συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων, τη μικρή συνεισφορά της γνώσης και της τεχνολογίας στην επιχειρηματική και οικονομική δραστηριότητα.
2. Ο χαρακτήρας του νέου αναπτυξιακού σχεδίου
Η νέα αναπτυξιακή προσπάθεια πρέπει να συμπυκνωθεί στο αίτημα για μια «ευφυή και ποιοτική ανάπτυξη» που θα κάνουν την ελληνική παραγωγή ανθεκτικότερη στον διεθνή ανταγωνισμό. Για τον σκοπό αυτό, η ελληνική κοινωνία πρέπει:
να επενδύσει στη γνώση και το ανθρώπινο δυναμικό της,
να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες παντού και για όλους,
να διευκολύνει την αναβάθμιση και τον εξωστρεφή προσανατολισμό του υφιστάμενου παραγωγικού- επιχειρηματικού ιστού της χώρας,
να υποστηρίξει τη συστηματική προώθηση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας που δημιουργεί νέες και πιο διατηρήσιμες θέσεις εργασίας και προσδίδει δυναμική στο παραγωγικό σύστημα,
να απαιτήσει τη μεθοδική συγκρότηση ενός αποδοτικού, αποτελεσματικού και ευφυούς κράτους με σύγχρονες λειτουργικές δυνατότητες και επιχειρησιακές ικανότητες.
Ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο για την παραγωγική ανασυγκρότηση, την τεχνολογική αναβάθμιση και την απασχόληση
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχει γίνει φανερό ότι ο τύπος της ανάπτυξης που επικεντρώνεται αποκλειστικά στο χαμηλό κόστος εργασίας, στην εκτεταμένη και διάχυτη φοροδιαφυγή, στην περιφρόνηση των οικολογικών περιορισμών, στην αποκλειστική και προνομιακή υποστήριξη του κράτους, στη μικρή συνεισφορά της γνώσης και της τεχνολογίας στην επιχειρηματική και οικονομική δραστηριότητα, δεν είναι διατηρήσιμος στο πλαίσιο της ευρωζώνης. Ούτε όμως και κοινωνικά επιθυμητός .
Η διαπίστωση αυτή αν και δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί, δεν φαίνεται να έχουν συνειδητοποιηθεί οι επιπτώσεις της στη διαμόρφωση και την άσκηση των δημόσιων πολιτικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια σχετική συζήτηση απουσιάζει από τον δημόσιο διάλογο, και δεν φαίνεται να περιλαμβάνεται στη διαμόρφωση και ακόμη λιγότερο στην άσκηση της δημόσιας πολιτικής. Εμείς λέμε, ότι η χώρα χρειάζεται επειγόντως ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Για να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα που έφεραν οι μεγάλες θυσίες του ελληνικού λαού και να αρχίσει μια πορεία εξόδου από την κρίση πρέπει άμεσα η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών να συνδυασθεί με μια στρατηγική για την αναβάθμιση της θέσης της ελληνικής παραγωγής στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και την επανεκκίνηση μιας πορεία σύγκλισης με το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει να επιδιώκει την τόνωση των επενδύσεων, την αναδιάρθρωση και την τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγής, την ενίσχυση της απασχόλησης με σκοπό η ελληνική οικονομία:
να μπει οριστικά σε μια διατηρήσιμη τροχιά ποιοτικότερης ανάπτυξης,
να εδραιώσει τη θέση της στην ευρωζώνη
να σταθεί στο πλαίσιο του εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού
να μπορεί να υποστηρίξει μια προοπτική σταθερής βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και τη διαμόρφωση προϋποθέσεων για την κοινωνική συνοχή.
Στο επίκεντρο της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής πρέπει να βρίσκεται:
– η επίτευξη της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας – που συνδέεται με αυξημένες παραγωγικές, τεχνολογικές, οργανωτικές και επιχειρηματικές δυνατότητες, με την ενίσχυση των μηχανισμών παραγωγής και αξιοποίησης της γνώσης και με την ανάπτυξη και κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού.
– η ανάπτυξη νέων καινοτόμων δραστηριοτήτων εντάσεως γνώσης,
– η άμεση αντιμετώπιση των πιεστικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ελληνική παραγωγή και επιχειρηματικότητα .
Αρωγοί σε αυτή τη διαδικασία θα είναι:
νέα και υφιστάμενα παραγωγικά/ επιχειρηματικά υποκείμενα που δημιουργούν ποιοτικά και διαφοροποιημένα προϊόντα που μπορούν να διατεθούν στη διεθνή αγορά και που παρέχουν υπηρεσίες χρήσιμες για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις
σταθερότεροι θεσμοί και κανόνες λειτουργίας της οικονομίας που διευκολύνουν και υποστηρίζουν την παραγωγική εργασία και την παραγωγική, δημιουργική και καινοτόμο επιχειρηματικότητα.
Συνέργειες μιας αποτελεσματικής και αποδοτικής δημόσιας παρέμβασης με την πρωτοβουλία ενός δυναμικού και ανταγωνιστικού επιχειρηματικό τομέα.
Η κινητοποίηση του κόσμου της έρευνας, της γνώσης, της τεχνολογίας και της παραγωγικής εργασίας.
Για την υλοποίηση της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής χρειάζεται συγκεκριμένη κατεύθυνση και αντίστοιχη δέσμευση του κράτους, του κόσμου των επιχειρήσεων και των φορέων της γνώσης, των διαμορφωτών της κοινής γνώμης. Πρέπει να διαμορφωθούν προτεραιότητες, συγκεκριμένοι μετρήσιμοι στόχοι, αξιόπιστοι μηχανισμοί αξιολόγησης και παρακολούθησης της υλοποίησης και κυρίως η διαμόρφωση ενός κλίματος αξιοπιστίας, σταθερότητας και αποτελεσματικότητας που ενθαρρύνει την παραγωγική εργασία και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. .
Προτεραιότητες είναι:
Η διασφάλιση της χρηματοδότησης- από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους, κοινοτικούς, εθνικούς, διεθνείς- μιας κρίσιμης μάζας επενδύσεων για την ανανέωση και την ανάπτυξη σύγχρονων υποδομών (συμβατικών και ψηφιακών), για στοχευμένες επενδύσεις στρατηγικού τεχνολογικού χαρακτήρα και για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητη η άμεση κατάθεση έργων προς χρηματοδότηση στο «πακέτο Junker», η σταθερή προώθηση των αποκρατικοποιήσεων με αναπτυξιακό προσανατολισμό μέσω αξιόπιστων και διαφανών διαδικασιών με συγκεκριμένα επιδιωκόμενα μετρήσιμα αποτελέσματα, η άμεση, με γρήγορους ρυθμούς και με απλούς κανόνες και διαφανείς διαδικασίες υλοποίηση του νέου ΕΣΠΑ ( ΣΕΣ 2014-2020), η συστηματική και επίμονη προσπάθεια προσέλκυσης ξένων παραγωγικών επενδύσεων με τη διαμόρφωση ενός κλίματος και μιας πρακτικής αξιοπιστίας για τη λειτουργία τους, και κυρίως η επαναλειτουργία του τραπεζικού συστήματος με κανόνες και διαδικασίες που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα και δεν συντηρεί μη βιώσιμες λύσεις ούτε εξυπηρετεί παγιωμένα αντιπαραγωγικά συμφέροντα.
Η άμεση ψήφιση και λειτουργία του επενδυτικού νόμου σε συνδυασμό με την άρση εμποδίων που δυσχεραίνουν τη λειτουργία ιδιαίτερα των μικρών επιχειρήσεων.
Η λειτουργική αξιοποίηση του ελλειπώς αξιοποιημένου «αναπτυξιακού κοιτάσματος» – που συνδέεται με τις εφαρμογές των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών παντού και για όλες ιδίως στον δημόσιο τομέα και τις μικρές επιχειρήσεις.
Η σταθερή και σταδιακά αυξανόμενη χρηματοδότηση της έρευνας με την υιοθέτηση ενός φιλόδοξου- αλλά ρεαλιστικού- δεσμευτικού στόχου αύξησης των δαπανών για την έρευνα, σε συνδυασμό με την καθιέρωση ενός τακτικού προγράμματος έρευνας με συγκεκριμένες προτεραιότητες.
Η αναγκαία χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε συνδυασμό με διαδικασίες στρατηγικού προγραμματισμού, αξιολόγησης, λογοδοσίας και αποτελεσματικής διοίκησής του που θα τηρούνται.
Η ενδυνάμωση της διασύνδεσης των ανώτατων εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων με τη βιομηχανία, την παραγωγή και τον επιχειρηματικό τομέα.
Η συγκρότηση ενός οικοσυστήματος για την ανάπτυξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας εντάσεως γνώσης, μέσω της μετατροπής της «οικονομικά χρήσιμης» γνώσης σε διατηρήσιμη και διεθνώς ανταγωνιστική οικονομική δραστηριότητα. Στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα υπάρχει μια ευρύχωρη δεξαμενή δυνητικών επιχειρηματιών ή στελεχών επιχειρήσεων που μπορούν να συμβάλλουν- άμεσα ή στο μέλλον στο πλαίσιο μιας επαγγελματικής διαδρομής- στη δημιουργία και τη λειτουργία νέων καινοτόμων εγχειρημάτων. Απαιτείται όμως: η ενδυνάμωση θεσμών mentoring και coaching, καθώς και η ανάπτυξη χρηματοδοτικών θεσμών επικεντρωμένων στην υποστήριξη νέων καινοτόμων εγχειρημάτων. Με τη διαδικασία αυτή θα εμπλουτισθεί, θα ανανεωθεί και θα αναβαθμιστεί ο επιχειρηματικός ιστός της ελληνικής οικονομίας και θα δημιουργηθούν νέες και πιο ποιοτικές θέσεις εργασίας. Επιπροσθέτως, να συγκροτηθεί ένα Δίκτυο ευέλικτων και λειτουργικών Κέντρων υποστήριξης της τεχνολογικής ανάπτυξης και της επιχειρηματικότητας (πληροφόρηση, coaching, mentoring,..) σε όλες τις περιφέρειες της χώρας μετά από την αξιολόγηση παλαιότερων εμπειριών και την αξιοποίηση της ευρωπαϊκής και διεθνούς πρακτικής
8) Η προώθηση στοχευμένων διαρθρωτικών αλλαγών και άλλων δημόσιων και επιχειρηματικών παρεμβάσεων – που διευκολύνουν την ενδυνάμωση ευρύτερων αλυσίδων παραγωγής αξίας και αντίστοιχων «τομεακών παραγωγικών οικοσυστημάτων» που υπερβαίνουν συγκεκριμένους κλάδους οικονομικής δραστηριότητα, μέσω της συστηματικής συνεργασίας των εμπλεκόμενων φορέων της επιχειρηματικότητας, της δημόσιας διοίκησης και της δημιουργίας γνώσης. Τέτοια παραγωγικά υποσυστήματα είναι ενδεικτικά:
η «αλυσίδα της αγροβιοδιατροφής σε συνδυασμό και με τις ανάγκες και απαιτήσεις της τουριστικής δραστηριότητας»,
«η παραγωγή και διαχείριση της ενέργειας»,
«οι κατασκευές σε συνδυασμό με την αποδοτική χρήση της ενέργειας και τα αντίστοιχα δομικά υλικά»,
η «περιβαλλοντική βιομηχανία (αντιρρυπαντική βιομηχανία, ανακύκλωση υλικών, περιβαλλοντικές υπηρεσίες κ.α.)»,
το «οικοσύστημα των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών»,
οι «δημιουργικές βιομηχανίες» (που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων από τη μόδα, το design, την αρχιτεκτονική έως δραστηριότητες που συνδέονται με την τέχνη, τον πολιτισμό και την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών),
«οι υπηρεσίες και τα προϊόντα που συνδέονται με τον χώρο της υγείας».
«οι υπηρεσίες υποστήριξης της ναυτιλίας και εκπαίδευσης στα ναυτικά επαγγέλματα»
Επειδή όμως οι επιλογές δεν εξαντλούνται στο «τι» αλλά συνδέονται και με το «πώς», θα πρέπει να παραμερισθεί οριστικά η πρακτική των αποσπασματικών και ασύνδετων μέτρων. Η νέα εκκίνηση θα πρέπει να διαμορφώσει ένα σύστημα τεκμηριωμένων δημόσιων πολιτικών που υποστηρίζουν την αξιοποίηση της γνώσης και της τεχνολογίας, την καινοτόμο επιχειρηματικότητα και την παραγωγική εργασία. Θα πρέπει, επίσης,
να καθιερωθούν και να εφαρμοσθούν σταθεροί κανόνες λειτουργίας της οικονομίας,
να βελτιωθεί η ποιότητα του νομοθετικού έργου και να επιταχυνθεί η απονομή της Δικαιοσύνης. Ειδικότερα, να υιοθετηθεί η υπαγωγή μεγαλύτερου αριθμού υποθέσεων σε διαδικασίες ταχείας εκδικάσεως ή απορρίψεως (φίλτρων), η εξάλειψη παρωχημένων διαδικασιών που δεν έχουν εκσυγχρονισθεί, η απλοποίηση των δικονομικών κανόνων, η καλύτερη διαχείριση του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού με τη θεσμοθέτηση ολιγομελών συνθέσεων και την ορθολογικότερη ανάθεση των υπηρεσιακών καθηκόντων, η εφαρμογή της πιλοτικής δίκης στα πολιτικά δικαστήρια, η ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των λειτουργιών όλων των δικαστηρίων σε συνδυασμό με την δημιουργία σε αυτά βάσεων νομολογιακών δεδομένων και η ενίσχυση του ελέγχου της ποσοτικής απόδοσης των δικαστών.
να εμπεδωθεί η κουλτούρα του συστηματικού προγραμματισμού, της διοίκησης της υλοποίησης προγραμμάτων και έργων (programme and project management), της αξιολόγησης και της λογοδοσίας στη δημόσια διοίκηση, την αυτοδιοίκηση και ευρύτερα στον δημόσιο τομέα,
να εδραιωθεί ένα σταθερό, απλό, αποτελεσματικό, αποδοτικό και δίκαιο φορολογικό σύστημα που ενθαρρύνει την παραγωγική εργασία και τη δημιουργική και καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να θεσπισθούν ισχυρά κίνητρα και να δημιουργηθεί η αναγκαία πληροφορική υποδομή για να γίνονται οι περισσότερες εμπορικές συναλλαγές μέσω τραπεζών, με αυτόματη ενημέρωση των φορολογικών βιβλίων και αυτόματη απόδοση του ΦΠΑ που έχει εισπραχθεί. Ακόμη, να απαλλάσσονται όσοι εντάσσονται στο σύστημα από πρόσθετες φορολογικές διατυπώσεις και ελέγχους.
Ιδιαίτερο ρόλο στη διαμόρφωση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση αναπτυξιακών πολιτικών, προγραμμάτων και μέτρων μπορεί να παίξει η συστηματική και σοβαρή λειτουργία- κατά τα διεθνή πρότυπα- ενός Συμβουλίου Παραγωγικότητας, Ανάπτυξης και Απασχόλησης με τη συμμετοχή κοινωνικών εταίρων, φορέων διαμόρφωσης πολιτικής, εμπειρογνωμόνων κ.α. που θα υποστηρίζεται από τεκμηριωμένες, αξιολογημένες και κοστολογημένες αναλύσεις και προτάσεις.
Ένα τέτοιο αναπτυξιακό εγχείρημα πρέπει να στηριχθεί κοινωνικά από μια νέα παραγωγική συμμαχία και να προωθηθεί πολιτικά από ένα ευρύτερο συνασπισμό δυνάμεων που θα στηρίζεται σε μια στέρεη προγραμματική συμφωνία με σαφή κατεύθυνση και σταθερό ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Χρειαζόμαστε ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο, που θα μας βγάλει από την ύφεση και τη στασιμότητα, θα επαναφέρει την ελληνική οικονομία σε μια ποιοτική τροχιά ανάπτυξης, θα ενδυναμώσει την παραγωγή, θα δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης και θα διασφαλίζει την ανάπτυξη με την κοινωνική συνοχή.
Αν τα προαναφερόμενα αρχίζουν να υλοποιούνται συστηματικά τότε αναμφίβολα θα δημιουργηθεί ένα διαφορετικό κλίμα – δημιουργικότητας, προγραμματικής αντιπαράθεσης αλλά και συνεργασίας μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων, διεκδίκησης αλλά και διαπραγμάτευσης μεταξύ των κοινωνικών φορέων, συλλογικής αλλά και προσωπικής ευθύνης στο πλαίσιο της κοινωνίας ευρύτερα.
