Το θέμα ήταν να μην μπει η Λευκωσία στη διαπραγμάτευση. Τώρα που μπήκε, δύσκολα μπορεί να αποφύγει την ευθύνη για την αποτυχία της. Η διαπίστωση αυτή - που έχει να κάνει με τις διαβουλεύσεις της φινλανδικής προεδρίας για την προοπτική της ευρωτουρκικής πορείας - τελεί σε γνώση της κυπριακής κυβέρνησης, η οποία σε αυτή τη φάση καταβάλλει μια τεράστια προσπάθεια για να βελτιώσει τη φινλανδική πρόταση, να μη χρεωθεί μία πιθανή αποτυχία και να διασφαλίσει ταυτόχρονα ένα ικανοποιητικό πλαίσιο για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου.

Αναλυτικότερα, σε ό,τι αφορά τη φινλανδική πρόταση, η πιθανότητα μιας εκατέρωθεν συμφωνίας επί των ιδεών που σήμερα διακινούνται, είναι μηδαμινή. Οποιαδήποτε όμως προσπάθεια καταβάλλεται από τη Λευκωσία για να βελτιωθεί το σκέλος που αναφέρεται στα Βαρώσια, προσκρούει στην άρνηση της Ε.Ε. να υπεισέλθει σε ρόλο διαχειριστή του Κυπριακού. Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί ως τον Δεκέμβριο, η απόρριψη της πρότασης πρέπει να θεωρείται βέβαιη. Οι συσχετισμοί όμως εντός της Ε.Ε. είναι δυσμενείς για την κυπριακή πλευρά - διότι η Φινλανδία παίζει την υστεροφημία της ως προεδρία και άρα θα πιέσει ασφυκτικά τα δύο μέρη για την επίτευξη συμφωνίας. Η Γερμανία, η Πορτογαλία και η Σλοβενία, ως επόμενες προεδρεύουσες χώρες, επιδιώκουν να μην κληρονομήσουν τις βαρειές εκκρεμότητες του Πρωτοκόλλου και του Κανονισμού και άρα στηρίζουν τις προσπάθειες της προεδρίας. Η Βρετανία υποστηρίζει επίσης την πρόταση της προεδρίας, στη βάση εξυπηρέτησης των ατλαντικών συμμαχιών της αλλά και στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής της. Η Αυστρία, υπό το κράτος των μετεκλογικών πολιτικών ανακατατάξεων, δεν είναι σε θέση να σηκώσει το βάρος μιας διπλωματικής πρωτοβουλίας, και τέλος η Γαλλία, στο κατώφλι των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών της και με νωπά τα τραύματα από τη σύγκρουσή της με την Τουρκία (λόγω του νομοσχεδίου για την Αρμενική γενοκτονία) αναμένεται πως θα τηρήσει αποστάσεις επί του θέματος.

Ο λογαριασμός έρχεται

Αν συνεπώς η φινλανδική πρόταση απορριφθεί, η μετακύλιση δυσμενών επιπτώσεων στο θέμα του Πρωτοκόλλου και της οικείας αναφοράς στα συμπεράσματα της συνόδου Κορυφής είναι ορατή. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά το Πρωτόκολλο, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η μη εφαρμογή του δεν μπορεί να προκαλέσει ως κύρωση τη συνολική αναστολή της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας, διότι αυτή μπορεί να επέλθει μόνον εφόσον συντρέχει "συστηματική παραβίαση" της δημοκρατίας, της ελευθερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου - όπως λ.χ. συμβαίνει στην περίπτωση ενός πραξικοπήματος. Ως εκ τούτου, η ΕΕ μπορεί να αποφασίσει τη συνέχιση της ενταξιακής διαδικασίας με την εξαίρεση ορισμένων κεφαλαίων (μέχρι έξι), τα οποία δεν θα μπορούν να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης διότι άπτονται της εφαρμογής της Τελωνειακής Ένωσης, η οποία δεν έχει τεθεί σε ισχύ από την Τουρκία. Μια τέτοια εξέλιξη όμως - που ουδόλως προβληματίζει την Άγκυρα - δεν συνάδει με τα κυπριακά συμφέροντα. Η Λευκωσία διαμηνύει πως αν ισχύσει μια τέτοια ρύθμιση, η ίδια θα προκαλέσει το de facto "πάγωμα" της ενταξιακής διαδικασίας, προβάλλοντας βέτο κάθε φορά που η Επιτροπή εισηγείται το άνοιγμα ενός κεφαλαίου. Πόσο συχνά όμως θα μπορεί να αναλαμβάνει αυτό το βάρος, δεδομένου ότι τέσσερις φορές στο παρελθόν απείλησε με βέτο και μία μόνο φορά το αποτόλμησε;

Η κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη και είναι αλήθεια, πως η φινλανδική αναφορά στα Βαρώσια (κατά την οποία η περίκλειστη περιοχή τίθεται υπό την αιγίδα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ) είναι σαφώς ανεπαρκής. Το γεγονός ότι δεν προβλέπεται χρονοδιάγραμμα επιστροφής των νομίμων κατοίκων και δεν μνημονεύεται ένα πλαίσιο εγγυήσεων για την εφαρμογή της ρύθμισης, καθιστά τη διάταξη προβληματική, ενδεχομένως κι ανεφάρμοστη. Αυτά όμως είναι τα επίχειρα των αλλεπάλληλων απορριπτικών στάσεων της Λευκωσίας προς τις ιδέες Γκάλι και το σχέδιο Ανάν - ο σκληρός δίσκος της διεθνούς κοινότητας έχει εγγράψει την αντιπαραγωγική στάση της Λευκωσίας και κάθε νεότερη πρόταση είναι δυσμενέστερη της προηγουμένης. Αυτός είναι ένας κανόνας, από τον οποίο ουδείς μπορεί τελικά να διαφύγει, όσο κι αν οι συγκυρίες διευκολύνουν κατά διαστήματα τη διαφυγή.

Η φυσική τάση των πραγμάτων

Πώς εμπλέκεται η Ελλάδα σ αυτή την κατάσταση; Η αλήθεια είναι, πως ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος αν είχε την απόλυτη ευχέρεια των κινήσεων, θα είχε ακολουθήσει την τακτική Ντενκτάς. Με προφάσεις δηλαδή θα είχε αποφύγει να εμπλακεί στη διαπραγμάτευση και θα είχε εστιάσει την προσοχή του στο Πρωτόκολλο, ελπίζοντας ότι ο πανδαμάτωρ χρόνος ώς τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου θα είχε αμβλύνει τις εντυπώσεις της απορριπτικής του στάσης. Όμως, αλήθεια είναι επίσης, ότι η φινλανδική προεδρία σε συνεργασία με την Επιτροπή υπήρξε ιδιαίτερα πιεστική και ότι ακολούθησε μια τακτική εγκλωβισμού του Προέδρου Παπαδόπουλου στη διαπραγματευτική διαδικασία. Αποφεύγοντας αφενός να καταθέσει γραπτή πρόταση και άρα, από κουβέντα σε κουβέντα και δια της διολισθήσεως, ενέταξε την κυπριακή πλευρά στη διαπραγμάτευση και στηρίζοντας το σχέδιό της στη λουξεμβουργιανή πρόταση αφετέρου - την οποία είχε αποδεχθεί η Λευκωσία - ενέπλεξε τον Πρόεδρο Παπαδόπουλο σε μια διαδικασία την οποία δεν κατόρθωσε να ελέγξει.

Η κατάσταση είναι δύσκολη και το περιθώριο ελιγμών σχεδόν ανύπαρκτο. Τα διλήμματα έχουν σερβιριστεί, έστω κι αν οι συνδαιτυμόνες δεν έχουν καθίσει στο τραπέζι. Η Κύπρος μοιάζει καταδικασμένη στην αναζήτηση του ήσσονος κόστους και η Ελλάδα, μπορεί να αναλάβει μόνον το κόστος του φιλοδωρήματος στο συνολικό λογαριασμό - η ίδια, ήταν απλώς προσκεκλημένη.