Σε περιόδους θρησκευτικών εορτών, ιδιαίτερα το Πάσχα, πιστοί και άθεοι, εκούσια ή ακούσια, αναστοχάζονται για το ποιος έχει το «επάνω» χέρι στον «επίγειο» κόσμο. Αν δηλαδή ο αυτόνομος άνθρωπος είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για τις πράξεις του και, κατά συνέπεια, αν συνιστά ο ίδιος την αρχή συγκρότησης του κόσμου τούτου ή, όπως υποστηρίζει η Εκκλησία, αρχή του επίγειου βασιλείου είναι το προπατορικό αμάρτημα και θεμέλιό του η θεία χάρη.
Ο Αυγουστίνος γνώριζε πολύ καλά ότι στην «επίγεια πόλη» κυρίαρχος δεν μπορεί να είναι άλλος από τον άνθρωπο. Προσπάθησε όμως να το αποκρύψει. Γι’ αυτό και φρόντισε να υποβαθμίσει τη σημασία της επίγειας πόλης, της πραγματικότητας δηλαδή. Πραγματική είναι μόνο η ουράνια πόλη.

Ο Michael Schmidt-Salomon, φιλόσοφος και κριτικός της θρησκείας μιλά για την απειλή εναντίον της ανοιχτής κοινωνίας, τα όρια της ανοχής και την έννοια «αποτροπή μέσω της ελευθερίας».

Συνέντευξη με τη δημοσιογράφο Lisa Nimmervoll στην αυστριακή εφημερίδα Der Standard, 24-12-2016

Ενα από τα θέματα που έχει ανοίξει η κυβέρνηση είναι και η αναθεώρηση του Συντάγματος. Το αν αυτό ανταποκρίνεται σε πραγματικές ανάγκες ή απλώς εκτρέπει την προσοχή από κάποια άλλα δυσάρεστα είναι ερώτημα ανοιχτό, και ως τέτοιο παραπέμπεται στο καθημερινό μαλλιοτράβηγμα που ακούει στο όνομα «επικοινωνιακή πολιτική» των μεν και των δε.

Πάντως, γνήσια ή προσχηματική η αναθεώρηση, μερικές σκέψεις για το τι θα περιλαμβάνει έχουν ήδη γίνει. Και μολονότι ενδέχεται πολλά να αλλάξουν στην πορεία, μια απ’ αυτές μού κίνησε την προσοχή, επειδή αναφέρεται στην αντιδικία κυβέρνησης - Εκκλησίας.

Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τον θρόνο είχε δώσει την εικόνα ενός ήπιου ποιμενάρχη, με λόγο συναινετικό και λόγο αγάπης, μακριά από τις ακραίες φωνές που ακούγονται στον χώρο της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας. Μάλιστα πολλοί πολίτες διαπιστώσαμε με ανακούφιση, πως ο διάδοχος του Χριστόδουλου ήταν σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, ένας άνθρωπος της συναίνεσης και ανεκτικός στην διαφορετικότητα.

Η χθεσινή(01/11/2016) συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου αναδεικνύει για άλλη μία φορά σημαντικά θέματα για τις σχέσεις εκκλησίας και κράτους.

Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος αφελληνισμού, δεν είναι δυνατόν να ακούγονται τέτοιες κουβέντες και ένας διχαστικός λόγος από τον επίσημο θεσμικό εκπρόσωπο της Εκκλησίας.

Η ανέγερση τζαμιού, δεν είναι δυνατόν να αναβληθεί. Το κράτος έχει την υποχρέωση να διευκολύνει την δυνατότητα άσκησης των θρησκευτικών ελευθεριών.

Η ΔΗΜΑΡ θεωρεί ότι απαιτείται εδώ και τώρα χωρισμός των σχέσεων εκκλησίας – κράτους. Είναι μια προοδευτική μεταρρύθμιση με ορίζοντα τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας.

Η υποχώρηση της κυβέρνησης, από τη θέση για αναβάθμιση των θρησκευτικών σε μάθημα θρησκειολογίας, έρχεται να μας υπενθυμίσει τη διαχρονική απροθυμία του πολιτικού συστήματος να εκσυγχρονίσει το δημόσιο σχολείο και να ανανεώσει το περιεχόμενο των ανθρωπιστικών σπουδών στην εκπαίδευση, προσδίδοντάς του οικουμενικό και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, ώστε να συμβαδίζει με τις σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις. Παρά το γεγονός ότι η διαμάχη για τα θρησκευτικά ήταν μικρής έντασης και διάρκειας, εμφανίζει κοινά σημεία με τους συμβολικούς πολέμους που κατά καιρούς έχουν ξεσπάσει με αφορμή το μάθημα της ιστορίας, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την περίπτωση του αποσυρθέντος εγχειριδίου της Στ’ Δημοτικού.

Μιλώντας  στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ(εκπομπή Γεωργίου -Πίκουλα) 06/10/16, υπογράμμισε:

«Ο προχθεσινός διχαστικός λόγος του κ. Ιερώνυμου, όπου καταδίκαζε ιδέες ιδεολογίες και κόμματα της αριστεράς, δυστυχώς υπήρξε.

Μακάρι να μη βρει συνεχιστές.

Η χώρα μας δεν πρέπει να ξαναζήσει την εποχή Χριστόδουλου.

Οι προοδευτικές δυνάμεις του τόπου, όπως στη σύγκρουση για τις ταυτότητες, πρέπει να είναι ανοικτές και για την αναμόρφωση του μαθήματος των θρησκευτικών και για τον χωρισμό κράτους –εκκλησίας.

Οποιαδήποτε κυβερνητική υπαναχώρηση σε αυτή την κατεύθυνση είναι λάθος…»

Ήταν το 2000 όταν στελέχη κυρίως από την ανανεωτική πτέρυγα του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ υποστηρίζαμε δημόσια την επιλογή της κυβέρνησης Σημίτη για την κατάργηση της αναγραφής του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες. Τότε πολλά κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ σίγησαν στο όνομα του πολιτικού κόστους. Οπως και τώρα που ισχυροί παράγοντες του ΣΥΡΙΖΑ αποφεύγουν να πάρουν θέση για την αλλαγή του μαθήματος των θρησκευτικών από Ομολογιακό σε μάθημα γνώσης των θρησκειών.Οι διαφαινόμενες μάλιστα υπαναχωρήσεις της σημερινής κυβέρνησης στη συγκεκριμένη περίπτωση και στο συνολικό θέμα του χωρισμού Εκκλησίας - Κράτους συνιστούν οπισθοδρόμηση.

Στο μέτωπο που έχει ανοίξει κατά των προτάσεων Φίλη για τη μετατροπή του μαθήματος των θρησκευτικών από ομολογιακό σε μάθημα ιστορίας των ιδεών της θρησκείας υπάρχουν πολλές σκόπιμες παρανοήσεις. Αφήνω κατά μέρος γραφικές αντιδράσεις σαν αυτές του εκπροσώπου τύπου των ΑΝΕΛΛ, ο οποίος μας ενημέρωσε ότι το κόμμα του «προχωρά πάντα μαζί με την Παναγία» ή κάποιους άλλους του «προοδευτικού» χώρου που φοβούνται ότι ο Φίλης μας οδηγεί στην «αθεΐα».

Άλλο είναι αυτό που με προβληματίζει. Είναι η γραμμή εκείνων που θεωρούν πως το θέμα είναι μόνο ένας αντιπερισπασμός της κυβέρνησης για να κρύψει τα πραγματικά προβλήματα.

...Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν είναι άμοιρη ευθυνών για το κατρακύλισμα της χώρας. Το 1974, ήταν ο μόνος θεσμός που κυριολεκτικά δεν τον άγγιξε η Μεταπολίτευση. Επί πολλά χρόνια αναλώθηκε σε μάχες ενάντια στα βήματα που επιχείρησαν πρώτα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και στη συνέχεια ο Ανδρέας Παπανδρέου, για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου και το καθεστώς των μειονοτήτων. Τι να πρωτοθυμίσω;
Την εναντίωσή της, το 1977, με ογκώδη συλλαλητήρια, στον νόμο του Ευάγγελου Αβέρωφ για τους αντιρρησίες συνείδησης; Την αντίθεσή της στο «αυτόματο» διαζύγιο; Ή την ακραία θέση που πήρε για τον πολιτικό γάμο, τον οποίο, όπως κάθε τόσο μας θυμίζει ο άγιος Καλαβρύτων, εξακολουθεί επίσημα να χαρακτηρίζει «πορνεία»;

Τις προάλλες είχα πάει σε υποκατάστημα γνωστής τράπεζας για να κανονίσω κάποια πράγματα σχετικά με τον λογαριασμό μου.
Ο υπάλληλος στο γκισέ μού είπε όταν τελειώσαμε ότι έπρεπε να πάρω μια υπογραφή από τον διευθυντή.
Τον βρήκα μακριά από τους υπόλοιπους, στον δικό του χώρο, διακοσμημένο με ένα αφηρημένο έργο τέχνης, κάτι ανάμεσα σε πίνακα και γλυπτό. Ηταν καθισμένος σε πολυθρόνα με ψηλή ράχη και στο επιβλητικό γραφείο του δέσποζε η οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Οταν τον πλησίασα όμως και του έδωσα το χαρτί πρόσεξα και κάτι άλλο: δίπλα στον υπολογιστή υπήρχε μια εικόνα της Παναγίας, πλαισιωμένη από δύο μικρότερες που δεν μπόρεσα να δω ποιου αγίου ήταν. (Υπάρχει προστάτης άγιος των τραπεζών;)

«Η υπόθεση της Εκκλησίας είναι υπόθεση ενός λαού και όχι βεβαίως ενός υπουργού», γράφει στην επιστολή του προς τον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. «Μακαριώτατε», ανταπαντά ο υπουργός, «τα θέματα αυτά αποτελούν αντικείμενο επιστημονικού διαλόγου καθώς και ευρύτερου δημόσιου διαλόγου που πρέπει να γίνεται νηφάλια και ψύχραιμα και με στόχο να διδασκόμαστε όλοι από τα λάθη μας».