Ανασυγκρότηση σε νέες βάσεις

Καθώς, καίγοντας ακόμα, πλησιάζει προς το τέλος του το τρομερό φετεινό καλοκαίρι των πυρκαγιών, των πιο καταστροφικών που γνώρισε ποτέ η Ελλάδα, δύο ζητήματα τίθενται επιτακτικά: Πρώτο και πιο επείγον είναι η ανασυγκρότηση των καμένων περιοχών σε νέες βάσεις. Αλλά παράλληλα επιβάλλεται να δρομολογηθούν σε όλη τη χώρα αλλαγές αναγκαίες για να αποτραπούν ανάλογες εφιαλτικές καταστροφές του χρόνου, τα επόμενα χρόνια.

Οι πληθυσμοί που θρήνησαν νεκρούς, που είδαν τα σπίτια, τις καλλιέργειες και τα ζώα τους, τις υποδομές μαζί με τα δάση γύρω τους να χάνονται στις φλόγες, περιμένουν τη βοήθεια της πολιτείας και κοινωνική αλληλεγγύη για να ξεκινήσουν να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους. Η βοήθεια αυτή δε νοείται να εξαντληθεί σε κάποια χρήματα που με προεκλογική απλοχεριά μοιράζονται, και ακόμα περισσότερα εξαγγέλλονται, τούτες τις μέρες: βοηθήματα, επιδοτήσεις, άτοκα δάνεια, αναστολή φόρων. Χρειάζονται μελετημένες κατευθύνσεις για νέες παραγωγικές δραστηριότητες βιώσιμες και αποδοτικές, για την ανακατασκευή καλύτερων υποδομών, για την αναγέννηση του δάσους, που θα εξασφαλίσουν εισόδημα και απασχόληση. Δυο πρώτες, σκόρπιες ιδέες που ακούσθηκαν για την Πελοπόννησο, και ιδίως για το νομό Ηλείας που δέχθηκε το βαρύτερο πλήγμα, είναι οι ελαιώνες και οι άλλες καλλιέργειες που θα ξαναγίνουν να σχεδιασθούν με βιολογικές μεθόδους, χωρίς δηλητηριώδη λιπάσματα και ψεκασμούς, πράγμα που μπορεί να τις κάνει σημαντικά πιο προσοδοφόρες. Και αμέσως να χρηματοδοτηθεί η φύλαξη όσου δάσους απέμεινε και η γενικότερη αποκατάσταση από τους ντόπιους. Μια τέτοια συγκεκριμένη προοπτική πρέπει να δοθεί πολύ γρήγορα για να μην ερημώσουν οι καμένες περιοχές, να μην εγκαταλείψουν οι νέοι τα χωριά τους και έρθουν να προστεθούν στους ανέργους των πόλεων.

Συγκλονισμένη από την τραγωδία που παρακολούθησε στις τηλεοράσεις η υπόλοιπη κοινωνία, εισπνέοντας κάποτε στάχτες και καπνούς πολλές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από τις φωτιές, φαίνεται πλέον πιο έτοιμη να δεχθεί ένα κόστος μέτρων και αποφάσεων για την προστασία του περιβάλλοντος, με την προϋπόθεση ότι θα έπειθαν για τη σοβαρότητά τους.

Και για τις δύο επιτακτικές ανάγκες απαιτείται μια συλλογική προσπάθεια χωρίς προηγούμενο, ένας σχεδιασμός πολύ πέρα από την πεπατημένη στην οποία δείχνει να βαδίζει η κυβέρνηση: Επιχειρώντας κάτι να πει για τους πυρόπληκτους πληθυσμούς, ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης μιλά για μεταφορά κονδυλίων από το ΚΠΣ, για γενναιόδωρα επενδυτικά κίνητρα, για συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που θα ανακατασκευάσουν τις υποδομές, ενώ προχθές ακόμα δήλωνε ότι δεν χρειάζεται καμία αλλαγή στην οικονομική πολιτική. Αλλά αν μείνουμε εκεί, το φαιδρό φαινόμενο των απατεώνων που έσπευσαν να εισπράξουν βοηθήματα χωρίς να τα δικαιούνται θα το δούμε πολλαπλάσιο στο όνομα της "ανασυγκρότησης".

Πώς θα αξιοποιηθούν οι πόροι

Η μεγαλύτερη δυσκολία δεν είναι να βρεθούν οι πόροι. Πλούτος υπάρχει στην Ελλάδα και αμέσως εκδηλώθηκε αλληλέγγυα προθυμία να αποκατασταθούν οι πληγέντες, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνδράμει επίσης. Το κύριο πρόβλημα ύστερα από τρία μεγάλα ΚΠΣ πλέον το ξέρουμε: είναι να αξιοποιηθούν αποδοτικά οι πόροι που θα διατεθούν για μια νέα ανάπτυξη στις κατεστραμμένες περιοχές και την αναγέννηση εκεί του περιβάλλοντος, αλλά και για μιαν ανάπτυξη που θα προστατεύει το περιβάλλον σε όλη τη χώρα. Πραγματικά αποδοτική αξιοποίηση των πόρων είναι όμως ανέφικτη όσο κυριαρχεί ο θανάσιμος συνδυασμός αφενός μιας αγοράς όπου κανόνες δεν επιβάλλονται και όταν υπάρχουν παραβιάζονται χωρίς κυρώσεις, αφετέρου πλουσιοπάροχων δημοσίων επιχορηγήσεων τις οποίες εκμεταλλεύονται σπάταλα μέσα από τις πελατειακές τους σχέσεις με τους πολιτικούς πλήθος επιτήδειοι.

Χρειάζεται σχέδιο και πρόγραμμα. Εδώ είναι που απαιτείται μια συλλογική προσπάθεια χωρίς προηγούμενο. Διότι σχέδια ικανά να εφαρμοσθούν στην πράξη δεν μπορούν να εκπονηθούν σε κάποια κυβερνητικά γραφεία. Πρέπει κατ’ αρχάς να επιστρατευθούν οι ειδικές γνώσεις του επιστημονικού δυναμικού της χώρας. Πρόχειρα και ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν:

* Δασολόγοι που προειδοποιούν εδώ και χρόνια για τις επαπειλούμενες καταστροφές όσο δεν υλοποιούνται οι αναγκαίες διαχειριστικές μελέτες σε κάθε δάσος, δεν απασχολούνται εκεί σε μόνιμη βάση εργαζόμενοι που θα μεριμνούν για την υγεία του, αφήνονται στις Βρυξέλλες να λιμνάζουν οι πόροι που προορίζονταν να χρηματοδοτήσουν τέτοιες δραστηριότητες. Που διαμαρτύρονται για τους ολοκληρωμένους δασικούς χάρτες επτά εκατομμυρίων στρεμμάτων που ουδέποτε αναρτήθηκαν, για να μη χαθούν οι ψήφοι όσων διεκδικούν εκεί εκτάσεις για οικόπεδα. Θα πρέπει επίσης να ακουστούν οι εισηγήσεις τους για την αναγέννηση των καμένων δασών, για τις επιβαλλόμενες αλλαγές στα περιαστικά δάση (πλατύφυλλα).

* Γεωπόνοι που γνωρίζουν τις τεχνικές και τα πλεονεκτήματα των βιολογικών καλλιεργειών, που μπορούν να συμβουλεύσουν για νέες, προσοδοφόρες καλλιέργειες, κτηνίατροι αντίστοιχα για την κτηνοτροφία, ειδικοί που θα εισηγηθούν και την επιτρεπόμενη έκταση, τους χώρους που θα διατεθούν για τα κοπάδια, για να ρυθμισθεί η καταστροφική αντίθεση συμφερόντων ανάμεσα στην κτηνοτροφία, τη γεωργία και το δάσος.

* Μηχανικοί ειδικευμένοι στα θέματα της ενέργειας που θα επανεξετάσουν το δίκτυο της ΔΕΗ, θα το επανασχεδιάσουν όπου χρειάζεται και θα εισηγηθούν αυστηρές προδιαγραφές ώστε και στις δυσμενέστερες καιρικές συνθήκες να αποκλείεται σπινθήρες να ξαναπροκαλέσουν πυρκαγιές. Μολονότι είναι υποχρεωμένη από το νόμο, η ΔΕΗ δεν καθαρίζει διαδρόμους είκοσι μέτρων κάτω από τους πυλώνες της και διατηρεί καλώδια ακάλυπτα.

* Μηχανικοί εδαφολόγοι που θα μελετήσουν την αποφυγή της διάβρωσης, την αποκατάσταση μπαζωμένων ρεμάτων, νέα οδικά δίκτυα. Άλλοι μηχανικοί που θα δώσουν έμφαση στη μόνωση των νέων κατοικιών που θα κτισθούν. Ειδικοί στη διαχείριση των σκουπιδιών που θα σχεδιάσουν τον οριστικό τερματισμό των επικίνδυνων χωματερών (ούτε μία, ούτε δύο ήσαν οι φωτιές που άναψαν από αυτήν την αιτία φέτος), θα προαγάγουν την ανακύκλωση.

* Οικονομολόγοι πολλών ειδικοτήτων που μπορούν να σκεφθούν κατάλληλες νέες επενδύσεις και συνέργειες (π.χ. ελαφρά μεταποίηση, συσκευασία και τυποποίηση αγροτικών προϊόντων με πρώτο το λάδι, αλλά και το κρασί και τα κηπευτικά, αγροτουρισμός), να προβλέψουν κόστη και αποδόσεις, να αναδείξουν δυνατότητες νέων αγορών.

Αλλά προπάντων οι γνώσεις των ειδικών πρέπει να συναντηθούν με τις γνώσεις και τις εμπειρίες των τοπικών κοινωνιών, διαφορετικά κινδυνεύουν να καταλήξουν σε ωραίες επιστημονικές μελέτες που θα μείνουν σε κάποια συρτάρια. Ένα σωστό σχέδιο για την ανασυγκρότηση των καμένων περιοχών μπορεί να εκπονηθεί μόνο με τη συμμετοχή των τοπικών αυτοδιοικήσεων και παραγωγικών οργανώσεων που θα μετέχουν επίσης ενεργά στον έλεγχο της εφαρμογής του. Γιατί εκείνοι ξέρουν τον τόπο τους και τις δυνατότητές τους, εκείνοι μπορεί να έχουν ιδέες που κανείς από μακριά δεν σκέφθηκε, εκείνοι θα κρίνουν αν κάποιες καινοτόμες προτάσεις που θα τους υποβληθούν είναι ρεαλιστικές για να τις αγκαλιάσουν και να τις προχωρήσουν.

Δεν πρόκειται εδώ για αφηρημένο πολιτικό σχήμα περί λαϊκής συμμετοχής. Μας το δείχνει ένα πολύ μικρό, εξαιρετικά απλό παράδειγμα: Χρόνια τώρα εκλιπαρεί ο δήμαρχος ενός δασωμένου τουριστικού νησιού (είχε την τύχη ως τώρα να γλυτώσει από τις φωτιές, του χρόνου όμως;): Δώστε μου εμένα να διανέμω το επίδομα που δίνει ο ΟΑΕΔ τους χειμερινούς μήνες που δεν έχουν οι άνθρωποι δουλειά, και θα τους ζητώ δύο τετράωρα την εβδομάδα να καθαρίζουν το δάσος. Αλλά εις ώτα μη ακουόντων...

Παρά την τεράστια απογοήτευση που έχει προκαλέσει παντού, δεν μπορεί παρά να είναι αποφασιστικός στην όλη προσπάθεια ο ρόλος της Πολιτείας. Παρά τις καθημερινά αυξανόμενες από διάφορες πλευρές άθλιες απόπειρες κομματικής εκμετάλλευσης στην τελική ευθεία προς τις εκλογές, η ανασυγκρότηση των καμένων και οι αλλαγές που επιβάλλονται σε εθνική κλίμακα για την προστασία του περιβάλλοντος δεν μπορεί να γίνουν χωρίς ουσιαστική δημόσια αναβάθμιση. Η άδοξη τύχη της διακομματικής απόφασης για την προστασία των δασών πριν από δεκαέξι χρόνια (ουδέποτε εφαρμόσθηκε) υπογραμμίζει την ανάγκη οι ολοένα περισσότεροι πολίτες που συνειδητοποιούν ότι δεν πάει άλλο έτσι, να οργανώσουν και να εντείνουν την κοινωνική τους πίεση.