Πυκνά σύννεφα πάνω από το Κυπριακό

Η εκλογή του Ερσίν Τατάρ στην ηγεσία της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας προβληματίζει έντονα –και δικαίως– τον γ.γ. του ΟΗΕ, καθώς ο εθνικιστής πολιτικός είναι πιστός στη σκληρή γραμμή της Αγκυρας, μακριά από τη σύγκλιση που χρειάζεται η Κύπρος.

H εκλογή του εθνικιστή Ερσίν Τατάρ το βράδυ της 18ης Οκτωβρίου στην κατεχόμενη Κύπρο προκάλεσε βαθύ σκεπτικισμό στην έδρα του ΟΗΕ, σε σημείο που εξετάζει πλέον αναστολή κάθε πρωτοβουλίας για την επίλυση του Κυπριακού.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει πικρή πείρα για όσα συμβαίνουν εδώ και 4 χρόνια χωρίς προοπτική επίλυσης. Από τα μέσα του καλοκαιριού δέχτηκε ισχυρές παραινέσεις από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και ιδιαίτερα της Γερμανίας, να παρέμβει προτού τα πράγματα εκτροχιαστούν.

Ο Γκουτέρες είναι μόνος που διαθέτει το πλαίσιο για διεθνή μεσολάβηση στο άλυτο Κυπριακό, που για πολλούς στην Ε.Ε. είναι η θρυαλλίδα της πυριτιδαποθήκης στην Ανατολική Μεσόγειο. Τον Σεπτέμβριο πήρε την απόφαση κινήσει την πρωτοβουλία του και να φέρει ξανά στο τραπέζι μιας διάσκεψης τους «5» του Κυπριακού.

Τώρα όμως τα πράγματα άλλαξαν. Εκτός από την απειλή της Τουρκίας να εφαρμόσει μονομερείς ενέργειες στο Βαρώσι, θα πρέπει να επιμετρήσει ξανά τον νέο πονοκέφαλο που λέγεται Ερσίν Τατάρ αλλά και τους τακτικισμούς της ελληνοκυπριακής ηγεσίας υπό τον Νίκο Αναστασιάδη. Με τη διακηρυγμένη προτίμηση Τατάρ για «δύο κράτη» και την υποταγή του στην Τουρκία για ποια ειλικρίνεια μιλάμε; Στον ΟΗΕ η εναλλαγή των ρόλων του «καλού» και του «κακού» έχει καταστεί ανυπόφορη. Διερωτώνται: τι έκανε ο Ν. Αναστασιάδης για τρία και πλέον χρόνια, εκτός από το να υποσκάπτει τον ειρηνοποιό «εταίρο» του Μουσταφά Ακιντζί και να δηλητηριάζει την κοινή γνώμη που εθίζεται στη διχοτόμηση;

Πέρασαν 40 μήνες αφότου ο Γκουτέρες έκλεινε τη Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά ευχόμενος «καλή τύχη στους Κυπρίους στον Βορρά και τον Νότο». Εκτοτε κανένας από τους πρωταγωνιστές του θλιβερού εκείνου δείπνου δεν έδειξε ειλικρινή βούληση να προβληματιστεί. Ο μόνος που είχε απομείνει να δίνει μάχες ήταν ο Μουσταφά Ακιντζί. Στις 18 Οκτωβρίου τέθηκε εκτός παιχνιδιού με συντονισμένες κινήσεις της Τουρκίας για ανατροπή της τουρκοκυπριακής πλειοψηφίας.

Αρκούσαν κάποιοι έποικοι για να προσέλθουν στην κάλπη υπέρ Τατάρ λαμβάνοντας το αντίτιμο σε χρήματα και άλλες εξυπηρετήσεις από την Τουρκία. Ο Ακιντζί εκτοπίστηκε, παρά την ισχυρή στήριξη του 48% των προοδευτικών Τουρκοκυπρίων, αρνούμενος να γίνει υποτελής στην Τουρκία και ευνοούμενός της. Κέρδισε συντριπτικά στη Λευκωσία και τη Μόρφου με 58%, έφερε ισοπαλία στην Κερύνεια και μικρή διαφορά στην Αμμόχωστο. Μόνο στο Τρίκωμο και την Καρπασία, στα χωριά των εποίκων, υπερείχε ο Τατάρ με τη διαφορά 5.000 ψήφων που χρειαζόταν για τη νίκη.

Πρόθυμος και διαθέσιμος

Την Κυριακή 18/10 η Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, εκπρόσωπος του ΟΗΕ στην Κύπρο, πληροφόρησε τον Γκουτέρες για το εκλογικό αποτέλεσμα. Δευτέρα πρωί στο γραφείο του Γκουτέρες ελήφθη μήνυμα από τη Λευκωσία, αυτή τη φορά από τον Αναστασιάδη. Σε 5-6 αράδες ο Ελληνοκύπριος ηγέτης εξέφραζε την «ετοιμότητα και τη διαθεσιμότητά του» για συνέχιση των διαπραγματεύσεων που διακόπηκαν το 2017. Ο Γκουτέρες είδε το μήνυμα και ζήτησε αμέσως… επαναξιολόγηση της όλης κατάστασης: «Ο γενικός γραμματέας παραμένει δεσμευμένος να διερευνήσει τη δυνατότητα […] στο κατάλληλο στάδιο» (εκπρόσωπος ΟΗΕ, 20/10). Δεν αποκλείεται τελικά να κάνει πίσω μέχρι νεωτέρας…

Ο Ν. Αναστασιάδης θα ήθελε πολύ αυτή την περίοδο να οχυρωθεί πίσω από μια ανανεωμένη διαδικασία του ΟΗΕ. Εύκολα αποσπά την κοινή γνώμη των Ελληνοκυπρίων από τα σκάνδαλα που τον περιζώνουν καθημερινά. Οπως και στην περίπτωση της πανδημίας, είναι η μέθοδος να ανακτά εμπιστοσύνη με το περίβλημα της υπεράσπισης του λαού. Σε κάθε επικοινωνία του με τον ΟΗΕ επιζητεί να αντιληφθεί τι σημαίνει όταν λέει ο γενικός γραμματέας «αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά», δηλαδή ότι οι συνομιλίες δεν θα είναι ατέρμονες.

Θα ήθελε να υπάρξει μια διαδικασία «πήγαινε-έλα» με απεσταλμένους του ΟΗΕ μέχρι τη λήξη της θητείας του σε δύο χρόνια, ώστε σιωπηρά, κάτω από τη συνεχή φθορά με τα σκάνδαλα, να μπορεί να αποχωρήσει. Τώρα έχει την κρυφή ελπίδα ότι ο Ερσίν Τατάρ, ως νέος Ντενκτάς, θα εμφανιστεί αδιάλλακτος ώστε να αποποιηθεί ο ίδιος την ευθύνη. Είπε χαρακτηριστικά (21/10): «Ελπίζω οι θέσεις που διατυπώθηκαν μέχρι σήμερα (από τον Τατάρ) να μην είναι και η τελική επιδίωξη, διότι σε μια τέτοια περίπτωση θα έχουμε μια εκτροπή...».

Η στάση της Τουρκίας

Απροσμέτρητος παράγοντας είναι η στάση της Τουρκίας. Ερντογάν και Τσαβούσογλου δεν δείχνουν καμία διάθεση να εισέλθουν σε διάσκεψη με τον Κύπριο πρόεδρο, ενώ τεντώνουν το σχοινί με την Ελλάδα και τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη. Η σκλήρυνση της στάσης της Αγκυρας (ΑΟΖ, Βαρώσι) σχετίζεται πρωτίστως με το Κυπριακό και μοιάζει με προετοιμασία για ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Γιʼ αυτό συγκεντρώνει όλη την πίεση προς την πλευρά του Ν. Αναστασιάδη να ξεκαθαρίσει τη θέση του στο ζήτημα της πολιτικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων, κάτι που είναι απαίτηση και του ΟΗΕ: εναλλασσόμενη Προεδρία, αποτελεσματική συμμετοχή στα κεντρικά όργανα εξουσίας και μία ψήφος Τουρκοκυπρίων στις πιο σημαντικές εκτελεστικές αποφάσεις. Αν δεν υπάρξει τέλος στη διαδικασία, δεν δείχνει να απασχολεί την Τουρκία η παράταση του αδιεξόδου και η συνέχιση των εντάσεων.

«Χρυσά» διαβατήρια

Ο Νίκος Αναστασιάδης διέρχεται μία από τις χειρότερες περιόδους της 8ετούς εξουσίας του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να καταγγείλει στο Δικαστήριο της Ε.Ε. την Κύπρο (και τη Μάλτα) για τη μαζική χορήγηση «χρυσών» διαβατηρίων. Αφότου ο Ν. Αναστασιάδης εξελέγη το 2013, μοίρασε πέραν των 5.000 διαβατηρίων σε επωφελουμένους και άλλα συγγενικά τους πρόσωπα. Πολλοί δεν έχουν κανένα δεσμό ή φυσική παρουσία στο νησί.

Απέκτησαν το προνόμιο της ευρωπαϊκής ιθαγένειας έναντι αγοράς ακινήτου σε πύργο ή έπαυλη, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο σε ζητήματα που σχετίζονται με το διεθνές έγκλημα, την απάτη και υπεξαίρεση, τη διαφθορά και το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, τη φοροδιαφυγή πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων. Το κύκλωμα συμφερόντων που στήθηκε και εξέδιδε διαβατήρια με τη βούλα της διακυβέρνησης Αναστασιάδη –αποφάσεις υπουργικού συμβουλίου– περιλαμβάνει το στενό οικογενειακό περιβάλλον του, πολιτικούς συμμάχους του και βουλευτές που διαθέτουν δικηγορικά ή άλλα γραφεία, τον αρχιεπίσκοπο σε διάφορες περιπτώσεις ως μεσάζοντα, μεγαλοδικηγόρους και διαφόρους μεγάλους οίκους εταιρειών.

Δεν έχει υπάρξει αυτή τη στιγμή ενδελεχής έρευνα για το πώς λειτουργεί το κύκλωμα, ποιοι ακριβώς επωφελούνται και με ποιο τρόπο. Με βάση όσα βγήκαν στο φως, ιδίως από ξένα ΜΜΕ (Al Jazeera) και την περιορισμένη εσωτερική δειγματοληπτική έρευνα, εκατοντάδες φάκελοι είναι διάτρητοι και απαιτείται ποινική έρευνα. Προδήλως δε γεννιέται ζήτημα σύγκρουσης συμφερόντων ανάμεσα στα πολιτικά πρόσωπα που λάμβαναν τις αποφάσεις για τα διαβατήρια –τον ίδιο τον πρόεδρο της Δημοκρατίας και τους υπουργούς του– και τους επωφελούμενους μεσάζοντες (δικηγόρους και άλλους).

Μπροστά στις αποκαλύψεις ο Ν. Αναστασιάδης επέλεξε να δώσει σειρά από συνεντεύξεις, αλλά κάθε παρέμβασή του, αντί να διασκεδάζει τις εντυπώσεις, τις αναζωπυρώνει περισσότερο. Εξοργισμένος και χωρίς να τηρεί τα ελάχιστα προσχήματα ένας πρόεδρος Δημοκρατίας δηλώνει: «Ηρθα πλουσιότερος και θα φύγω φτωχότερος… Καλό είναι όσοι ενδιαφέρονται να ελέγξουν τις εργασίες του δικηγορικού γραφείου των θυγατέρων μου. Αν παρουσιάζουν αύξηση ή κάθετη μείωση… Επειδή κάποιος είναι πρόεδρος απαγορεύεται στους γαμπρούδες του να ασχολούνται με οτιδήποτε; Πρέπει να είναι άνεργοι;» (ΣΙΓΜΑ - 20/10).