Ομιλία του Θ. Μαργαρίτη στην συγκέντρωση της ανανεωτικής πτέρυγας του ΣΥΝ

Έχουμε ήδη μπει σε μια κρίσιμη φάση των πολιτικών εξελίξεων. Το άρωμα των εκλογών έχει ήδη μυρίσει. Η νεοφιλελεύθερη επίθεση της ΝΔ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ενώ η στρατηγική αμηχανία του ΠΑΣΟΚ δημιουργεί ένα σοβαρό αδιέξοδο στο δικομματικό παιχνίδι. Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη περίοδο όμως και για το ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ. Για μια ακόμη φορά βρισκόμαστε μπροστά σε επιλογές που προωθούν διχασμούς και τραυματίζουν την κοινή μας πορεία. Η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τη σημερινή πλειοψηφία που με αφορμή την ανασυγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ άνοιξε θέματα που βλάπτουν τη φυσιογνωμία του κόμματος και κατά τη γνώμη μας δυσκολεύουν να αξιοποιηθεί το ευνοϊκό κλίμα υπέρ του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ για μια στέρεη ανοδική πορεία.

Φίλες και φίλοι,

Στο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ συνυπάρχουν δύο πολιτικά ρεύματα. Είναι γνωστό πια σε όλους. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Πρόκειται για τη δύναμη αυτού του χώρου, για την πραγματική του σύνθεση.

Είναι το δεδομένο και πιθανώς η αντίφασή του.

Αυτή όμως είναι η εικόνα που προκύπτει μέσα από τη βασανιστική πορεία της Αριστεράς, τις ιστορικές της διαδρομές, τις διεργασίες μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Αυτά τα δύο βασικά πολιτικά ρεύματα πρέπει να συνυπάρξουν και να προωθήσουν ένα αξιόπιστο πολιτικό σχέδιο για τη διέξοδο από την κρίση στη χώρα μας.

Υπάρχει πλειοψηφία στον ΣΥΝ; Προφανώς υπάρχει και μπορεί να προωθεί τις θέσεις της. Μέχρι εκεί όμως που δεν παραβιάζει το κοινό μας συμβόλαιο.

Αυτή η κρίση που πρόκυψε στο κόμμα δεν οφείλεται στην ανανεωτική πτέρυγα. Οφείλεται δυστυχώς σε όσους δεν συνυπολογίζουν στα σοβαρά τον πολυτασικό χαρακτήρα του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ, σε όσους αγνοούν τις δικαιολογημένες ενστάσεις σε επιλογές που ωθούν τον ΣΥΝ στο χώρο της τριτοδιεθνιστικής κομμουνιστικής Αριστεράς.

Με αφορμή το διαρκές συνέδριο, είναι ώρα να ανοίξει μία σοβαρή συζήτηση για τις επιλογές, τις πολιτικές εξελίξεις, τους στρατηγικούς μας στόχους

Από την πλευρά μας, θέτουμε 5 κρίσιμα ζητήματα:

1. Επιμένουμε στο στόχο για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.

Ο αριστερός Ευρωπαϊσμός αποτελεί μια στρατηγική κατεύθυνση. Είμαστε ευχαριστημένοι από τη σημερινή κατάσταση στην ΕΕ; προφανώς όχι! Αυτή η διαπίστωση δεν μπορεί όμως να οδηγεί σε μια μηδενιστική εκτίμηση των εξελίξεων. Παρακολουθώντας ορισμένες αναλύσεις μέσα και κυρίως έξω από το κόμμα, στο χώρο του ΣΥΡΙΖΑ, η περιγραφή της ΕΕ γίνεται με τόσο γκρίζα και μελανά χρώματα ώστε για κάθε λογικό άνθρωπο είναι περίπου αυτονόητη η επιλογή της εξόδου. Δεν γράφεται, αλλά εννοείται. Δε διατυπώνεται ανοιχτά, αλλά συνάγεται από την όλη ανάλυση. Η Ανανεωτική Αριστερά από τις αρχές της δεκαετίας του 80 είχε διατυπώσει την εκτίμηση ότι η ΕΕ είναι ένα προνομιακό πεδίο ταξικών αγώνων. Μέσα στη συγκρότησή της υπάρχουν θετικές και αρνητικές πλευρές. Ποιος δεν βλέπει τις προωθημένες θέσεις της ΕΕ στα περιβαλλοντικά θέματα; Ποιος δεν βλέπει τις προωθημένες ρυθμίσεις για τη θέση των γυναικών; Ποιος δεν βλέπει τις προωθημένες θέσεις για τα ατομικά δικαιώματα; Υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο;

Ακόμα και το κράτος πρόνοιας στην Ευρώπη δεν ευδοκίμησε παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες νεοφιλελεύθερων κύκλων να το καταστρέψουν;

Αλλά δεν είναι και μερικοί από αυτούς που σήμερα υπερασπίζονται το κοινωνικό κράτος ενάντια στην αποδιάρθρωσή του, οι ίδιοι που στις προηγούμενες δεκαετίες το χαρακτήριζαν ταξικό συμβιβασμό και έθεταν πιο μαξιμαλιστικούς αντικαπιταλιστικούς στόχους;

Είναι προφανές ότι η Ευρώπη δεν πάει καλά. Η ισχυροποίηση των δυνάμεων του νεοφιλελευθερισμού, η συντηρητική αναδίπλωση της σοσιαλδημοκρατίας, συνιστούν μια δύσκολη πραγματικότητα. Απέναντι σε αυτή την εικόνα, το αίτημα πρέπει να είναι «λιγότερη Ευρώπη» ή «περισσότερη Ευρώπη»; Ισχυριζόμαστε ότι η πολιτική ενοποίηση με τους αναγκαίους συμβιβασμούς μακροπρόθεσμα ευνοεί τις προοδευτικές δυνάμεις. Διαμορφώνει τις δυνατότητες για ένα διεθνές κέντρο ανεξάρτητο από τα επιθετικά σχέδια των ΗΠΑ, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια ευρύτερη δομή πιο κοντά στις κοινές κοινωνικές κατακτήσεις.

Αυτοί που θέλουν λιγότερη Ευρώπη είναι πρώτα και κύρια οι δυνάμεις του νεοφιλελευθερισμού που δεν ενοχλούνται στο να παραμείνει η ΕΕ μια οικονομική ζώνη ελεύθερης αγοράς. Αλλά και σε όσους επιδιώκουν να συγκροτήσουν τις δομές της Ένωσης με την απόλυτη κυριαρχία των ιδεών της δεξιάς πολιτικής οφείλουμε να αντιτάξουμε ένα εναλλακτικό σχέδιο υπέρ των εργαζομένων, υπέρ της οικολογίας, υπέρ της Ειρήνης. Η σκέτη άρνηση δεν προσφέρει τίποτα. Με δύο λόγια: το παιχνίδι της ηγεμονίας στην ΕΕ δεν έχει κριθεί οριστικά. Σε αυτή τη φάση το πάνω χέρι το έχουν οι συντηρητικές δυνάμεις. Οφείλουμε να αγωνιστούμε για άλλους συσχετισμούς και για προοδευτικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Ο αγώνας αυτός θέλει επιμονή και συμμαχίες. Η ρητορική μιας εύκολης, ανέξοδης κριτικής, δεν προσθέτει επιτυχίες στον αγώνα. Μόνο λόγια και συνθήματα.

Ο ΣΥΝ με σταθερό τρόπο πρέπει να εκφράζει τις θέσεις του αριστερού Ευρωπαϊσμού. Σε αντιπαράθεση με τον εφησυχασμό του ΠΑΣΟΚ, σε αντιπαράθεση με τον άγονο ευρωαρνητισμό του ΚΚΕ και της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς.

2. Επιμένουμε σε ένα σύγχρονο και διακριτό πρόσωπο του ΣΥΝ στην κοινωνία.

Η οικολογική διάσταση δεν είναι μια απλή πρόσθετη διατύπωση στον τίτλο του. Οφείλει να είναι μια συνολική στάση που επαναπροσδιορίζει την ίδια τη φυσιογνωμία και τις ιδεολογικές συντεταγμένες της Αριστεράς.

Η Οικολογία είναι μια ολιστική θεώρηση η οποία διαπερνά το σύνολο των πολιτικών θέσεων ενός μοντέρνου κόμματος. Αφορά όχι μόνο τη σχέση με τη φύση, αλλά τις βασικές επιλογές για την οικονομία και το ρόλο του κράτους. Αφορά το μοντέλο της ανάπτυξης, τις προτεραιότητες, τις τομές που πρέπει να προωθηθούν.

Ο ΣΥΝ, παρά τα αρχικά του βήματα, φαίνεται ανίκανος να προχωρήσει στη στρατηγική για μια Πράσινη Αριστερά. Ακόμα και η αντικαπιταλιστική συνείδηση γίνεται πιο πειστική μέσα από τα ζητήματα της υπεράσπισης του περιβάλλοντος και όχι μόνο μέσα από μια γενική ανάλυση για τα ταξικά συμφέροντα.

Στο χώρο μας, στο χώρο της Αριστεράς είναι γνωστό ότι συσσωρεύτηκαν μαζί με τις αρνητικές επιπτώσεις του καπιταλισμού πάνω στη φύση και οι τραγικές αποτυχίες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η σύγκλιση και των δύο αυτών συστημάτων με αιχμή τον άγονο παραγωγισμό, οδηγεί στην προτεραιότητα να ενσωματώσει η σύγχρονη Αριστερά τις νέες αναλύσεις που πρώτα τα πράσινα κινήματα και τα πράσινα κόμματα έθεσαν για την αειφόρο ανάπτυξη, για την κριτική στον καταναλωτισμό, για την πράσινη οικονομία. Οποιαδήποτε αλαζονεία της Αριστεράς σε μια τέτοια οπτική, οποιαδήποτε δογματική βεβαιότητά της ότι ο λόγος της εξ αντικειμένου περιλαμβάνει τον οικολογικό προσανατολισμό, μόνο τους αφελείς μπορεί να πείσει.

Η προσπάθεια επομένως είναι να διαμορφώσει ο ΣΥΝ μια νέα ατζέντα με αιχμή τα θέματα της οικολογίας, με την ανάδειξή τους σε θέματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Θα έλεγα ότι μια τέτοια κατεύθυνση έπρεπε να αποτελεί το βασικό στοιχείο για τη συγκρότηση και τη φυσιογνωμία της νεολαίας του κόμματος. Ας το σκεφτούμε όλοι…

3. Επιμένουμε στην εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης της χώρας.

Το ερώτημα που θέτουμε, είναι καθοριστικό: Οι πολιτικές εξελίξεις μας είναι αδιάφορες; Ο στόχος για την ανασυγκρότηση της Αριστεράς είναι άσχετος από τη διατύπωση εναλλακτικών προτάσεων για το μέλλον του τόπου; Το λέμε καθαρά:

Ο ΣΥΝ πρέπει να έχει σαφή πολιτική πρόταση, την εναλλακτική πρόταση για μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία. Γύρω από αυτή την προοπτική πρέπει να πείσει τους πολίτες, να οικοδομήσει κοινωνικές συμμαχίες, να προκαλέσει θετικές ανακατατάξεις στα άλλα κόμματα. Γύρω από αυτή την προοπτική πρέπει να αγωνιστεί για να ξεπεραστούν οι σημερινές δυσκολίες που εμποδίζουν την υλοποίησή της.

Πρόκειται για μια προγραμματική δέσμευση του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ από τα ιδρυτικά του κείμενα ως τις πολιτικές αποφάσεις όλων των συνεδρίων του. Είναι μια κρίσιμη διαφορά από τις δογματικές αντιλήψεις που περιορίζουν την αριστερά σε ρόλο διαμαρτυρίας. Γύρω από περισπούδαστες αριστερίστικες συνθηματολογίες, εγκλωβίζονται πολλοί σε μια τελικά συντηρητική θεώρηση η οποία καθηλώνει την Αριστερά: στον εύκολο δρόμο της αρνητικής κριτικής, της «παρθενικής» στάσης απέναντι στα ζητήματα διαχείρισης -που προφανώς κρύβουν πολλούς κινδύνους-, αλλά ωστόσο αφορούν τον καθημερινό αγώνα για μια καλύτερη ζωή. Στις μέρες μας ακούγεται σε όλες τις πτώσεις το πρόταγμα των «κινημάτων» ως αντίδοτο στις διαχειριστικές αντιλήψεις.

Είναι αλήθεια ότι η αναβάθμιση του ρόλου των κοινωνικών κινημάτων πρέπει να αποτελεί θεμελιακό στοιχείο στη δράση της σύγχρονης δημοκρατικής αριστεράς. Συντελεί σε μια ευρύτερη αντίληψη για το ποιος τελικά ασκεί πολιτική και υπερβαίνει τις παραδοσιακές αντιλήψεις που περιορίζουν την πολιτική δράση μέσα στον ασφυκτικό κλοιό του κομματικού παιχνιδιού. Όμως τα κινήματα δεν μπορούν από μόνα τους να ολοκληρώσουν το σύνολο των πολιτικών εξελίξεων. Για να είναι αυτόνομα και μαζικά πρέπει να μην καπελώνονται από τα κόμματα αλλά και να μην τα υποκαθιστούν. Επομένως, η σύγχρονη Αριστερά οφείλει να αξιοποιεί τη δυναμική των κινημάτων σε ένα γενικότερο πολιτικό σχέδιο με στόχους τις μεταρρυθμίσεις, την ανατροπή των υπαρχόντων συσχετισμών, την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών ώστε να εκπροσωπούνται έτσι τα αιτήματα των κινημάτων, να μη χάνουν την αξία τους.

Μέσα στα κινήματα επίσης πρέπει να υπάρχει μια σταθερή διαπάλη απόψεων υπέρ των κάθε φορά ορθότερων θέσεων.

Οι δυνάμεις της Αριστεράς είναι χρήσιμο να συγκρούονται τόσο με τις συντηρητικές αντιλήψεις όσο και με τις αριστερίστικες. Δεν πρέπει να μετατρέπουν το δόγμα «το κόμμα έχει πάντα δίκιο» στο «κίνημα έχει πάντα δίκιο». Δεν αντικαθιστούν το αλάθητο του κόμματος με το αλάθητο του κινήματος. Οι δυνάμεις της Αριστεράς παρεμβαίνουν επομένως για μια ορθή πολιτική των κινημάτων που να ευνοεί ευρύτερες κοινωνικές συσπειρώσεις και να ανοίγει το δρόμο σε κατακτήσεις και νίκες στο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα. Στόχος μας δεν είναι η επαναστατική γυμναστική αλλά η δυνατότητα προώθησης εναλλακτικών λύσεων. Μέσα στην κοινωνία, μέσα στις κοινωνικές συμμαχίες έως την κορυφή του πολιτικού συστήματος.

4. Επιμένουμε σε μια πολυσυλλεκτική εκλογική τακτική.

Οι εκλογικές συμμαχίες του κόμματος πρέπει να κινούνται σε μια αμφίπλευρη κατεύθυνση. Τόσο προς το χώρο της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (π.χ. ΑΚΟΑ), όσο και προς το χώρο της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας. Ορισμένες φορές αυτό ακούγεται στις συνεδριάσεις ακόμα και από την πλειοψηφία, αλλά περισσότερο ως υπεκφυγή.

Μια σοβαρή επιλογή για το άνοιγμα προς το σοσιαλδημοκρατικό χώρο, με αιχμή το ψηφοδέλτιο της υπερνομαρχίας Αθήνας-Πειραιά, απέδειξε τα όρια αυτής της υπεκφυγής. Απέδειξε την καχυποψία, τα φοβικά σύνδρομα απέναντι σε στελέχη σαν τον Γιάννη Πανούση. Είναι προφανές ότι το άνοιγμα προς τα πρόσωπα, τους διανοούμενος ή ακόμα και ομάδες που κινούνται στο σοσιαλδημοκρατικό κεντροαριστερό χώρο, δεν μπορεί να γίνεται ούτε με όρους υποταγής ούτε με όρους ηγεμονισμού και μάλιστα ιδεολογικού. Πρέπει να αποτελεί μια επίμονη πολιτική προσπάθεια, ένα κεντρικό μέλημα με στήριξη και ειλικρίνεια. Η εμπειρία της Υπερνομαρχίας έδειξε και την απουσία στήριξης και την απουσία ειλικρίνειας σ’ αυτό το εγχείρημα! Έδειξε ότι πολλές φορές επικρατεί η ολέθρια για το κομμουνιστικό κίνημα υστερία περί δεξιάς αναθεωρητικής παρέκκλισης που όχι μόνο πλήττει κάθε δυνατό συνομιλητή από το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, αλλά δυστυχώς γίνεται και απαράδεκτη μανιέρα και μέσα στο ίδιο το κόμμα (Χριστ. Παπαδόπουλος, «Εποχή»). Επιτρέψτε μου σ’ αυτό το σημείο να ανοίξω μια παρένθεση.

Οι θιασώτες αυτής της εσωκομματικής αντιπαράθεσης αγνοούν ότι δύο φορές: το 1968 και το 1991 με τα ίδια προσχήματα έγιναν δραματικές διασπάσεις που οδήγησαν το κομμουνιστικό κίνημα στην πατρίδα μας σε τραγικά αδιέξοδα.

Εν πάσει περιπτώσει, η αμφίπλευρη προσπάθεια πρέπει να αποτυπώνεται με σαφήνεια στις εκλογικές συμμαχίες του κόμματος. Αντ’ αυτού, διαπιστώνουμε όλοι μια μονομερή κατεύθυνση προς τον κομμουνιστογενή χώρο, προς τον χώρο της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς με σοβαρές υποχωρήσεις από τα ιδεολογικά μας δεδομένα για να εξασφαλιστούν οι αμφιλεγόμενοι στόχοι μιας εκλογικής σύμπραξης. Το χειρότερο όμως είναι ότι με νέες δηλώσεις και επιδιώξεις στελεχών της πλειοψηφάις περί ανασύνθεσης της Αριστεράς, μετασχηματισμού του ΣΥΝ και με μια ρητορική περί στρατηγικής προοπτικής του ΣΥΡΙΖΑ, ο ΣΥΝ μετατρέπει μια ορισμένη εκλογική συνεργασία, αργά αλλά σταθερά, σε ενιαίο φορέα της Αριστεράς. Είναι προφανής και σεβαστή επιλογή. Ανοίγει το δρόμο στη ρευστοποίηση του ΣΥΝ σε ένα νεφελώδη αντικαπιταλιστικό χώρο. Είναι μια επιλογή που ανατρέπει το συμβόλαιό μας για μια Αριστερά σύγχρονη, μεταρρυθμιστική, ευρωπαϊστική και οικολογική.

5. Επιμένουμε να αναδεικνύεται ο διακριτός ρόλος του ΣΥΝ στο χώρο της ευρύτερης Αριστεράς.

Η δέσμευσή μας ότι ο ΣΥΝ είναι στρατηγική επιλογή μακράς πνοής.

Ένα ακόμα στερεότυπο είναι η ενότητα της Αριστεράς. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κριτική που ασκείται στο ΚΚΕ τις περισσότερες φορές είναι για τις θέσεις του απομονωτισμού που διατυπώνει.

Η ανάλυση αυτή αγνοεί την αναγκαία ιδεολογική και

προγραμματική σύγκρουση που πρέπει να έχουμε με το ΚΚΕ.

Ο Περισσός όλο και περισσότερο μετεξελίσσεται σε ένα λαϊκιστικό κόμμα με σοβαρές υποχωρήσεις από την αντεθνικιστική παράδοση της Αριστεράς, με όλο και περισσότερο συντηρητικές θέσεις σε μεγάλα κοινωνικά ζητήματα.

Η Λιάνα Κανέλλη _ το πιο προνομιούχο πρόσωπο του ΚΚΕ στα κανάλια – συμβολίζει αυτό το πάντρεμα της αντικαθεστωτικής κριτικής με στοιχεία ακροδεξιών θεωρήσεων. Από τη σιωπή για τις αθλιότητες της ηγεσίας της Εκκλησίας, ως τις θεωρίες καταστολής για τα ναρκωτικά. Από την πατριδοκαπηλία, ως τον φτηνό αντιϊμπεριαλισμό. Από τις λαϊκίστικες θέσεις για όλα τα αιτήματα κοινωνικών ομάδων, ως τη λατρεία της «τάξης και της ασφάλειας» στις διαδηλώσεις.

Αν ο ΣΥΝ εμφανίζεται να παρακαλάει για την ενότητα, διευκολύνει τον ηγετικό ρόλο του ΚΚΕ. Αν ο ΣΥΝ δεν πείθει τους πολίτες για την αδιέξοδη γραμμή του Περισσού, τότε η πιο άνετη ψήφος διαμαρτυρίας είναι αυτή στο ΚΚΕ.

Ας συνυπολογίσουμε μάλιστα ότι το ΚΚΕ κερδίζει έδαφος στις δημοσκοπήσεις γιατί δεν έχει αντίπαλο. Η ΝΔ το χαϊδεύει και το επαινεί. Το ΠΑΣΟΚ – εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων – δεν αντιπαρατίθεται μαζί του για να μη θεωρηθεί αντικομουνιστικό και ο ΣΥΝ από την πλευρά του παρακαλεί για ενότητα. Είναι ανάγκη να αποδυναμώσουμε τα επιχειρήματα των κυρίαρχων δυνάμεων που μας οριοθετούν στο χώρο της ιστορικής Αριστεράς (ΣΥΝ και ΚΚΕ) για να απλώνουν τα δίχτυα τους σε όλα τα δυναμικά στρώματα, τη νεολαία, τους διανοούμενους. Πρέπει κάθε φορά να επιβεβαιώνουμε ότι αποτελούμε μια σύγχρονη, ρεαλιστική δύναμη της Αριστεράς. Μια δύναμη εξουσίας και αμφισβήτησης ικανή να δημιουργήσει εξελίξεις στο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα.