Λύση σε 5 βήματα
Τάκης Μίχας, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2008-04-06
Τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να καταρτιστεί ένα νέο σύνταγμα στην Κύπρο -το οποίο, με τη σειρά του, θα οδηγούσε σε λύση του προβλήματος στο νησί- αναζήτησαν, την Παρασκευή και το Σάββατο, στη Ζυρίχη γνωστοί Τούρκοι, Ελληνες, Τουρκοκύπριοι, Ελληνοκύπριοι και άλλοι πανεπιστημιακοί από την Ευρώπη και την Αμερική. Ολοι τους συμμετείχαν σε συνέδριο με θέμα «Πρόταση για μια Συντακτική Συνέλευση για την Κύπρο».
Την ώρα που άνοιγε η οδός Λήδρας, μετά την πρώτη συνάντηση μεταξύ Χριστόφια και Ταλάτ, πανεπιστημιακοί από Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο και απ’ όλο τον κόσμο συζητούσαν στη Ζυρίχη.
Κηρύσσοντας την έναρξη της συνάντησης, που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, η υπουργός Εξωτερικών της Ελβετίας Μισελίν Καλμί-Ρε τόνισε ότι η κυβέρνηση της χώρας της είναι έτοιμη να βοηθήσει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να υλοποιήσουν την ιδέα. Εχοντας, ωστόσο, στο μυαλό της την εμπειρία του σχεδίου Ανάν έσπευσε να σημειώσει: «Η λύση του Κυπριακού πρέπει να προέλθει από τον ίδιο τον κυπριακό λαό».
Συντακτική συνέλευση
Επίκεντρο της πρότασης είναι η δημιουργία μιας «Χάρτας» που θα οδηγήσει στη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης. Η Χάρτα, που θα διαμορφωθεί με την αρωγή της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των Ηνωμένων Εθνών, θα περιέχει όλες τις ουσιαστικές και διαδικαστικές οδηγίες και τους κανόνες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην υιοθέτηση ενός νέου συντάγματος για την Κύπρο.
Το σχέδιο προβλέπει τα εξής στάδια:
1 Την πραγματοποίηση δημοψηφίσματος στις δύο κοινότητες για την έγκριση των προβλέψεων της Χάρτας.
Το δημοψήφισμα θα διενεργηθεί με την αιγίδα της Ε.Ε. και του ΟΗΕ, θα πραγματοποιηθεί την ίδια ημέρα στα ελεύθερα και στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας και για να υιοθετηθεί πρέπει να συγκεντρώσει πλειοψηφία και μεταξύ Ελληνοκυπρίων και μεταξύ Τουρκοκυπρίων.
2 Την εκλογή των μελών της Συντακτικής Συνέλευσης από τους ψηφοφόρους των δύο κοινοτήτων. Θα συμμετάσχουν συνολικά 80-100 μέλη και το ποσοστό της κάθε πλευράς θα έχει ήδη καθορισθεί στη Χάρτα.
Σύμφωνα με τους εισηγητές της πρότασης, ο αριθμός των εκπροσώπων της κάθε κοινότητας δεν έχει ιδιαίτερη σημασία στο βαθμό που το σύνταγμα το οποίο θα συνταχθεί από τη Συνέλευση θα πρέπει μετά να υπερψηφισθεί και από τις δύο κοινότητες.
Κίνητρα για συμβιβασμούς
Αυτό θα δημιουργήσει κίνητρα στους εκπροσώπους και των δύο κοινοτήτων να κάνουν συμβιβασμούς και να μην προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την τυχόν πλειοψηφία τους. Αν π.χ. η πλευρά των εκπροσώπων των Ελληνοκυπρίων με όπλο τον μεγαλύτερο αριθμό μελών προσπαθήσει να επιβάλει τις απόψεις της στη μειοψηφία, τότε θα είναι απίθανο να υιοθετήσουν το τελικό κείμενο οι Τουρκοκύπριοι, όταν αυτό θα ερχόταν προς έγκριση.
3 Την εκπόνηση του νέου συντάγματος από τη Συντακτική Συνέλευση με μόνο περιορισμό στη διαμόρφωση του τελικού κειμένου ότι θα πρέπει να βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τις ευρωπαϊκές συνταγματικές αρχές με το διεθνές δίκαιο και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων .
4 Δημοψήφισμα για την υιοθέτηση του νέου συντάγματος, που θα απαιτεί την πλειοψηφία των μελών και των δύο κοινοτήτων. Μετά την ψήφιση του συντάγματος η Συντακτική Συνέλευση θα διαλυθεί, καθώς θα έχει ολοκληρώσει το έργο της.
5 Αξίζει να σημειωθεί ότι το σχέδιο προβλέπει επίσης την αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων (τουρκικών και ελληνικών) καθώς και την κατάργηση των ξένων στρατιωτικών βάσεων που βρίσκονται σήμερα στο νησί. Μάλιστα, η παρουσία ξένων στρατευμάτων και βάσεων χαρακτηρίζεται από τους εκπονητές της πρότασης «κατάλοιπο της αποικιοκρατικής περιόδου» και «σοβαρός περιορισμός της κυριαρχίας του κυπριακού λαού».
*Την ώρα που στην Ελβετία αναπτυσσόταν ο προβληματισμός των εμπειρογνωμόνων για τα παραπάνω, τόσο σε τουρκικά όσο και σε ελληνοκυπριακά ΜΜΕ εμφανίσθηκαν δημοσιεύματα που αντιμετώπιζαν με δυσπιστία την ιδέα της Συντακτικής Συνέλευσης. Για τα πρώτα μια τέτοια διαδικασία θα οδηγούσε στην «υπονόμευση του τουρκοκυπριακού κράτους», ενώ για τα δεύτερα θα κατέληγε στη «νομιμοποίηση της κατοχής».
*«Και οι δύο απόψεις είναι ανόητες», μας λέει ο βασικός εισηγητής της πρότασης καθηγητής Α. Αουερ. «Στόχος μας είναι, απλώς, να μεταφέρουμε τις γνώσεις και τις ιδέες μας ως πανεπιστημιακών και δημοσιολόγων στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων που χρονίζουν, όπως το Κυπριακό».
*Οι έλληνες και ελληνοκύπριοι ομιλητές σε γενικές γραμμές έδειχναν, πάντως, μεγαλύτερη συμπάθεια στην πρόταση για τη σύγκληση Συντακτικής Συνέλευσης, σε αντίθεση με τους Τουρκοκύπριους και τους Τούρκους, των οποίων η στάση απέναντι στο σχέδιο ήταν πιο επιφυλακτική.
*«Οι συμφωνίες του Λονδίνου και της Ζυρίχης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Χ. Γιαλουρίδης, «δημιουργούσαν διαχωρισμούς και εμπόδιζαν την ενσωμάτωση των δύο κοινοτήτων σε ένα κοινό πολιτικό σώμα. Πιστεύω, λοιπόν, ότι η πρόταση για τη σύγκληση μιας Συντακτικής Συνέλευσης ξεπερνάει σε σημαντικό βαθμό αυτό το πρόβλημα και θέτει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας κοινής πολιτικής κοινότητας και ταυτότητας».
Επιφυλάξεις για το σχέδιο
*Σε διαφορετικό τόνο ο τούρκος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Μεχμέτ Καρλί επισημαίνει ότι η πρόταση μπορεί να θέσει στο περιθώριο τους εκλεγμένους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε», είπε, «ότι το κυπριακό πρόβλημα οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στο γεγονός ότι οι δύο κοινότητες έχουν διαφορετικούς στόχους και επιδιώξεις. Κατά συνέπεια η σύγκληση μιας Συντακτική Συνέλευσης δεν πρόκειται να αλλάξει αυτό το δεδομένο».
Την ώρα που άνοιγε η οδός Λήδρας, μετά την πρώτη συνάντηση μεταξύ Χριστόφια και Ταλάτ, πανεπιστημιακοί από Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο και απ’ όλο τον κόσμο συζητούσαν στη Ζυρίχη.
Κηρύσσοντας την έναρξη της συνάντησης, που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, η υπουργός Εξωτερικών της Ελβετίας Μισελίν Καλμί-Ρε τόνισε ότι η κυβέρνηση της χώρας της είναι έτοιμη να βοηθήσει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να υλοποιήσουν την ιδέα. Εχοντας, ωστόσο, στο μυαλό της την εμπειρία του σχεδίου Ανάν έσπευσε να σημειώσει: «Η λύση του Κυπριακού πρέπει να προέλθει από τον ίδιο τον κυπριακό λαό».
Συντακτική συνέλευση
Επίκεντρο της πρότασης είναι η δημιουργία μιας «Χάρτας» που θα οδηγήσει στη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης. Η Χάρτα, που θα διαμορφωθεί με την αρωγή της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των Ηνωμένων Εθνών, θα περιέχει όλες τις ουσιαστικές και διαδικαστικές οδηγίες και τους κανόνες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην υιοθέτηση ενός νέου συντάγματος για την Κύπρο.
Το σχέδιο προβλέπει τα εξής στάδια:
1 Την πραγματοποίηση δημοψηφίσματος στις δύο κοινότητες για την έγκριση των προβλέψεων της Χάρτας.
Το δημοψήφισμα θα διενεργηθεί με την αιγίδα της Ε.Ε. και του ΟΗΕ, θα πραγματοποιηθεί την ίδια ημέρα στα ελεύθερα και στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας και για να υιοθετηθεί πρέπει να συγκεντρώσει πλειοψηφία και μεταξύ Ελληνοκυπρίων και μεταξύ Τουρκοκυπρίων.
2 Την εκλογή των μελών της Συντακτικής Συνέλευσης από τους ψηφοφόρους των δύο κοινοτήτων. Θα συμμετάσχουν συνολικά 80-100 μέλη και το ποσοστό της κάθε πλευράς θα έχει ήδη καθορισθεί στη Χάρτα.
Σύμφωνα με τους εισηγητές της πρότασης, ο αριθμός των εκπροσώπων της κάθε κοινότητας δεν έχει ιδιαίτερη σημασία στο βαθμό που το σύνταγμα το οποίο θα συνταχθεί από τη Συνέλευση θα πρέπει μετά να υπερψηφισθεί και από τις δύο κοινότητες.
Κίνητρα για συμβιβασμούς
Αυτό θα δημιουργήσει κίνητρα στους εκπροσώπους και των δύο κοινοτήτων να κάνουν συμβιβασμούς και να μην προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την τυχόν πλειοψηφία τους. Αν π.χ. η πλευρά των εκπροσώπων των Ελληνοκυπρίων με όπλο τον μεγαλύτερο αριθμό μελών προσπαθήσει να επιβάλει τις απόψεις της στη μειοψηφία, τότε θα είναι απίθανο να υιοθετήσουν το τελικό κείμενο οι Τουρκοκύπριοι, όταν αυτό θα ερχόταν προς έγκριση.
3 Την εκπόνηση του νέου συντάγματος από τη Συντακτική Συνέλευση με μόνο περιορισμό στη διαμόρφωση του τελικού κειμένου ότι θα πρέπει να βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τις ευρωπαϊκές συνταγματικές αρχές με το διεθνές δίκαιο και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων .
4 Δημοψήφισμα για την υιοθέτηση του νέου συντάγματος, που θα απαιτεί την πλειοψηφία των μελών και των δύο κοινοτήτων. Μετά την ψήφιση του συντάγματος η Συντακτική Συνέλευση θα διαλυθεί, καθώς θα έχει ολοκληρώσει το έργο της.
5 Αξίζει να σημειωθεί ότι το σχέδιο προβλέπει επίσης την αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων (τουρκικών και ελληνικών) καθώς και την κατάργηση των ξένων στρατιωτικών βάσεων που βρίσκονται σήμερα στο νησί. Μάλιστα, η παρουσία ξένων στρατευμάτων και βάσεων χαρακτηρίζεται από τους εκπονητές της πρότασης «κατάλοιπο της αποικιοκρατικής περιόδου» και «σοβαρός περιορισμός της κυριαρχίας του κυπριακού λαού».
*Την ώρα που στην Ελβετία αναπτυσσόταν ο προβληματισμός των εμπειρογνωμόνων για τα παραπάνω, τόσο σε τουρκικά όσο και σε ελληνοκυπριακά ΜΜΕ εμφανίσθηκαν δημοσιεύματα που αντιμετώπιζαν με δυσπιστία την ιδέα της Συντακτικής Συνέλευσης. Για τα πρώτα μια τέτοια διαδικασία θα οδηγούσε στην «υπονόμευση του τουρκοκυπριακού κράτους», ενώ για τα δεύτερα θα κατέληγε στη «νομιμοποίηση της κατοχής».
*«Και οι δύο απόψεις είναι ανόητες», μας λέει ο βασικός εισηγητής της πρότασης καθηγητής Α. Αουερ. «Στόχος μας είναι, απλώς, να μεταφέρουμε τις γνώσεις και τις ιδέες μας ως πανεπιστημιακών και δημοσιολόγων στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων που χρονίζουν, όπως το Κυπριακό».
*Οι έλληνες και ελληνοκύπριοι ομιλητές σε γενικές γραμμές έδειχναν, πάντως, μεγαλύτερη συμπάθεια στην πρόταση για τη σύγκληση Συντακτικής Συνέλευσης, σε αντίθεση με τους Τουρκοκύπριους και τους Τούρκους, των οποίων η στάση απέναντι στο σχέδιο ήταν πιο επιφυλακτική.
*«Οι συμφωνίες του Λονδίνου και της Ζυρίχης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Χ. Γιαλουρίδης, «δημιουργούσαν διαχωρισμούς και εμπόδιζαν την ενσωμάτωση των δύο κοινοτήτων σε ένα κοινό πολιτικό σώμα. Πιστεύω, λοιπόν, ότι η πρόταση για τη σύγκληση μιας Συντακτικής Συνέλευσης ξεπερνάει σε σημαντικό βαθμό αυτό το πρόβλημα και θέτει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας κοινής πολιτικής κοινότητας και ταυτότητας».
Επιφυλάξεις για το σχέδιο
*Σε διαφορετικό τόνο ο τούρκος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Μεχμέτ Καρλί επισημαίνει ότι η πρόταση μπορεί να θέσει στο περιθώριο τους εκλεγμένους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε», είπε, «ότι το κυπριακό πρόβλημα οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στο γεγονός ότι οι δύο κοινότητες έχουν διαφορετικούς στόχους και επιδιώξεις. Κατά συνέπεια η σύγκληση μιας Συντακτική Συνέλευσης δεν πρόκειται να αλλάξει αυτό το δεδομένο».
