Από το λεξιλόγιο της ελληνικής αριστεράς μοιάζει εδώ και χρόνια να έχει χαθεί μια λέξη κλειδί: η διαπραγμάτευση. Η απώλεια αυτή έχει συνέπειες. Η πιο καθοριστική είναι ότι στις συνεχείς αλλαγές που προκύπτουν ή επιβάλλονται στην κοινωνία η αριστερά αδυνατεί να παρέμβει και να τις επηρεάσει σε μια κατεύθυνση ευνοϊκή για τα συμφέροντα που θέλει να εκφράζει. Αδυνατεί έτσι να προωθήσει τους ευρύτερους στόχους που επιδιώκει. Χωρίς διαπραγματευτική λογική και πρακτική, το καλύτερο που μπορούν να πετύχουν οι κοινωνικοί αγώνες στους οποίους μετέχει δραστήρια, είναι να αναβληθούν προσωρινά κάποιες αλλαγές. Όχι όμως να λυθούν προβλήματα και να ανοίξουν δρόμοι προόδου συνολικά για την κοινωνία.

Το είδαμε πριν λίγα χρόνια στο ασφαλιστικό, που σύντομα θα επανέλθει, και με χειρότερους όρους. Και το βλέπουμε μήνες τώρα να επιχειρείται στην ανώτατη παιδεία. Εδώ μάλιστα ζήσαμε και μιαν εξαιρετικά θλιβερή συνέπεια για την ίδια την αριστερά, εσωτερικά: Είδαμε αριστερούς που μόχθησαν να επεξεργασθούν ολοκληρωμένες θέσεις και να συσπειρώσουν ευρύτερες δυνάμεις για μια διέξοδο από την κρίση σε μια διαπραγματευτική λογική, να καταγγέλλονται ότι εξαγοράσθηκαν από το εχθρικό στρατόπεδο και να εξοβελίζονται. Αρκετοί/ές παγώσαμε. Άνκαι στην αναβίωση πολεμικών αυτού του είδους στις σημερινές συνθήκες μάλλον θα ταίριαζε ο χαρακτηρισμός της φάρσας, για να γελάσουμε, η πικρή αλήθεια είναι ότι πληγώνουν...

Αφετηρία για την πολιτική αντίληψη της διαπραγμάτευσης είναι η επίγνωση ότι στην οικονομία και στην κοινωνία συγκρούονται διαφορετικά συμφέροντα, αλλά και ότι έχουν πλέον κατακτηθεί δημοκρατικά δικαιώματα και θεσμοί, που θέτουν το πλαίσιο για τις συγκρούσεις. Στην πάλη αυτή η διαπραγμάτευση είναι ένα αναγκαίο όπλο. Για να το αξιοποιήσει η αριστερά χρειάζεται όμως να διασφαλίσει κάποιες προϋποθέσεις: Να διαθέτει ένα σχέδιο για την αλλαγή της κοινωνίας που επιδιώκει, σχέδια για κάθε τομέα όπου θα παρεμβαίνει, που όλα θα ξεκινούν από την υφιστάμενη, διόλου ικανοποιητική κατάσταση. Θα την κατανοούν στις αντιφάσεις της, όπου θα εντοπίζουν τα βήματα για να την αλλάξουν. Και επειδή στην πραγματική κοινωνία γύρω μας (και όχι μόνο «σε τελική ανάλυση») τα συμφέροντα που συγκρούονται δεν είναι δύο, κεφάλαιο και εργασία, ή μονοπώλια και λαός που έλεγε το ΚΚΕ, αλλά πολλά και κατακερματισμένα, στα σχέδια αυτά χρειάζεται προσπάθεια για να συντίθενται όσο γίνεται περισσότερα συμφέροντα στην κατεύθυνση που πηγαίνει μπροστά. Έχοντας ένα σχέδιο με ξεκάθαρες επιδιώξεις και εκπροσωπώντας ευρύτερα συμφέροντα που τις γνωρίζουν και τις συμμερίζονται, ενώ διαθέτουν επίσης το όπλο της απεργίας και των άλλων μαζικών μορφών πάλης, εκείνοι που θα πάνε να διαπραγματευθούν με την κυβέρνηση (ή με τους εργοδότες, ή με τις τράπεζες κ.ο.κ.) θα μπορούν να καταλήγουν σε συμφωνίες που λύνουν κάποια προβλήματα. Η μέγιστη επιτυχία δεν είναι άμεσα εξασφαλισμένη, από έναν τέτοιο δρόμο ανοίγουν όμως προοπτικές, δεν κλείνουν.

Στοιχειώδες πολιτικό αλφάβητο της αριστεράς; Ναι, αλλά πούντο στην πρακτική της;

Για τη διέξοδο από την κρίση στην ανώτατη παιδεία έχουν μιλήσει ουσιαστικά και συγκεκριμένα πανεπιστημιακοί που εργάζονται εκεί χρόνια. Όντας απ’ έξω, εγώ θα ήθελα να αναφέρω μια πλευρά που με ξενίζει πόσο λίγο μας έχει απασχολήσει στην αριστερά: τους φτωχότερους φοιτητές, ανάμεσά τους και παιδιά μεταναστών, που βλέπουν τα εξάμηνα να χάνονται και ζουν με την αγωνία ότι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις ελπίδες τους για μόρφωση και πτυχίο. Αλλά ένα πλήθος φοιτητές που θέλουν να τελειώσουν τις σπουδές τους, καθώς και τις οικογένειές τους, τους προσεταιρίζεται πλέον ολοένα περισσότερο η κ. Γιαννάκου.