Να δανειζόμαστε ευρωπαϊκά
Διαφάνεια και δικαιώματα με νέα οδηγία που ψηφίζεται σήμερα
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2008-01-16
Μία νέα οδηγία για τα καταναλωτικά δάνεια τίθεται σήμερα σε ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο καταναλωτικός δανεισμός είναι διαδεδομένος σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση- τον χρησιμοποιούν οι δύο στους τρεις πολίτες προκειμένου να αγοράσουν έπιπλα, πλυντήριο, αυτοκίνητο ή να πάνε διακοπές-, η αγορά των καταναλωτικών δανείων παραμένει όμως έως τώρα κατακερματισμένη σε στενά εθνικά όρια. Σκοπός της οδηγίας είναι να δημιουργηθεί μια ενιαία ευρωπαϊκή αγορά που θα διασφαλίζει διαφάνεια καθιστώντας συγκρίσιμο το κόστος των δανείων και τους όρους αποπληρωμής, ώστε ο καθένας να μπορεί να επιλέγει την καλύτερη προσφορά από οπουδήποτε. Για εμάς εδώ η δυνατότητα αυτή ακούγεται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, αφού πληρώνουμε τα καταναλωτικά μας δάνεια 2,5 μονάδες και πλέον ακριβότερα από τον μέσο όρο: σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που δημοσίευσε προχθές η Επιτροπή, το 2007 είχαμε το δεύτερο υψηλότερο επιτόκιο στην ευρωζώνη, 10% (μετά την Πορτογαλία, 12,2%), όταν στη Γερμανία ήταν 8%, στη Γαλλία 7,1%, στην Ιρλανδία 6,8%, στη Φινλανδία 6,3%.
Επιπλέον, και αυτό είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικό, στις τράπεζες θα επιβάλλεται να εξηγούν αναλυτικά τα πλεονεκτήματα, αλλά και τους κινδύνους που ενέχουν οι προσφορές τους, ώστε να μπορεί κανείς να αποφασίζει υπεύθυνα αν θα πάρει κάποιο δάνειο και να μη βρεθεί υπερχρεωμένος χωρίς να το καταλάβει. Σε ένα έγγραφο, ενιαίο σε όλες τις χώρες, θα πρέπει να ενημερώνουν τους πελάτες τους για το ετήσιο κόστος του δανείου τους, έναν και μόνο αριθμό, διευκολύνοντας τις συγκρίσεις. Και θεσπίζεται το δικαίωμα του καταναλωτή να αποσύρεται από μια δανειακή σύμβαση χωρίς καμία επιβάρυνση, ώστε να μη δεσμεύεται από μιαν απόφαση που πήρε ενδεχομένως υπό πίεση, μη έχοντας ενημερωθεί επαρκώς. Τέτοιες ρυθμίσεις όμως, που αποσκοπούν στην καλύτερη πληροφόρηση και προστασία των καταναλωτών, καθιστούσαν αβέβαιη την έκβαση της σημερινής ψηφοφορίας, καθώς καταπολεμήθηκαν από τη συντηρητική πλευρά με το επιχείρημα ότι εισάγουν δαπανηρές γραφειοκρατικές διαδικασίες. Στο αρχικό σχέδιο της οδηγίας υποβλήθηκαν έτσι πάνω από διακόσιες τροπολογίες, συζητούνται στο Συμβούλιο και μεταξύ των παρατάξεων του Κοινοβουλίου πέντε χρόνια τώρα, και μέχρι προχθές ακόμα δεν είχε βρεθεί η τελική συμβιβαστική λύση για το πώς θα υπολογίζεται η αποζημίωση της τράπεζας στην περίπτωση που κάποιος θέλει να εξοφλήσει το δάνειό του νωρίτερα- δικαίωμα του καταναλωτή που επίσης κατοχυρώνει η οδηγία, και που έως σήμερα δεν θεωρούν διόλου αυτονόητο οι δικές μας τράπεζες.
Μολονότι στην Ελλάδα ισχύουν από τα μεγαλύτερα επιτόκια και το επίπεδο προστασίας των δανειοληπτών είναι χαμηλό, τα καταναλωτικά δάνεια αυξάνονται ταχύτερα παρά σε κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και μάλιστα όχι μόνο ως απόλυτο μέγεθος, αλλά και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πρόσφατη έρευνα της εταιρείας συμβούλων Ρricewaterhouse Cooper που καλύπτει τη Βρετανία και την ευρωζώνη παρουσιάζει την καταναλωτική πίστη στην Ελλάδα να έχει την πενταετία 2003-2007 τον υψηλότερο ρυθμό ανόδου, κοντά στο 25%, σε μεγάλη απόσταση από το περίπου 15% της αμέσως επόμενης Ισπανίας. Και ταυτόχρονα να ανεβαίνει στα μέσα του 2007 σχεδόν στο 14% του ΑΕΠ, ποσοστό που ξεπερνά μόνο η Βρετανία υποχωρώντας τα τελευταία δύο χρόνια ελαφρά κάτω από το 16% του ΑΕΠ. Ακολουθούν η Ιρλανδία και η Ισπανία γύρω στο 10%, ενώ στην Ιταλία η καταναλωτική πίστη δεν φθάνει καν το 4% του ΑΕΠ της. Αλλά συνεχίζοντας την ανοδική τάση η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση, καθώς μετά το 2005 οπότε άρχισαν να αυξάνονται τα επιτόκια, οι άνθρωποι στις άλλες χώρες έγιναν πιο διστακτικοί στα δάνεια και η καταναλωτική πίστη υποχωρεί ως ποσοστό του ΑΕΠ ή μένει σταθερή. Η άνοδος σ΄ εμάς εξηγεί εν μέρει, σύμφωνα με εκπροσώπους της εταιρείας συμβούλων ΡwC στην Ελλάδα, τις υψηλές αποδόσεις στα ίδια κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών, δηλαδή τα μεγάλα τους κέρδη. Το κρίσιμο ερώτημα που θέτουν όμως είναι πώς θα ανταποκριθούν τώρα οι Έλληνες καταναλωτές και τα νοικοκυριά στα υψηλότερα επιτόκια, άρα και τις δόσεις, που θα διαμορφώνονται. Η έρευνα της ΡwC διαβλέπει επιδείνωση των όρων της καταναλωτικής πίστης διεθνώς, καθώς τμήματα του πληθυσμού, στις ΗΠΑ π.χ., εξαρτώνται από την ανακύκλωση των δανείων τους για να χρηματοδοτήσουν τις κανονικές τους δαπάνες διαβίωσης, μια κατάσταση που δεν είναι δυνατό να συντηρηθεί. Αναμένει άλλωστε ότι για να αποκαταστήσουν τα κέρδη τους οι τράπεζες θα αυξήσουν τις επιβαρύνσεις στα δάνεια που χορηγούν, πλήττοντας πολλούς καταναλωτές.
Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, στη χώρα μας δεν συζητούμε σοβαρά τους κινδύνους που συνεπάγεται ο διογκούμενος καταναλωτικός δανεισμός για τα ίδια τα νοικοκυριά που δεν έχουν επαρκή ενημέρωση και βρίσκονται σε αδυναμία να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους, εν τέλει και για την οικονομία συνολικά. Η οδηγία που ψηφίζεται σήμερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τις υποχρεώσεις διαφάνειας που θεσπίζει και με τα δικαιώματα που κατοχυρώνει, προσφέρει μιαν ευκαιρία που δεν πρέπει να αφήσουμε ανεκμετάλλευτη.
Επιπλέον, και αυτό είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικό, στις τράπεζες θα επιβάλλεται να εξηγούν αναλυτικά τα πλεονεκτήματα, αλλά και τους κινδύνους που ενέχουν οι προσφορές τους, ώστε να μπορεί κανείς να αποφασίζει υπεύθυνα αν θα πάρει κάποιο δάνειο και να μη βρεθεί υπερχρεωμένος χωρίς να το καταλάβει. Σε ένα έγγραφο, ενιαίο σε όλες τις χώρες, θα πρέπει να ενημερώνουν τους πελάτες τους για το ετήσιο κόστος του δανείου τους, έναν και μόνο αριθμό, διευκολύνοντας τις συγκρίσεις. Και θεσπίζεται το δικαίωμα του καταναλωτή να αποσύρεται από μια δανειακή σύμβαση χωρίς καμία επιβάρυνση, ώστε να μη δεσμεύεται από μιαν απόφαση που πήρε ενδεχομένως υπό πίεση, μη έχοντας ενημερωθεί επαρκώς. Τέτοιες ρυθμίσεις όμως, που αποσκοπούν στην καλύτερη πληροφόρηση και προστασία των καταναλωτών, καθιστούσαν αβέβαιη την έκβαση της σημερινής ψηφοφορίας, καθώς καταπολεμήθηκαν από τη συντηρητική πλευρά με το επιχείρημα ότι εισάγουν δαπανηρές γραφειοκρατικές διαδικασίες. Στο αρχικό σχέδιο της οδηγίας υποβλήθηκαν έτσι πάνω από διακόσιες τροπολογίες, συζητούνται στο Συμβούλιο και μεταξύ των παρατάξεων του Κοινοβουλίου πέντε χρόνια τώρα, και μέχρι προχθές ακόμα δεν είχε βρεθεί η τελική συμβιβαστική λύση για το πώς θα υπολογίζεται η αποζημίωση της τράπεζας στην περίπτωση που κάποιος θέλει να εξοφλήσει το δάνειό του νωρίτερα- δικαίωμα του καταναλωτή που επίσης κατοχυρώνει η οδηγία, και που έως σήμερα δεν θεωρούν διόλου αυτονόητο οι δικές μας τράπεζες.
Μολονότι στην Ελλάδα ισχύουν από τα μεγαλύτερα επιτόκια και το επίπεδο προστασίας των δανειοληπτών είναι χαμηλό, τα καταναλωτικά δάνεια αυξάνονται ταχύτερα παρά σε κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και μάλιστα όχι μόνο ως απόλυτο μέγεθος, αλλά και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πρόσφατη έρευνα της εταιρείας συμβούλων Ρricewaterhouse Cooper που καλύπτει τη Βρετανία και την ευρωζώνη παρουσιάζει την καταναλωτική πίστη στην Ελλάδα να έχει την πενταετία 2003-2007 τον υψηλότερο ρυθμό ανόδου, κοντά στο 25%, σε μεγάλη απόσταση από το περίπου 15% της αμέσως επόμενης Ισπανίας. Και ταυτόχρονα να ανεβαίνει στα μέσα του 2007 σχεδόν στο 14% του ΑΕΠ, ποσοστό που ξεπερνά μόνο η Βρετανία υποχωρώντας τα τελευταία δύο χρόνια ελαφρά κάτω από το 16% του ΑΕΠ. Ακολουθούν η Ιρλανδία και η Ισπανία γύρω στο 10%, ενώ στην Ιταλία η καταναλωτική πίστη δεν φθάνει καν το 4% του ΑΕΠ της. Αλλά συνεχίζοντας την ανοδική τάση η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση, καθώς μετά το 2005 οπότε άρχισαν να αυξάνονται τα επιτόκια, οι άνθρωποι στις άλλες χώρες έγιναν πιο διστακτικοί στα δάνεια και η καταναλωτική πίστη υποχωρεί ως ποσοστό του ΑΕΠ ή μένει σταθερή. Η άνοδος σ΄ εμάς εξηγεί εν μέρει, σύμφωνα με εκπροσώπους της εταιρείας συμβούλων ΡwC στην Ελλάδα, τις υψηλές αποδόσεις στα ίδια κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών, δηλαδή τα μεγάλα τους κέρδη. Το κρίσιμο ερώτημα που θέτουν όμως είναι πώς θα ανταποκριθούν τώρα οι Έλληνες καταναλωτές και τα νοικοκυριά στα υψηλότερα επιτόκια, άρα και τις δόσεις, που θα διαμορφώνονται. Η έρευνα της ΡwC διαβλέπει επιδείνωση των όρων της καταναλωτικής πίστης διεθνώς, καθώς τμήματα του πληθυσμού, στις ΗΠΑ π.χ., εξαρτώνται από την ανακύκλωση των δανείων τους για να χρηματοδοτήσουν τις κανονικές τους δαπάνες διαβίωσης, μια κατάσταση που δεν είναι δυνατό να συντηρηθεί. Αναμένει άλλωστε ότι για να αποκαταστήσουν τα κέρδη τους οι τράπεζες θα αυξήσουν τις επιβαρύνσεις στα δάνεια που χορηγούν, πλήττοντας πολλούς καταναλωτές.
Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, στη χώρα μας δεν συζητούμε σοβαρά τους κινδύνους που συνεπάγεται ο διογκούμενος καταναλωτικός δανεισμός για τα ίδια τα νοικοκυριά που δεν έχουν επαρκή ενημέρωση και βρίσκονται σε αδυναμία να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους, εν τέλει και για την οικονομία συνολικά. Η οδηγία που ψηφίζεται σήμερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τις υποχρεώσεις διαφάνειας που θεσπίζει και με τα δικαιώματα που κατοχυρώνει, προσφέρει μιαν ευκαιρία που δεν πρέπει να αφήσουμε ανεκμετάλλευτη.
