ΗΠΑ και Ε.Ε. αναμειγνύονται στα εσωτερικά του Λιβάνου
Ζωρζ Κόρμ, Συνέντευξη στην Ελένη ΤΣΕΡΕΖΟΛΕ, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-05-18
Συγγραφέας, οικονομολόγος, ιστορικός, ο Ζωρζ Κορμ διατέλεσε υπουργός Οικονομικών του Λιβάνου την περίοδο 1998 - 2000. Το βιβλίο του "Η Δύση και η Ανατολή" θεωρείται ως ένα από τα κατατοπιστικότερα για την ιστορία της Μέσης Ανατολής και των σχέσεών της με τη Δύση. Ο Ζωρζ Κορμ "αποκρυπτογράφησε" μιλώντας στην "Κ.Α." την πρόσφατη κρίση στο Λίβανο.
* Ο Λίβανος ζει σήμερα ημέρες ενός νέου εμφύλιου;
Οι κίνδυνοι βίαιας εσωτερικής σύγκρουσης έχουν αυξηθεί από τις 32 ημέρες του πολέμου του Ισραήλ στον Λίβανο στη διάρκεια του καλοκαιριού του 2006 και από τις πιέσεις που άσκησαν οι δυτικές κυβερνήσεις στον Λίβανο προκειμένου να αποσπάσουν τον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ. Αυτές οι κυβερνήσεις αναμείχθηκαν τόσο έντονα στη λιβανέζικη κρίση, που ανάγκασαν την κυβέρνηση του κ. Σινιόρα, του πρωθυπουργού, να αρνηθεί να παραιτηθεί όταν οι υπουργοί που αντιπροσώπευαν τη σιϊτική κοινότητα, εγκατέλειψαν την κυβέρνηση χωρίς να αντικατασταθούν. Όμως το λιβανέζικο σύνταγμα και το Εθνικό σύμφωνο, που ονομάζεται επίσης και Σύμφωνο συμβίωσης των κοινοτήτων, επιβάλλουν όλες οι κοινότητες να εκπροσωπούνται ισότιμα στο υπουργικό συμβούλιο. Η διατήρηση μιας κυβέρνησης που επί 18 μήνες είναι μη αντιπροσωπευτική, συνιστά αυτή καθαυτή πράξη που θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη στο Λίβανο.
* Τι κρύβει το "παιχνίδι" σήμερα της Χεζμπολάχ; Και στα δύο μέτωπα - το κοινωνικό, με την απεργία και το πολιτικό;
Δεν υπάρχει παιχνίδι της Χεζμπολάχ, γιατί οι ηγέτες εκφράζονται πάντα με άμεσο τρόπο και δεν κάνουν τις μανούβρες της παραδοσιακής πολιτικάντικης πολιτικής της λιβανέζικης πολιτικής σκηνής. Σε ό,τι αφορά στο κοινωνικό μέτωπο, οι μισθοί έχουν παγώσει εδώ και πάνω από δέκα χρόνια και, όπως αλλού οι τιμές των ειδών διατροφής και ενέργειας έχουν αυξηθεί πάρα πολύ. Εδώ και πολλούς μήνες τα συνδικάτα συζητούσαν αναθεώρηση του ελάχιστου μισθού (που αντιστοιχεί μόλις σε 200 δολάρια) με την κυβέρνηση και την εργοδοσία, χωρίς αποτέλεσμα. Η διαδήλωση στην οποία κάλεσαν τα συνδικάτα, είχε αποφασιστεί πριν πάρει η κυβέρνηση τις δύο άτυχες αποφάσεις της, την παραμονή της διαδήλωσης. Σε ό,τι αφορά στα όπλα, που είναι το θέμα - ταμπού της κρίσης εδώ και τρία χρόνια, οι ηγέτες της Χεζμπολάχ δήλωσαν χωρίς υπαινιγμούς ότι μια ένταξη στο στρατό μπορεί να γίνει υπό μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, που δεν θα βρίσκεται υπό την επιρροή των ΗΠΑ. Αυτό το θέμα τίθεται με σαφήνεια στο κείμενο με την ονομασία "εθνική συνεννόηση", που υπογράφτηκε τον Φεβρουάριο του 2006 μεταξύ του επικεφαλής της Χεζμπολάχ και του στρατηγού Μισέλ Αούν, επικεφαλής του ελεύθερου Πατριωτικού Ρεύματος, γνωστό από την αποτυχημένη απόπειρά του παλιότερα να διώξει στρατιωτικά τη Συρία από το Λίβανο - κάτι που του στοίχισε 15 χρόνια εξορία στη Γαλλία. Να θυμίσω εδώ ότι το κόμμα του Μισέλ Αούν δεν αποτελεί σημαντική πολιτική δύναμη εντός της χριστιανικής κοινότητας.
* Ποιές είναι, κατά τη γνώμη σας, οι συνέπειες αυτής της δυναμικής ενέργειας της σιϊτικής οργάνωσης;
Η δυναμική ενέργεια ήταν προσωρινή εφόσον οι θέσεις που κατέλαβε το κόμμα και οι σύμμαχοί του, παραδόθηκαν άμεσα και με τη θέληση του κόμματος στο στρατό του Λιβάνου. Αυτή η δυναμική ενέργεια αντιστοιχούσε σε εκείνη της κυβέρνησης που αποφάσισε να διαλύσει το επικοινωνιακό δίκτυο της αντίστασης - κάτι που βεβαίως έθετε σε κίνδυνο την ασφάλειά της και την ίδια της την ύπαρξη.
* Γιατί η κυβέρνηση Σινιόρα επέλεξε τη στιγμή αυτή, που χηρεύει η θέση του προέδρου της Δημοκρατίας, για να διαλύσει το δίκτυο επικοινωνιών της Χεζμπολάχ και να απολύσει τον αξιωματούχο ασφάλειας που ανήκε στη Χεζμπολάχ; Δεν γνώριζε ότι θα προκαλούσε την οργή της;
Η μονόχρωμη πολιτικά κυβέρνηση του κ. Σινιόρα συμπεριφέρεται με δικτατορικό τρόπο χάρη στην άνευ όρων και θορυβώδη στήριξη που της παρέχουν οι Αμερικανοί, Ευρωπαίοι ηγέτες καθώς και εκείνοι της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας. Δεν λαμβάνει υπόψη της τα αισθήματα ενός μεγάλου φάσματος των χριστιανικών και μουσουλμανικών πολιτικών δυνάμεων που στηρίζουν την ύπαρξη της αντίστασης, ως προστασίας του Λιβάνου που υπέφερε επί περίπου 30 χρόνια από τις ισραηλινές επιθέσεις και την κατοχή. Πολλοί Λιβανέζοι έχουν βαρεθεί από την κατοχή της εξουσίας από το 1992 από το κόμμα του Μέλλοντος του Ραφίκ Χαρίρι, του δισεκατομμυριούχου πρώην πρωθυπουργού, πελάτη της Σαουδικής Αραβίας. Ο τελευταίος απολάμβανε μιας άνευ προηγουμένου στήριξης από τη Σαουδική Αραβία και τη Γαλλία, καθώς και τη Συρία, ως το 2004. Ήταν πρωθυπουργός από το 1998 ως το 2004 (με διακοπή δύο ετών μεταξύ 1998 και 2000). Επί της εποχής του η διαφθορά, το χρέος (40 δισ. δολάρια έναντι 2 δισ. δολάρια χρέος) και οι κερδοσκοπικοί ατομικοί πλουτισμοί, αναπτύχθηκαν ιλιγγιωδώς, ωστόσο ούτε η συνεχής παροχή νερού ή εκείνη ηλεκτρικού ρεύματος, δεν αποκαταστάθηκαν, παρά τα τεράστια έξοδα της ανοικοδόμησης.
* Τι σημαίνει μια αποσταθεροποίηση του Λιβάνου στη δεδομένη στιγμή; Ποιον θα ωφελούσε;
Ο Λίβανος έχει αποσταθεροποιηθεί με την απόφαση 1559 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που υιοθετήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2004. Η απόφαση αυτή απαίτησε την αποχώρηση των συριακών στρατευμάτων καθώς και τον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ και των παλαιστινιακών στρατοπέδων και ζήτησε από τη λιβανέζικη Βουλή να μη μεταρρυθμίσει το σύνταγμα για να παρατείνει τη θητεία του προέδρου Εμίλ Λαχούντ, κάτι που συνιστά παρέμβαση στα εσωτερικά του Λιβάνου. Ύστερα η δραματική δολοφονία του Ρ. Χαρίρι ανάγκασε τη Συρία να αποσύρει αμέσως το στρατό της τον Απρίλιο του 2005, κάτι που ήταν θετικό. Αυτή η δολοφονία καθώς και μια σειρά άλλων δολοφονιών προσωπικοτήτων που ήσαν κατά της Συρίας, προκάλεσε σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, τη δημιουργία διεθνούς ανακριτικής Επιτροπής και δικαστηρίου με διεθνή χαρακτήρα για να δικάσει τους δολοφόνους, που εδώ και πάνω από τρία χρόνια κανείς τους δεν έχει εντοπιστεί. Παράλληλα, οι ΗΠΑ και οι χώρες της Ε.Ε. αναμείχθηκαν όλο και περισσότερο στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας που χωρίστηκε, με αυθαίρετο, χοντροκομμένο, επιφανειακό τρόπο, σε "φιλο-σύριους" και "αντι-σύριους". Με το πέρασμα των μηνών έγινε όλο και σαφέστερο, από το 2004 - 2005, ότι ο Λίβανος είχε καταστεί εργαλείο των ΗΠΑ στο πλαίσιο της πολιτικής τους για την αναδόμηση της Μέσης Ανατολής. Η κ. Ράις δήλωσε, ανερυθρίαστα και με μαύρο χιούμορ, κατά την ισραηλινή επίθεση του καλοκαιριού του 2006 κατά του Λιβάνου, ότι η βία που υφίστατο ο Λίβανος δεν ήταν παρά "οι πόνοι της γέννας" της νέας Μέσης Ανατολής.
* Ποιος ο ρόλος της Συρίας στην κρίση αυτή;
Το συριακό καθεστώς είναι σε θέση άμυνας σε όλα τα γεγονότα που το ανάγκασαν να εγκαταλείψει το Λίβανο με άδοξο τρόπο και αποτελεί στόχο της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, πολλώ δε μάλλον που είναι σύμμαχος του Ιράν και υποστηρίζει την αντίσταση της Χαμάς στην Παλαιστίνη, όπως και εκείνη της Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Είναι αντικείμενο αμερικανικών κυρώσεων και ενός σχεδόν μποϊκοτάζ από την πλευρά σχεδόν όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Επιπλέον, μια σοβαρή συγκρουσιακή κατάσταση αναπτύχθηκε μεταξύ της Συρίας και της Σαουδικής Αραβίας, κυρίως με αφορμή το Λίβανο και το Ιράν. Αυτό δεν διευκολύνει τη λύση των προβλημάτων του Λιβάνου.
Το Ισραήλ
* Το Ισραήλ γιορτάζει φέτος τα 60 του χρόνια. Από την πλευρά τους οι Παλαιστίνιοι τιμούν τη "Νάκμπα": το Ισραήλ έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο μέρος της περιοχής;
Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε "ένταξη" την καταχρηστική και υπερβολική χρήση της ωμής στρατιωτικής βίας, την κατοχή και τη διαρκή επέκταση των οικισμών παραβιάζοντας τις Συνθήκες της Γενεύης, καθώς και τη συλλογική φυλάκιση του κατεχόμενου παλαιστινιακού πληθυσμού, χωρίς να ξεχνάμε τους 10.000 Παλαιστίνιους φυλακισμένους στο Ισραήλ, αλλά και τα μαζικά αντίποινα, τις εισβολές και τις κατοχές που υφίσταται ο Λίβανος από το 1968 από τον ισραηλινό στρατό καθώς και τους Λιβανέζους που συνεχίζουν να είναι φυλακισμένοι στο Ισραήλ και την κατοχή της ζώνης των αγροτεμαχίων της Σεμπάα. Το γεγονός ότι ορισμένες αραβικές κυβερνήσεις διατηρούν σχέσεις με το κράτος του Ισραήλ για να απολαμβάνουν της στήριξης των ΗΠΑ και της Ευρώπης, σίγουρα δεν αποτελεί σημάδι "ένταξης" του Ισραήλ. Πρέπει να αναμένουμε δυστυχώς περισσότερη αποσταθεροποίηση και βία, όσο οι πολιτικές που εφαρμόζονται παραμένουν τόσο άδικες.
* Ο Λίβανος ζει σήμερα ημέρες ενός νέου εμφύλιου;
Οι κίνδυνοι βίαιας εσωτερικής σύγκρουσης έχουν αυξηθεί από τις 32 ημέρες του πολέμου του Ισραήλ στον Λίβανο στη διάρκεια του καλοκαιριού του 2006 και από τις πιέσεις που άσκησαν οι δυτικές κυβερνήσεις στον Λίβανο προκειμένου να αποσπάσουν τον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ. Αυτές οι κυβερνήσεις αναμείχθηκαν τόσο έντονα στη λιβανέζικη κρίση, που ανάγκασαν την κυβέρνηση του κ. Σινιόρα, του πρωθυπουργού, να αρνηθεί να παραιτηθεί όταν οι υπουργοί που αντιπροσώπευαν τη σιϊτική κοινότητα, εγκατέλειψαν την κυβέρνηση χωρίς να αντικατασταθούν. Όμως το λιβανέζικο σύνταγμα και το Εθνικό σύμφωνο, που ονομάζεται επίσης και Σύμφωνο συμβίωσης των κοινοτήτων, επιβάλλουν όλες οι κοινότητες να εκπροσωπούνται ισότιμα στο υπουργικό συμβούλιο. Η διατήρηση μιας κυβέρνησης που επί 18 μήνες είναι μη αντιπροσωπευτική, συνιστά αυτή καθαυτή πράξη που θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη στο Λίβανο.
* Τι κρύβει το "παιχνίδι" σήμερα της Χεζμπολάχ; Και στα δύο μέτωπα - το κοινωνικό, με την απεργία και το πολιτικό;
Δεν υπάρχει παιχνίδι της Χεζμπολάχ, γιατί οι ηγέτες εκφράζονται πάντα με άμεσο τρόπο και δεν κάνουν τις μανούβρες της παραδοσιακής πολιτικάντικης πολιτικής της λιβανέζικης πολιτικής σκηνής. Σε ό,τι αφορά στο κοινωνικό μέτωπο, οι μισθοί έχουν παγώσει εδώ και πάνω από δέκα χρόνια και, όπως αλλού οι τιμές των ειδών διατροφής και ενέργειας έχουν αυξηθεί πάρα πολύ. Εδώ και πολλούς μήνες τα συνδικάτα συζητούσαν αναθεώρηση του ελάχιστου μισθού (που αντιστοιχεί μόλις σε 200 δολάρια) με την κυβέρνηση και την εργοδοσία, χωρίς αποτέλεσμα. Η διαδήλωση στην οποία κάλεσαν τα συνδικάτα, είχε αποφασιστεί πριν πάρει η κυβέρνηση τις δύο άτυχες αποφάσεις της, την παραμονή της διαδήλωσης. Σε ό,τι αφορά στα όπλα, που είναι το θέμα - ταμπού της κρίσης εδώ και τρία χρόνια, οι ηγέτες της Χεζμπολάχ δήλωσαν χωρίς υπαινιγμούς ότι μια ένταξη στο στρατό μπορεί να γίνει υπό μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, που δεν θα βρίσκεται υπό την επιρροή των ΗΠΑ. Αυτό το θέμα τίθεται με σαφήνεια στο κείμενο με την ονομασία "εθνική συνεννόηση", που υπογράφτηκε τον Φεβρουάριο του 2006 μεταξύ του επικεφαλής της Χεζμπολάχ και του στρατηγού Μισέλ Αούν, επικεφαλής του ελεύθερου Πατριωτικού Ρεύματος, γνωστό από την αποτυχημένη απόπειρά του παλιότερα να διώξει στρατιωτικά τη Συρία από το Λίβανο - κάτι που του στοίχισε 15 χρόνια εξορία στη Γαλλία. Να θυμίσω εδώ ότι το κόμμα του Μισέλ Αούν δεν αποτελεί σημαντική πολιτική δύναμη εντός της χριστιανικής κοινότητας.
* Ποιές είναι, κατά τη γνώμη σας, οι συνέπειες αυτής της δυναμικής ενέργειας της σιϊτικής οργάνωσης;
Η δυναμική ενέργεια ήταν προσωρινή εφόσον οι θέσεις που κατέλαβε το κόμμα και οι σύμμαχοί του, παραδόθηκαν άμεσα και με τη θέληση του κόμματος στο στρατό του Λιβάνου. Αυτή η δυναμική ενέργεια αντιστοιχούσε σε εκείνη της κυβέρνησης που αποφάσισε να διαλύσει το επικοινωνιακό δίκτυο της αντίστασης - κάτι που βεβαίως έθετε σε κίνδυνο την ασφάλειά της και την ίδια της την ύπαρξη.
* Γιατί η κυβέρνηση Σινιόρα επέλεξε τη στιγμή αυτή, που χηρεύει η θέση του προέδρου της Δημοκρατίας, για να διαλύσει το δίκτυο επικοινωνιών της Χεζμπολάχ και να απολύσει τον αξιωματούχο ασφάλειας που ανήκε στη Χεζμπολάχ; Δεν γνώριζε ότι θα προκαλούσε την οργή της;
Η μονόχρωμη πολιτικά κυβέρνηση του κ. Σινιόρα συμπεριφέρεται με δικτατορικό τρόπο χάρη στην άνευ όρων και θορυβώδη στήριξη που της παρέχουν οι Αμερικανοί, Ευρωπαίοι ηγέτες καθώς και εκείνοι της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας. Δεν λαμβάνει υπόψη της τα αισθήματα ενός μεγάλου φάσματος των χριστιανικών και μουσουλμανικών πολιτικών δυνάμεων που στηρίζουν την ύπαρξη της αντίστασης, ως προστασίας του Λιβάνου που υπέφερε επί περίπου 30 χρόνια από τις ισραηλινές επιθέσεις και την κατοχή. Πολλοί Λιβανέζοι έχουν βαρεθεί από την κατοχή της εξουσίας από το 1992 από το κόμμα του Μέλλοντος του Ραφίκ Χαρίρι, του δισεκατομμυριούχου πρώην πρωθυπουργού, πελάτη της Σαουδικής Αραβίας. Ο τελευταίος απολάμβανε μιας άνευ προηγουμένου στήριξης από τη Σαουδική Αραβία και τη Γαλλία, καθώς και τη Συρία, ως το 2004. Ήταν πρωθυπουργός από το 1998 ως το 2004 (με διακοπή δύο ετών μεταξύ 1998 και 2000). Επί της εποχής του η διαφθορά, το χρέος (40 δισ. δολάρια έναντι 2 δισ. δολάρια χρέος) και οι κερδοσκοπικοί ατομικοί πλουτισμοί, αναπτύχθηκαν ιλιγγιωδώς, ωστόσο ούτε η συνεχής παροχή νερού ή εκείνη ηλεκτρικού ρεύματος, δεν αποκαταστάθηκαν, παρά τα τεράστια έξοδα της ανοικοδόμησης.
* Τι σημαίνει μια αποσταθεροποίηση του Λιβάνου στη δεδομένη στιγμή; Ποιον θα ωφελούσε;
Ο Λίβανος έχει αποσταθεροποιηθεί με την απόφαση 1559 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που υιοθετήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2004. Η απόφαση αυτή απαίτησε την αποχώρηση των συριακών στρατευμάτων καθώς και τον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ και των παλαιστινιακών στρατοπέδων και ζήτησε από τη λιβανέζικη Βουλή να μη μεταρρυθμίσει το σύνταγμα για να παρατείνει τη θητεία του προέδρου Εμίλ Λαχούντ, κάτι που συνιστά παρέμβαση στα εσωτερικά του Λιβάνου. Ύστερα η δραματική δολοφονία του Ρ. Χαρίρι ανάγκασε τη Συρία να αποσύρει αμέσως το στρατό της τον Απρίλιο του 2005, κάτι που ήταν θετικό. Αυτή η δολοφονία καθώς και μια σειρά άλλων δολοφονιών προσωπικοτήτων που ήσαν κατά της Συρίας, προκάλεσε σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, τη δημιουργία διεθνούς ανακριτικής Επιτροπής και δικαστηρίου με διεθνή χαρακτήρα για να δικάσει τους δολοφόνους, που εδώ και πάνω από τρία χρόνια κανείς τους δεν έχει εντοπιστεί. Παράλληλα, οι ΗΠΑ και οι χώρες της Ε.Ε. αναμείχθηκαν όλο και περισσότερο στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας που χωρίστηκε, με αυθαίρετο, χοντροκομμένο, επιφανειακό τρόπο, σε "φιλο-σύριους" και "αντι-σύριους". Με το πέρασμα των μηνών έγινε όλο και σαφέστερο, από το 2004 - 2005, ότι ο Λίβανος είχε καταστεί εργαλείο των ΗΠΑ στο πλαίσιο της πολιτικής τους για την αναδόμηση της Μέσης Ανατολής. Η κ. Ράις δήλωσε, ανερυθρίαστα και με μαύρο χιούμορ, κατά την ισραηλινή επίθεση του καλοκαιριού του 2006 κατά του Λιβάνου, ότι η βία που υφίστατο ο Λίβανος δεν ήταν παρά "οι πόνοι της γέννας" της νέας Μέσης Ανατολής.
* Ποιος ο ρόλος της Συρίας στην κρίση αυτή;
Το συριακό καθεστώς είναι σε θέση άμυνας σε όλα τα γεγονότα που το ανάγκασαν να εγκαταλείψει το Λίβανο με άδοξο τρόπο και αποτελεί στόχο της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, πολλώ δε μάλλον που είναι σύμμαχος του Ιράν και υποστηρίζει την αντίσταση της Χαμάς στην Παλαιστίνη, όπως και εκείνη της Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Είναι αντικείμενο αμερικανικών κυρώσεων και ενός σχεδόν μποϊκοτάζ από την πλευρά σχεδόν όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Επιπλέον, μια σοβαρή συγκρουσιακή κατάσταση αναπτύχθηκε μεταξύ της Συρίας και της Σαουδικής Αραβίας, κυρίως με αφορμή το Λίβανο και το Ιράν. Αυτό δεν διευκολύνει τη λύση των προβλημάτων του Λιβάνου.
Το Ισραήλ
* Το Ισραήλ γιορτάζει φέτος τα 60 του χρόνια. Από την πλευρά τους οι Παλαιστίνιοι τιμούν τη "Νάκμπα": το Ισραήλ έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο μέρος της περιοχής;
Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε "ένταξη" την καταχρηστική και υπερβολική χρήση της ωμής στρατιωτικής βίας, την κατοχή και τη διαρκή επέκταση των οικισμών παραβιάζοντας τις Συνθήκες της Γενεύης, καθώς και τη συλλογική φυλάκιση του κατεχόμενου παλαιστινιακού πληθυσμού, χωρίς να ξεχνάμε τους 10.000 Παλαιστίνιους φυλακισμένους στο Ισραήλ, αλλά και τα μαζικά αντίποινα, τις εισβολές και τις κατοχές που υφίσταται ο Λίβανος από το 1968 από τον ισραηλινό στρατό καθώς και τους Λιβανέζους που συνεχίζουν να είναι φυλακισμένοι στο Ισραήλ και την κατοχή της ζώνης των αγροτεμαχίων της Σεμπάα. Το γεγονός ότι ορισμένες αραβικές κυβερνήσεις διατηρούν σχέσεις με το κράτος του Ισραήλ για να απολαμβάνουν της στήριξης των ΗΠΑ και της Ευρώπης, σίγουρα δεν αποτελεί σημάδι "ένταξης" του Ισραήλ. Πρέπει να αναμένουμε δυστυχώς περισσότερη αποσταθεροποίηση και βία, όσο οι πολιτικές που εφαρμόζονται παραμένουν τόσο άδικες.
