Με την ευκαιρία της 8ης Μαρτίου, ας κάνουμε μια σύντομη αποτίμηση της τελευταίας χρονιάς για το θέμα των γυναικών στην πολιτική και των πολιτικών ισότητας, θέμα που ξεχνιέται ίσως κάτω από το βάρος του τεράστιου ζητήματος των γυναικοκτονιών που, δυστυχώς, παραμένουν στην επικαιρότητα συνεχώς.

Τις προάλλες είδα κάτι που μ’ έκανε να μην πιστέψω στα μάτια μου: σε μια στάση λεωφορείου, δυο άντρες γύρω στα σαράντα και προφανέστατα Ιάπωνες μιλούσαν μεταξύ τους σε άπταιστα ελληνικά. Προσπάθησα να το εξηγήσω. Μήπως, σκέφτηκα, βρέθηκαν για κάποιο λόγο στην Ελλάδα, π.χ. ως στελέχη ιαπωνικών επιχειρήσεων, και έμαθαν τη γλώσσα τόσο καλά; Από την άλλη, όμως, το γεγονός ότι επέλεξαν να συνεννοούνται μεταξύ τους στα ελληνικά μόνο ένα πράγμα μπορεί να σημαίνει: ότι ήταν η πρώτη τους γλώσσα. Ποιος θα το φανταζόταν;

Χύθηκε πολλή μελάνη για την αφίσα περί εκτρώσεων στο μετρό. Εκτοξεύθηκαν πολλές κατηγορίες περί λογοκρισίας και γι’ αυτό ίσως πρέπει να διευκρινίσουμε μερικά πράγματα, με πρώτο τη «λογοκρισία». Η έννοια αυτή κάποτε σήμαινε «απαγόρευση δημοσίευσης παντού» και όχι μόνο στους τοίχους του μετρό. Κάηκαν βιβλία και άνθρωποι επειδή έγραψαν ή είπαν κάτι «αιρετικό» σε δικό τους χαρτί. Στη χώρα όμως της υπερβολής και αυτή η έννοια επεκτάθηκε σε σημείο που να θεωρείται «λογοκρισία» η μη δημοσίευση σε μια εφημερίδα της άποψης «ναι, αλλά και οι Εβραίοι δεν κάθονταν καλά...». Συνηθισμένα τα βουνά από τα χιόνια και η χώρα από τις υπερβολές. Η χρήση των όρων «γενοκτονία», «φασισμός» κ.λπ. το πιστοποιεί.

Το δόγμα έλεγε ότι η σώρευση του πλούτου ενισχύει την ανάπτυξη και κερδίζουν όλοι, γιατί τα οφέλη διαχέονται από την κορυφή προς τα κάτω, σε όλη την κοινωνική πυραμίδα. Οτι η αναδιανομή επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη γιατί εμποδίζει τη σώρευση πλούτου, ότι ενδεδειγμένη πολιτική είναι η επιβολή θυσιών στους πολλούς – διότι οι θυσίες αποβαίνουν «σε καλό τους». Με τέτοιες πολιτικές γεννήθηκαν θηριώδεις ανισότητες που υπονομεύουν την ανάπτυξη, διαβρώνουν δημοκρατίες, απειλούν τη σταθερότητα – ή την ειρήνη.

Δεν είναι αυτή η Ελλάδα. Ευτυχώς. Δεν είναι οι λιγοστοί ακροδεξιοί που διαδήλωσαν στη Θεσσαλονίκη με σύνθημα «Εξω οι λάθρο» και με τον φασιστικών συνυποδηλώσεων κέλτικο σταυρό στο πανό τους να μαγαρίζει το όνομα «Ιερός Λόχος» που διάλεξαν για τίτλο τους. Απορίας άξιον πώς δεν κατέστρεψαν κάποιο εβραϊκό μνημείο στο πέρασμά τους, όπως το συνηθίζουν οι «ελληνόψυχοι», μια και στο στενό μυαλό τους το μόνο σενάριο που χωράει προβλέπει ότι οι σιωνιστές και το Ισλάμ συνωμοτούν να υφαρπάξουν την Ελλάδα από τους Ελληνες. Υπό την καθοδήγηση του Ασμοδαίου με το ψευδώνυμο Σόρος.

Γιούχα και πάλε γιούχα των πατρίδων! Ποιος το φώναξε αυτό; Ποιος θάρρεψε να το ξεστομίσει; Ποιος τόλμησε να γιουχάρει την πατρίδα, την ιερή, την πολύτιμη, τη δοξασμένη;

Γιούχα και πάλε γιούχα των πατρίδων! Ενας ποιητής το έγραψε. Ο Παλαμάς. Τι ποιητής; Απατρις, βλάσφημος, ανθέλληνας; Οχι, αντίθετα. Πατριώτης, καθαρός και έντιμος. Αλλά πραγματικός. Και ο «Γύφτος» του, που γιουχάρει τις πατρίδες, είναι το σύμβολο του ελεύθερου και αδάμαστου ανθρώπου.

Το 2004 πέρασα μερικές καλοκαιρινές μέρες σε μια αίθουσα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, διορθώνοντας γραπτά υποψηφίων για τη Σχολή. Στην ίδια αίθουσα διόρθωνε κι ένας φίλος, εξαιρετικός ιστορικός. Μία από εκείνες τις μέρες, σηκώθηκε νευρικά και μου έδειξε ένα γραπτό. Διάβασα: «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που άρχισε την 28η Οκτωβρίου 1940...». Γέλασα! Αυτός δεν γελούσε. Δεν επιτρέπεται πτυχιούχος ιστορικού τμήματος (οι υποψήφιοι για την ΕΣΔΔ είναι πτυχιούχοι πανεπιστημίου) να γράφει τέτοια σαχλαμάρα, σχολίασε.

Από μια άποψη είναι πολύ θετικό για τη χώρα το γεγονός ότι ακούστηκαν μόνο ύβρεις για τα δέκα κορίτσια που έκαναν το χάπενινγκ στην παρέλαση της Νέας Φιλαδέλφειας. Οι συνήθεις αντιδράσεις του παρελθόντος κυμαίνονταν από το «κλείστε τες μέσα» μέχρι «κρεμάστε τες ψηλά».

Η κλιμάκωση των αντιδράσεων γύρω από την ταινία Joker σηματοδοτεί κατά τη γνώμη μου δύο πράγματα:

1. Την ευκολία με την οποία ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα γύρω από τη σχέση ψυχικής υγείας και βίας υιοθετεί χωρίς καμία αμφισβήτηση την προσέγγιση της ταινίας, ότι δηλαδή κάποιος με σοβαρή ψυχική ασθένεια είναι αναγκαστικά και βίαιος. Με τον τρόπο που αναπαριστά η ταινία τους ψυχικά πάσχοντες, ουσιαστικά συνεισφέρει στην περαιτέρω εδραίωση κοινωνικών στερεοτύπων και στίγματος για όσους υποφέρουν από παρόμοια νοσήματα.

Μερικά πράγματα δεν πηγαίνουν και τόσο άσχημα. Το 1990, ο αριθμός των ανθρώπων σε όλον τον κόσμο που ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας ήταν 1 δισεκατομμύριο 890 εκατομμύρια. Το 2015, είχε μειωθεί σε 735 εκατομμύρια. Πρόκειται για σπουδαίο επίτευγμα, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι σε αυτά τα 25 χρόνια ο πληθυσμός της Γης αυξήθηκε σημαντικά: ως ποσοστό του συνόλου, ο αριθμός των ακραία φτωχών έπεσε από 36% σε 10%.

Το βράδυ της Κυριακής δεν μπορούσα να κοιμηθώ και χάζευα. Πού χαζεύει κανείς σήμερα; Στο διαδίκτυο. Και έτσι παρακολούθησα όλη αυτή την εποποιία της σαχλαμάρας να φουσκώνει μέχρι να γίνει ένα «ακατάλληλον για ανηλίκους», το θέμα της εβδομάδας. Κάποτε λέγαμε για την αυτοαναφορικότητα των σόσιαλ μίντια, για τις τρικυμίες σε ποτήρι που ξεσπάνε και μαίνονται με σφοδρότητα για ένα 24ωρο χωρίς να τις παίρνει κανείς χαμπάρι, έξω από το φέισμπουκ και το τουίτερ. Όχι πια. Τώρα η «αληθινή» ζωή είναι συνέχεια των κοινωνικών δικτύων, ο δημόσιος διάλογος καθορίζεται από αυτά.

Κι όμως, αυτό που μοιάζει με «ελληνικό παράδοξο» είναι ίσως η επιτομή του νεοφιλελευθερισμού: καταστολή στη σκέψη, περιστολή της ελευθερίας, ασύστολη λιτότητα. Κι ίσως ο «Τζόκερ» τους τρομάζει τόσο πολύ γιατί συνομιλεί με τους Τζόκερ εντός μας.

Ενας ψιλόλιγνος οστεώδης άνδρας ζωγραφίζει ένα τεράστιο χαμόγελο στο βαμμένο λευκό πρόσωπό του. Ο Αρθουρ Φλεκ, επαγγελματίας κλόουν, ετοιμάζεται για δουλειά. Σε λίγα λεπτά μια ομάδα από χαμίνια τον κλέβουν και τον πλακώνουν στο ξύλο.