Η υπόθεση Άμστετεν σοκάρει την Αυστρία
Κάκη Μπαλλή, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-05-04
Τι μπορεί να σοκάρει μια χώρα; Τι μπορεί να κάνει τον κάθε στοιχειωδώς ευαίσθητο πολίτη της να αναρωτιέται δίπλα σε ποια κόλαση ζει; Μια μαζική δολοφονία με δράστες ανήλικα; Ένα Γκουαντάναμο; Ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης; Ένα Γκουλάγκ; Πιθανά όλα αυτά - μονίμως με έτοιμη στο στόμα τη δικαιολογία "δεν ήξερα, δεν κατάλαβα".
Στην "υπόθεση Άμστετεν" στη νότια Αυστρία το μαρτύριο δεν ήταν μαζικό- ή σωστότερα δεν ήταν συλλογικό. Πιθανότατα είναι μια απόλυτα τραγική νοσηρή ιστορία. Αλλά αναγκάζει τους πάντες, την ευρύτερη οικογένεια, τη γειτονιά, την πόλη, τη χώρα να αναρωτηθεί: Πώς δεν το πήρε κανείς χαμπάρι; Πώς επί ένα τέταρτο του αιώνα καταμεσής του προηγμένου πολιτισμένου κόσμου, καταμεσής της ήρεμης, χαριτωμένης, περίπου βουκολικής Αυστρίας διαδραματιζόταν μια τέτοια υπόθεση χωρίς να την αντιληφθεί κανείς;
Πώς να χωνέψει ανθρώπου νους ότι ο Γιόζεφ Φ., ένας αξιοσέβαστος συμπολίτης, καλός οικογενειάρχης, σεβάσμιος παππούς, χαμογελαστός γείτονας και γοητευτικός μηχανικός, θα μπορούσε να κρατά κλειδωμένη στο υπόγειο επί 24 ολόκληρα χρόνια την ίδια του την κόρη, να τη δέρνει, να τη βιάζει, να της κάνει επτά παιδιά; Και παράλληλα να ζει βίο υποδειγματικό με τη γυναίκα του τρεις ορόφους πάνω από το υπόγειο του μαρτυρίου; Να μαζεύει τάχα από τον δρόμο τα τρία εγγόνια - παιδιά του και να κάνει αιματηρές οικονομίες για να μη τους στερήσει τίποτε; Να αφήνει τα άλλα τρία να ζουν με τη μάνα τους σαν φυλακισμένοι τυφλοπόντικες;
Νοσηρότητα και φαντασία
Όσες νοσηρές ταινίες του Μίχαελ Χάνεκε -του σημαντικότερου εν ζωή Αυστριακού σκηνοθέτη- κι αν έχει δει κανείς, ακόμη και τα άπαντα τής - εξίσου νοσηρής, ταλαντούχας Αυστριακής- Ελφρίντε Γέλινεκ να έχει διαβάσει δεν μπορεί να πιστέψει -και δεν θέλει να δει- ότι η πραγματικότητα ξεπερνά κατά πολύ τη φαντασία στην γειτονιά του.
Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι στο ερμητικά κλειστό υπόγειο μιας πολυκατοικίας, στην μεσοαστική οδό Ιμπ του Άμστετεν, ζει μια νεαρή γυναίκα, σεξουαλική σκλάβα του πατέρα της, γεννάει και μεγαλώνει παιδιά; Πώς να πιστέψει ότι κανείς δεν πρόσεξε ποτέ ότι ο αξιοσέβαστος συμπολίτης Γιόζεφ Φ. κουβαλούσε τρόφιμα και πάνες στο υπόγειο, έβγαζε σκουπίδια; Πώς να πιστέψει ότι κανείς δεν άκουσε ποτέ μωρά να κλαίνε, την Ελίζαμπετ Φ. να ουρλιάζει -αν όχι στους βιασμούς, στις γέννες;
Κι όμως, η τοπική κοινωνία του Άμστετεν "έπεσε από τα σύννεφα" όταν αποκαλύφθηκε η φρίκη. Όπως πιθανώς θα πέφταμε κι εμείς, εάν μαθαίναμε ότι στο διπλανό διαμέρισμα ο αξιοσέβαστος γείτονας σπάει στο ξύλο τη γυναίκα του ή κακοποιεί σεξουαλικά τα παιδιά του. Ποιος κοιτάει άραγε τι συμβαίνει πλάι του; Ποιος προσπαθεί να καταλάβει αν κάτι δεν πάει καλά; Ποιος θέλει να ανακατευτεί; Θέλω να πιστεύω ότι στην εμφανή κραυγή βοήθειας του γείτονα οι περισσότεροι από μας θα αντιδρούσαμε. Κάτι θα κάναμε. Αλλά εάν η κραυγή δεν είναι τόσο εμφανής;
Τα θύματα
Η σύζυγος του Γιόζεφ Φ., που του έκανε έξι παιδιά και πιθανότατα δεν αντιλήφθηκε ποτέ τι έγινε με την κόρη της -και με αγάπη μεγάλωσε τα τρία της εγγόνια-, θα έπρεπε να είχε καταλάβει με τι τέρας ζούσε επί σχεδόν μισό αιώνα. Δεν το κατάλαβε; Δεν ήθελε να το καταλάβει; Το απώθησε; Είναι κι αυτή θύμα, αιχμάλωτη του συζύγου - αφέντη; Είναι κι αυτή περίπτωση για ψυχιατρείο;
Όλα αυτά τα ψάχνουν οι ανακριτές, την ώρα που τα έγκλειστα παιδιά του "σπιτιού του τρόμου" -όπως ονομάζεται πια το υπόγειο της Ιμπστράσε-, έγκλειστα σε ψυχιατρική κλινική τώρα, μαθαίνουν να βλέπουν το φως της μέρας, πνίγονται από τον καθαρό αέρα, γνωρίζουν τ’ αδέρφια τους που είχαν την τύχη να μεγαλώσουν εκτός αιχμαλωσίας.
Η φυλακισμένη θυγατέρα κάθεται πλάι στο προσκεφάλι της βαριά άρρωστης πρωτότοκης κόρης της -η αρρώστια της οποίας έγινε και το "διαβατήριό" της για να βγει από την κόλαση. Το αν θα καταφέρουν τα θύματα να συνέλθουν ποτέ - και να ζήσουν σαν άνθρωποι- είναι άγνωστο. Πόση βία και φόβο, πόσο εγκλεισμό μπορεί να αντέξει ένας άνθρωπος χωρίς να χάσει τα λογικά του;
Η επίσημη Αυστρία
Και πόσο δράμα μπορεί να αντέξει μια κοινωνία; Οι κάτοικοι του Άμστετεν ζουν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ακυρώσανε γιορτές και πανηγύρια - τα παραδοσιακά για την Πρωτομαγιά-, τρέχουν να κρυφτούν από τους δημοσιογράφους, προσπαθούν να βοηθήσουν το έργο των ανακριτών και ταυτόχρονα να διατηρήσουν την... αθωότητά τους.
"Δεν ξέραμε τίποτε" είναι η μόνιμη ατάκα συγκατοίκων στην Ιμπστράσε και γειτόνων, "ήταν ένας αξιοπρεπής φιλικός άνθρωπος" λένε οι μαγαζάτορες της περιοχής. Κι ο καγκελάριος της Αυστρίας Άλφρεντ Γκούζενμπαουερ δηλώνει, όπου σταθεί κι όπου βρεθεί, ότι αυτή η τραγική ιστορία "είναι μια μοναδική περίπτωση". "Δεν είναι ένα αυστριακό δράμα" δηλώνει από την πλευρά του ο πρόεδρος της χώρας, Χάιντς Φίσερ. "Το τερατώδες που κρύβεται στον άνθρωπο θα μπορούσε να εκδηλωθεί παντού".
Η αυστριακή πολιτική ηγεσία φοβάται για τη φήμη της χώρας -καθώς έχουν περάσει μόλις δύο χρόνια από την άλλη συγκλονιστική υπόθεση, αυτή της πιτσιρίκας Νατάσσα Κάμπους που έμεινε κλεισμένη οκτώ χρόνια σ’ ένα κελάρι στα περίχωρα της Βιέννης, στα χέρια του ευυπόληπτου δεσμώτη - βιαστή της. Χωρίς πάλι να πάρει χαμπάρι κανείς.
Στην "υπόθεση Άμστετεν" στη νότια Αυστρία το μαρτύριο δεν ήταν μαζικό- ή σωστότερα δεν ήταν συλλογικό. Πιθανότατα είναι μια απόλυτα τραγική νοσηρή ιστορία. Αλλά αναγκάζει τους πάντες, την ευρύτερη οικογένεια, τη γειτονιά, την πόλη, τη χώρα να αναρωτηθεί: Πώς δεν το πήρε κανείς χαμπάρι; Πώς επί ένα τέταρτο του αιώνα καταμεσής του προηγμένου πολιτισμένου κόσμου, καταμεσής της ήρεμης, χαριτωμένης, περίπου βουκολικής Αυστρίας διαδραματιζόταν μια τέτοια υπόθεση χωρίς να την αντιληφθεί κανείς;
Πώς να χωνέψει ανθρώπου νους ότι ο Γιόζεφ Φ., ένας αξιοσέβαστος συμπολίτης, καλός οικογενειάρχης, σεβάσμιος παππούς, χαμογελαστός γείτονας και γοητευτικός μηχανικός, θα μπορούσε να κρατά κλειδωμένη στο υπόγειο επί 24 ολόκληρα χρόνια την ίδια του την κόρη, να τη δέρνει, να τη βιάζει, να της κάνει επτά παιδιά; Και παράλληλα να ζει βίο υποδειγματικό με τη γυναίκα του τρεις ορόφους πάνω από το υπόγειο του μαρτυρίου; Να μαζεύει τάχα από τον δρόμο τα τρία εγγόνια - παιδιά του και να κάνει αιματηρές οικονομίες για να μη τους στερήσει τίποτε; Να αφήνει τα άλλα τρία να ζουν με τη μάνα τους σαν φυλακισμένοι τυφλοπόντικες;
Νοσηρότητα και φαντασία
Όσες νοσηρές ταινίες του Μίχαελ Χάνεκε -του σημαντικότερου εν ζωή Αυστριακού σκηνοθέτη- κι αν έχει δει κανείς, ακόμη και τα άπαντα τής - εξίσου νοσηρής, ταλαντούχας Αυστριακής- Ελφρίντε Γέλινεκ να έχει διαβάσει δεν μπορεί να πιστέψει -και δεν θέλει να δει- ότι η πραγματικότητα ξεπερνά κατά πολύ τη φαντασία στην γειτονιά του.
Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι στο ερμητικά κλειστό υπόγειο μιας πολυκατοικίας, στην μεσοαστική οδό Ιμπ του Άμστετεν, ζει μια νεαρή γυναίκα, σεξουαλική σκλάβα του πατέρα της, γεννάει και μεγαλώνει παιδιά; Πώς να πιστέψει ότι κανείς δεν πρόσεξε ποτέ ότι ο αξιοσέβαστος συμπολίτης Γιόζεφ Φ. κουβαλούσε τρόφιμα και πάνες στο υπόγειο, έβγαζε σκουπίδια; Πώς να πιστέψει ότι κανείς δεν άκουσε ποτέ μωρά να κλαίνε, την Ελίζαμπετ Φ. να ουρλιάζει -αν όχι στους βιασμούς, στις γέννες;
Κι όμως, η τοπική κοινωνία του Άμστετεν "έπεσε από τα σύννεφα" όταν αποκαλύφθηκε η φρίκη. Όπως πιθανώς θα πέφταμε κι εμείς, εάν μαθαίναμε ότι στο διπλανό διαμέρισμα ο αξιοσέβαστος γείτονας σπάει στο ξύλο τη γυναίκα του ή κακοποιεί σεξουαλικά τα παιδιά του. Ποιος κοιτάει άραγε τι συμβαίνει πλάι του; Ποιος προσπαθεί να καταλάβει αν κάτι δεν πάει καλά; Ποιος θέλει να ανακατευτεί; Θέλω να πιστεύω ότι στην εμφανή κραυγή βοήθειας του γείτονα οι περισσότεροι από μας θα αντιδρούσαμε. Κάτι θα κάναμε. Αλλά εάν η κραυγή δεν είναι τόσο εμφανής;
Τα θύματα
Η σύζυγος του Γιόζεφ Φ., που του έκανε έξι παιδιά και πιθανότατα δεν αντιλήφθηκε ποτέ τι έγινε με την κόρη της -και με αγάπη μεγάλωσε τα τρία της εγγόνια-, θα έπρεπε να είχε καταλάβει με τι τέρας ζούσε επί σχεδόν μισό αιώνα. Δεν το κατάλαβε; Δεν ήθελε να το καταλάβει; Το απώθησε; Είναι κι αυτή θύμα, αιχμάλωτη του συζύγου - αφέντη; Είναι κι αυτή περίπτωση για ψυχιατρείο;
Όλα αυτά τα ψάχνουν οι ανακριτές, την ώρα που τα έγκλειστα παιδιά του "σπιτιού του τρόμου" -όπως ονομάζεται πια το υπόγειο της Ιμπστράσε-, έγκλειστα σε ψυχιατρική κλινική τώρα, μαθαίνουν να βλέπουν το φως της μέρας, πνίγονται από τον καθαρό αέρα, γνωρίζουν τ’ αδέρφια τους που είχαν την τύχη να μεγαλώσουν εκτός αιχμαλωσίας.
Η φυλακισμένη θυγατέρα κάθεται πλάι στο προσκεφάλι της βαριά άρρωστης πρωτότοκης κόρης της -η αρρώστια της οποίας έγινε και το "διαβατήριό" της για να βγει από την κόλαση. Το αν θα καταφέρουν τα θύματα να συνέλθουν ποτέ - και να ζήσουν σαν άνθρωποι- είναι άγνωστο. Πόση βία και φόβο, πόσο εγκλεισμό μπορεί να αντέξει ένας άνθρωπος χωρίς να χάσει τα λογικά του;
Η επίσημη Αυστρία
Και πόσο δράμα μπορεί να αντέξει μια κοινωνία; Οι κάτοικοι του Άμστετεν ζουν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ακυρώσανε γιορτές και πανηγύρια - τα παραδοσιακά για την Πρωτομαγιά-, τρέχουν να κρυφτούν από τους δημοσιογράφους, προσπαθούν να βοηθήσουν το έργο των ανακριτών και ταυτόχρονα να διατηρήσουν την... αθωότητά τους.
"Δεν ξέραμε τίποτε" είναι η μόνιμη ατάκα συγκατοίκων στην Ιμπστράσε και γειτόνων, "ήταν ένας αξιοπρεπής φιλικός άνθρωπος" λένε οι μαγαζάτορες της περιοχής. Κι ο καγκελάριος της Αυστρίας Άλφρεντ Γκούζενμπαουερ δηλώνει, όπου σταθεί κι όπου βρεθεί, ότι αυτή η τραγική ιστορία "είναι μια μοναδική περίπτωση". "Δεν είναι ένα αυστριακό δράμα" δηλώνει από την πλευρά του ο πρόεδρος της χώρας, Χάιντς Φίσερ. "Το τερατώδες που κρύβεται στον άνθρωπο θα μπορούσε να εκδηλωθεί παντού".
Η αυστριακή πολιτική ηγεσία φοβάται για τη φήμη της χώρας -καθώς έχουν περάσει μόλις δύο χρόνια από την άλλη συγκλονιστική υπόθεση, αυτή της πιτσιρίκας Νατάσσα Κάμπους που έμεινε κλεισμένη οκτώ χρόνια σ’ ένα κελάρι στα περίχωρα της Βιέννης, στα χέρια του ευυπόληπτου δεσμώτη - βιαστή της. Χωρίς πάλι να πάρει χαμπάρι κανείς.
