Στο δρόμο προς το Συνέδριο ΣΥΝ : αποκατάσταση και αναπροσαρμογές

Μια πολιτική και προγραμματική φυσιογνωμία οικοδομείται μέσα στη διάρκεια, με επιμονή και συνέπεια, αποδομείται όμως πιο εύκολα, είτε με κομβικές πολιτικές επιλογές που δεν πείθουν είτε με την προγραμματική ασάφεια, ασυνέπεια ή και αντιφατικότητα.

Είναι γνωστό ότι αυτά συνέβησαν και στην πορεία του ΣΥΝ τα τελευταία χρόνια. Και η αναγκαία αντιστροφή της πτωτικής τάσης, που διαπιστώνεται σε συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις την τελευταία δεκαετία, θα απαιτήσει τόσο αποκατάσταση όσο και αναπροσαρμογές του προγραμματικού και πολιτικού λόγου του ΣΥΝ, όπως και της αντίστοιχης καθημερινής πρακτικής που θα πείθουν για το βάθος και την αντοχή τους στο χρόνο…

Ο ΣΥΝ, σε μια συνοπτική και όχι απλώς συνθηματολογική ανακεφαλαίωση των στοιχείων του που έχουν δυναμική και προοπτική, είναι ή και πρέπει να είναι κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού, της οικολογίας, του προοδευτικού εκσυγχρονισμού και του ευρωπαϊκού φεντεραλισμού, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης. Αυτά τα χαρακτηριστικά, όλα μαζί και αδιάσπαστα, μπορούν να ορίζουν την ξεχωριστή φυσιογνωμία του, να εγγυώνται την αυτονομία του. Το καθένα χωριστά σημαίνει συγκεκριμένες και επίκαιρες αντιλήψεις, προτάσεις και πρακτικές.

Αριστερά μεταρρυθμιστική…

Κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού σημαίνει προτεραιότητα της δημοκρατικά διαμορφωμένης πολιτικής θέλησης της κοινωνίας ως προς τη λογική της οικονομίας και της αγοράς. Σημαίνει πρόγραμμα ισχυρών μεταρρυθμίσεων, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, με στόχο, πάντα, την ελευθερία, την ισότητα και την αλληλεγγύη σε όλους τομείς της δημόσιας ζωής, από τους τόπους της παραγωγής εμπορευμάτων και υπηρεσιών έως την καθημερινή ζωή των πολιτών και τις σχέσεις τους μεταξύ τους και με τις όποιες εξουσίες. Σημαίνει την αποκέντρωση των εξουσιών στον χώρο και στην κοινωνία. Ο ΣΥΝ επομένως είναι κατεξοχήν πολιτική δύναμη της αυτοδιοίκησης, των αυτόνομων κοινωνικών και πολιτιστικών κινημάτων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, της κοινωνίας των πολιτών, χώροι όπου ο ΣΥΝ υπηρετεί, εμπνέει, εμπνέεται, κεφαλαιοποιεί πολιτικά. Σημαίνει τον συνεχή αγώνα για τον αποκλεισμό των αποκλεισμών, για την υπεράσπιση, ανάπτυξη και επέκταση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, παλαιών και νέων, γενικών ή ειδικών που σέβονται και ρυθμίζουν τη συνύπαρξη με το «ξένο», το μειονοτικό, το διαφορετικό, το αποκλίνον. Σημαίνει σύγχρονο και αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος καθολικής εφαρμογής, προσανατολισμό της ανάπτυξης με βασική προτεραιότητα την πλήρη απασχόληση, την προς τούτο ανάδειξη και της κοινωνικής οικονομίας του «τρίτου τομέα», την αναδιάρθρωση του φορολογικού συστήματος με κριτήρια την αειφορία και την ενίσχυση της δημιουργίας απασχολήσεων, τη δημόσια παρέμβαση και ενίσχυση της παραγωγικής, τεχνολογικής, επιστημονικής και εκπαιδευτικής βάσης της χώρας.

Μεταρρυθμίσεις εδώ και τώρα και συνεχώς, σε αντιστοιχία με τις εξελίξεις στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο. Μεταρρυθμίσεις που δεν επιδιώκονται με τη βία και την άνωθεν επιβολή αλλά δημοκρατικά και πολιτικά, με την παρουσία και παρέμβαση στους θεσμούς της πολιτικής εξουσίας, όπως και με την ενεργοποίηση των πολιτών, σε σύνδεση με το συνδικαλιστικό κίνημα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, άτυπες μορφές οργάνωσης και παρέμβασης κατά θέμα ή τόπο. Με αυτήν την έννοια, ο ΣΥΝ και βέβαια δεν συμμερίζεται θεωρητικά και πολιτικά οράματα ολοκληρωτικών ανατροπών , άμεσες ή έμμεσες παραπομπές σε αντιδημοκρατικές επιβολές για το καλό των εργαζομένων και την υπηρέτηση του σοσιαλισμού, συμμερίζεται αντιθέτως την επίσημη και απόλυτη αποστασιοποίηση του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς από τον σταλινισμό και τα κατάλοιπα του.

…οικολογική

Κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού και της οικολογίας σημαίνει ένα ιστορικό εμπλουτισμό των παραδόσεων της αριστεράς, μια διαρθρωτική αλλαγή των αντιλήψεων και των προγραμμάτων της, με διάρκεια και μεγάλη εμβέλεια. Σημαίνει την ένταξη σε όλες τις προτάσεις της αριστεράς της οικολογικής διάστασης, της προστασίας και αναβάθμισης του περιβάλλοντος, τη διαφύλαξη και ανάπτυξη της δημόσιας υγείας, τη διαφάνεια και την ασφάλεια για τους καταναλωτές. Σημαίνει επομένως επανεξέταση και αναθεώρηση ακόμα και των πιο κλασικών και γενικά αποδεκτών προτάσεων της αριστεράς, από την ανάπτυξη, την εκβιομηχάνιση, τη συνεχή άνοδο του βιοτικού επιπέδου και της κατανάλωσης, έως την οργάνωση και λειτουργία των πόλεων, τη χρήση του ελεύθερου χρόνου και τις ιδεολογικές αξίες. Ανάλογες πολιτικές και προγραμματικές αναζητήσεις έχουν και οι πράσινες πολιτικές δυνάμεις που γεννήθηκαν από την οικολογική σκέψη και τα οικολογικά κινήματα, και με αυτόν τον τρόπο επαναπροσεγγίζουν και τις κλασικές αναζητήσεις της ιστορικής αριστεράς. Η αναζήτηση μιας συνάντησης μαζί τους, ενός διαλόγου και μιας σύγκλισης, πρέπει να αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο ενός κόμματος της σύγχρονης αριστεράς όπως ο ΣΥΝ.

…εκσυγχρονιστική

Κόμμα του δημοκρατικού σοσιαλισμού και της οικολογίας που ενσωματώνει και τις ανάγκες προοδευτικού εκσυγχρονισμού της χώρας σημαίνει ότι ο ΣΥΝ δεν αγνοεί τις ανάγκες και διεκδικήσεις των πολιτών για άμεσες βελτιώσεις εντός του υπάρχοντος συστήματος πολιτικών και οικονομικών σχέσεων σε σχέση με όσα μπορεί αυτό να δώσει ή σε σχέση με όσα άλλες κοινωνίες και οικονομίες πετυχαίνουν. Ακόμα όμως και έτσι, δεν υποστηρίζει τον οποιοδήποτε «εκσυγχρονισμό», γιατί γνωρίζει από τη διεθνή πείρα ότι κανένας εκσυγχρονισμός δεν είναι μονόδρομος και ουδέτερος .Για να κάνει τη διάκριση και για να αξιολογήσει εκσυγχρονιστικές προτάσεις προστρέχει στα κριτήρια επιλογής που προκύπτουν από το δημοκρατικό σοσιαλισμό και την οικολογία : προοδευτική είναι κάθε εκσυγχρονιστική πρόταση που πολιτικά δεν κλείνει τις δυνατότητες αλλαγών στο μέλλον, που κοινωνικά είναι γενικεύσιμη σε όλους τους πολίτες, και οικολογικά είναι φιλική προς το περιβάλλον και διατηρεί αλώβητες τις δυνατότητες μελλοντικών γενεών. Εκσυγχρονισμός είναι η διευκόλυνση της ατομικής αυτοκίνησης, εκσυγχρονισμός είναι και ένα δίκτυο τραμ σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας, και είναι φανερό τι ακριβώς πρέπει αταλάντευτα να υποστηρίξουμε κατά προτεραιότητα…

…ευρωπαϊκή και ευρωπαϊστική

Κόμμα του ευρωπαϊκού φεντεραλισμού, της πολιτικής ολοκληρωμένης ενοποίησης της Ευρώπης, σε ομοσπονδιακή βάση, συνταγματικά οργανωμένη και κατοχυρωμένη. Ακόμα κι αν αυτός ο στόχος προωθούνταν μόνο από συντηρητικές δυνάμεις, που δεν είναι έτσι κι αλλιώς αλήθεια, πάλι θα ανταποκρινόταν κυρίως σε βασική στρατηγική αντίληψη της αριστεράς για το μέλλον. Γιατί τείνει να δημιουργήσει ένα νέο πεδίο κοινωνικής, πολιτικής, οικολογικής δράσης και αντιπαράθεσης, σε αντιστοιχία με την κλίμακα των προβλημάτων και των προκλήσεων που προκύπτουν από την ίδια την ιστορία της Ευρώπης και από την παγκοσμιοποίηση. Ως προς αυτήν την τελευταία, η ανάγκη της πολιτικής διεύθυνσης της μπορεί να υπηρετηθεί μόνο από την ισορροπία και διαπραγμάτευση ανάμεσα σε μεγάλες και σχετικώς ισοδύναμες συσπειρώσεις , και η πολιτικά ενωμένη Ευρώπη ανταποκρίνεται, για ένα τουλάχιστον χρονικό διάστημα, σε αυτήν την ανάγκη. Κάθε θεσμικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση αξιολογείται χωρίς απόλυτη συνάρτηση με την πολιτική συγκυρία, την οποία εξάλλου τείνουν να επηρεάζουν οι πολύτιμες δράσεις σε επίπεδο κινημάτων ή πολιτικής και κομματικής συγκρότησης, από το Φόρουμ έως το Κόμμα της Ευρωπαϊκής αριστεράς.

…με πολιτική αντίληψη και πρόταση

Είναι αυτονόητο, αλλά φαίνεται ότι είναι απολύτως αναγκαίο να το επαναφέρουμε στην επικαιρότητα…, ότι η οποιαδήποτε πολιτική δύναμη της αριστεράς, και ασφαλώς και ο ΣΥΝ, επιδιώκει την προώθηση και πραγματοποίηση του προγράμματος του με την οργάνωση και δράση των πολιτών και με την πολιτική εξουσία για τη διαμόρφωση της οποίας πρέπει να έχει γενικές κατευθύνσεις και συγκεκριμένη, εναλλακτική, πρόταση. Σχετικές διατυπώσεις είχε υιοθετήσει ο ΣΥΝ, και πρέπει να τις επαναβεβαιώσει, επικαιροποιήσει και προωθήσει.

Σε αυτό το πλαίσιο, και σε αντιστοιχία με τη λογική του δημοκρατικού και κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, η έννοια του διαλόγου ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις πρέπει να πάψει να προκαλεί καχυποψία και δαιμονοποίηση, ακόμα και συμπλεγματικές αντιδράσεις ή και απολογίες προς ιδιοτελέστατους (και αδιόριστους…) τιμητές της πολιτικής ζωής. Ο ΣΥΝ, στο βαθμό που αισθάνεται σίγουρος για τις φυσιογνωμικές και προγραμματικές του επιλογές και πρακτικές, δεν έχει κανένα λόγο αποφεύγει διαλόγους, διαπραγματεύσεις, αναζητήσεις συγκλίσεων και συνεργασίες με τον οποιοδήποτε, στα «αριστερά» ή στα «δεξιά» του, με συνέπεια και συνέχεια. Και βέβαια χωρίς συνεχείς «στροφές» και παλινδρομήσεις. Δεν εμπλέκεται σε κανένα διάλογο με προκαθορισμένο… αποτέλεσμα, δεν διαπραγματεύεται καμιά συνεργασία για την εξυπηρέτηση άλλων στόχων από την προώθηση ουσιαστικών προγραμματικών θέσεων, πειστικά και φερέγγυα. Δεν περιμένει απλώς να προκύψουν τέτοιες συνθήκες αλλά τις επιδιώκει με δική του πρωτοβουλία και μεθόδευση, ανάλογα με συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.

…στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον κόσμο.


Στις συγκεκριμένες συνθήκες , στη χώρα μας, στην Ευρώπη και στον κόσμο, απαιτούνται επειγόντως οι ευρύτερες δυνατές κοινωνικές και πολιτικές συσπειρώσεις και συγκλίσεις για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις και τα προβλήματα που γεννά η παγκοσμιοποίηση και για να προβληθούν και επιβληθούν θετικά προγράμματα χειραγώγησης της και πολιτικής διεύθυνσης της σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή και στην εσωτερική πολιτική και κοινωνική ζωή. Τέτοιες συγκλίσεις είναι όλο και πιο απίθανο να μπορούν να γίνουν «στο κέντρο», κάτι που θεωρούν αυτονόητο κάποιες τρέχουσες και μάλλον ρηχές αναλύσεις. Τα σημερινά χαρακτηριστικά της ανάπτυξης δεν ευνοούν την περαιτέρω διόγκωση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων σε κάθε επί μέρους χώρα του παγκοσμιοποιούμενου καπιταλισμού, αντιθέτως τα υπονομεύουν σε αυτό το επίπεδο και ενδεχομένως θα τα αναπαραγάγουν σε παγκόσμιο επίπεδο, προκαλώντας στο μεταξύ ισχυρούς κλονισμούς και κρίσεις σε κάθε χώρα και στο σύνολο του αναπτυγμένου κόσμου. Πάνω σε αυτήν τη βάση συγκλίσεις και συσπειρώσεις σαν κι αυτές που προαναφέρθηκαν και που θα είναι καθοριστικές για το μέλλον, θα τείνουν, προγραμματικά και πολιτικά, να κλίνουν προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά του πολιτικού φάσματος κάθε χώρας και διεθνώς. Και από τις σχετικές επιλογές και τοποθετήσεις της, αλλά και από τις… αποχές και παραλείψεις της, κάθε πολιτική δύναμη θα κριθεί ουσιαστικά ως συντηρητική ή προοδευτική, δεξιά ή αριστερή, υπεύθυνη ή … ανέμελη απέναντι στην κοινωνία και τους πολίτες. Και ασφαλώς ο ΣΥΝ δεν μπορεί να είναι ούτε να επιθυμεί να είναι δύναμη αποχής…


Μιχάλης Παπαγιαννάκης
1.7.2004