Το πολιτικό πρόσημο του εμβολίου

Η υποχρεωτικότητα, η ελευθερία, τα δικαιώματα, η αλληλεγγύη, η Δεξιά, η Αριστερά.

Η διαχείριση της πανδημίας βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Δεν πρόκειται για ελληνική πρωτοτυπία, αλλά είναι γεγονός ότι στη χώρα μας το φαινόμενο παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις, σε συνδυασμό με το ότι διαδέχεται μια πολύχρονη κοινωνική κρίση. Επιχειρείται, μάλιστα, από κάθε πλευρά να αποδοθεί στους πολιτικούς της αντιπάλους η ευθύνη για το γεγονός ότι στην Ελλάδα πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα και ακολουθούν ανοδική πορεία οι θάνατοι.

Το επίμαχο ζήτημα της πολιτικής σύγκρουσης αφορά βέβαια το υψηλό ποσοστό των πολιτών που παραμένουν ανεμβολίαστοι, και τις προτεινόμενες μεθόδους να αρθεί αυτό το κρίσιμο εμπόδιο στην καταπολέμηση της πανδημίας.

1. Μια υπόθεση της Ακροδεξιάς;

Η πρώτη εντύπωση είναι ότι πίσω από την αμφισβήτηση των εμβολίων πρέπει να αναζητήσουμε τις γνωστές συνωμοσιολογικές αντιλήψεις που ενδημούν στην Ακροδεξιά. Και δεν πρέπει να παραξενευτούμε που στην πρώτη γραμμή των εκπροσώπων αυτού του ρεύματος θα συναντήσουμε πρόσωπα όπως ο δικηγόρος Νίκος Αντωνιάδης, τον οποίο γνωρίσαμε το 2014 ως υπερασπιστή του Νίκου Μιχαλολιάκου, του Ηλία Κασιδιάρη και του Χρήστου Παππά. Τώρα ο κ. Αντωνιάδης είναι υπερασπιστής εμβολιομάχων πολιτευτών (λ.χ. του κ. Βόβολη) και προβάλλει μέσω του «Μακελειού» την υποψία ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν εμβολιάστηκε ποτέ («Ο πρωθυπουργός δεν έκανε το εμβόλιο. Αλατάκι και νερό», 2.9.2021), ενώ στα νοσοκομεία εκτελείται «Πρωτόκολλο θανάτου από σπείρα δολοφόνων», με «Αρχηγό της οργάνωσης τον Μητσοτάκη και συνεργούς τους Τσιόδρα, Αρκουμανέα και ηγεσία του υπ. Υγείας» (21.7.2021).

Δεν μας ξενίζει επίσης το γεγονός ότι μέσω των πολιτικών συγκεντρώσεων των «αντιεμβολιαστών» επιχειρούν να αναγεννηθούν τα ακροδεξιά πολιτικά σχήματα που πρόκυψαν από τη διάλυση της Χρυσής Αυγής. Λ.χ. ο Ιωάννης Λαγός από τις Φυλακές Δομοκού καταγγέλλει την «κατευθυνόμενη τυραννία της πανδημίας» και χαιρετίζει τις διαδηλώσεις των αντιεμβολιαστών στην Ευρώπη, ενώ στην ιστοσελίδα του χαρακτηρίζεται η πανδημία ως «παγκόσμια συνωμοσία» και παραλληλίζεται με τη «μεγαλύτερη απάτη στην ανθρώπινη ιστορία, το Ολοκαύτωμα».

Ομως εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Αυτά τα ίδια πρόσωπα που εμφανίζονται σήμερα ως υποψήφιοι ηγέτες του αντιεμβολιαστικού κινήματος ήταν εκείνα που μέχρι πριν από λίγο καιρό ξεσπάθωναν υπέρ των εμβολίων. Ο ίδιος ο Λαγός κατέθετε το 2016 στη Βουλή ερώτηση με τίτλο «Πλέον αναγκαιότητα εκ των ουκ άνευ ο εμβολιασμός των παιδιών», στην οποία κατήγγειλε τους ανεμβολίαστους. Βέβαια πίσω από τη φαινομενική αυτή ανακολουθία κρύβεται η ίδια η φανατική προσκόλληση στη ναζιστική ιδεολογία, εφόσον ως ανεμβολίαστοι καταγγέλλονταν τότε οι μεταναστευτικοί και προσφυγικοί πληθυσμοί. Οι ερωτήσεις αυτές ήταν ακόμα ένα στοιχείο της προπαγάνδας του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.

2. Η ατομική ελευθερία και η συλλογική υγεία

Η τραγική εμπειρία της χρήσης των ιατρικού μηχανισμού από τους ναζιστές ως μεθόδου βασανισμού και φυλετικής εξόντωσης οδήγησε την ανθρωπότητα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να περιλάβει στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα την ελευθερία αποδοχής ή όχι οποιασδήποτε ιατρικής επέμβασης στο σώμα μας. Ηδη από το 1947 υπάρχει ο Κώδικας της Νυρεμβέργης που θέτει περιορισμούς στα πειράματα σε ανθρώπους. Ομως ο ίδιος Κώδικας, σε μια από τις δέκα αρχές του προβλέπει τον όρο «να έχει [το πείραμα] μεγαλύτερη ανθρωπιστική αξία από τη βλάβη που ενδέχεται να προκαλέσει».

Το Σύνταγμα της Ελλάδας αναφέρεται στο «χρέος της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης» των πολιτών (άρθρο 25,4). Ηδη από το 2011 η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής εξέτασε το ζήτημα «των αποδεκτών περιορισμών στην αυτονομία του προσώπου για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, στις περιπτώσεις μεταδοτικών λοιμωδών νοσημάτων».

Πρόκειται βέβαια για μια δύσκολη ισορροπία. Αλλά διαθέτουμε εδώ και χρόνια το δεδομένο του υποχρεωτικού εμβολιασμού των μαθητών, με αποτελέσματα ευεργετικά για το σύνολο των πολιτών.

Σε ζητήματα ιατρικά που αφορούν μόνο το άτομο, δεν εγκυμονούν δηλαδή κινδύνους για το κοινωνικό σύνολο, θεωρείται πλέον αυτονόητο το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση εδώ είναι η άρνηση της μετάγγισης αίματος από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Το δικαίωμα αυτό έχει πλέον αναγνωριστεί για τους ενήλικους Μάρτυρες, μετά από αγώνα πολλών χρόνων, στον οποίο και πάλι πρωτοστάτησαν στελέχη της Αριστεράς, όπως ο αξέχαστος Μιχάλης Παπαγιαννάκης.

3. Ο ατομικισμός και η αλληλεγγύη

Πώς τοποθετούνται τα διαφορετικά πολιτικά ρεύματα απέναντι στα παραπάνω διλήμματα; Εδώ υπάρχει πλέον μια ξεκάθαρη διάσταση Αριστεράς - Δεξιάς. Από πρώτη ματιά, η πρωτόγνωρη εμπειρία της πανδημίας του κορονοϊού θεωρήθηκε και από τις δύο πλευρές ως μια ευκαιρία. Αλλά για τη μεν Δεξιά, θεωρήθηκε ευκαιρία να αναπτυχθούν οι ιδιωτικές δομές υγείας, να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, να πέσει όλο το βάρος στο ΕΣΥ, χωρίς καμιά ουσιαστική βοήθεια από την πολιτεία. Για την Αριστερά θεωρήθηκε ευκαιρία να αναπτυχθεί η πρωτοβάθμια βαθμίδα υγείας, να ενισχυθεί αριθμητικά και οικονομικά το υγειονομικό προσωπικό και να αποκατασταθεί το κύρος του ΕΣΥ.

Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση σ’ αυτή την αντιπαράθεση αρχών είναι ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε η πρόταση του Αλέξη Τσίπρα να καταργηθούν οι πατέντες, ώστε να καταστούν τα εμβόλια προσιτά στις οικονομικά ασθενείς περιοχές του πλανήτη, όπως λ.χ. η Αφρική. Μπορεί η ειρωνική απόρριψη από τον κ. Μητσοτάκη να του στάθηκε στον λαιμό μετά την υιοθέτηση και από τον πρόεδρο Μπάιντεν της ίδιας πρότασης, αλλά εδώ, καθώς φαίνεται, η προοπτική μιας ραγδαίας βελτίωσης των υγειονομικών δεδομένων και η στοιχειώδης ανθρωπιστική προσέγγιση που θεωρεί άξια προστασίας τη ζωή όλων των κατοίκων του πλανήτη προσκρούει στον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης.

Το κρίσιμο βέβαια δεν είναι αν δηλώνει κανείς δεξιός ή αριστερός, αλλά αν διακρίνει τα όρια μεταξύ ατομικού συμφέροντος και κοινωνικής αλληλεγγύης. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ριζοσπάστη ψυχιάτρου Κλεάνθη Γρίβα, ο οποίος μετά την ανάρρωσή του από τον κορονοϊό όχι μόνο δήλωσε την αντίθεσή του στα εμβόλια για τον Covid-19, αλλά αποκάλυψε ότι δεν έχει εμβολιάσει το παιδί και το εγγόνι του.

Αλλά οι ασθένειες από τις οποίες θα κινδύνευαν τα παιδιά έχουν ουσιαστικά εκλείψει, ακριβώς επειδή πολλά άλλα παιδιά εμβολιάστηκαν! Αν όλοι ακολουθούσαν τη λογική αυτή, θα ζούσαμε ακόμα τις πανδημίες του Μεσαίωνα.