Οι λέξεις και η σημασία τους
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2004-09-15
Οι διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού από τη Θεσσαλονίκη ότι η δημοσιονομική προσαρμογή που θα ακολουθήσει θα είναι "ήπια", ότι θα προκύψει "από νοικοκύρεμα της οικονομίας και όχι από περικοπές στα εισοδήματα των εργαζομένων", "από καταπολέμηση της κρατικής σπατάλης και όχι από φορολογικά βάρη", χαιρετίστηκαν με ενθουσιώδη σχόλια σε μερίδα της κοινής γνώμης. Δυστυχώς, οι τόσο ευχάριστες αυτές διατυπώσεις δεν στηρίχθηκαν σε συγκεκριμένη ανάλυση των πραγματικών δεδομένων.
Κατ’ αρχάς, η "ηπιότητα" της προσαρμογής είναι συνάρτηση της έκτασης και του χρόνου στον οποίο θα πραγματοποιηθεί. Έχοντας ανεβάσει με τη λεγόμενη "απογραφή" το φετεινό έλλειμμα στο 5,3% του ΑΕΠ και έχοντας δεσμευθεί διά του υπουργού Γ. Αλογοσκούφη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι θα το μειώσει το 2005 στο 2,8% του ΑΕΠ, η κυβέρνηση θα πρέπει μέσα στο επόμενο έτος να εξοικονομήσει από περιορισμό δαπανών και αύξηση εσόδων πάνω από 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε σύγκριση με φέτος. Για να έχουμε μιαν αίσθηση των μεγεθών, ας θυμηθούμε ότι ολόκληρο το προεκλογικό κοινωνικό πακέτο Σημίτη πέρυσι τέτοιον καιρό είχε κοστολογηθεί σε 1,7 δισ. ευρώ, ότι το σύνολο των δαπανών που προβλέπονταν στον φετινό τακτικό προϋπολογισμό για την υγεία και την πρόνοια ήταν 4,1 δισ. ευρώ, η συνολική δαπάνη για συντάξεις του Δημοσίου 3,6 δισ., το εθνικό σκέλος του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων 4 δισ. Από την άλλη πλευρά, η τακτική άντλησης εσόδων με φορολογικές ρυθμίσεις παλαιοτέρων χρήσεων ήταν πάγια φέρνοντας πάνω από 1,6 δισ. κάθε χρόνο. Πόσα περισσότερα μπορεί να μαζέψει τώρα; Μένει η μη επανάληψη των φετινών ολυμπιακών δαπανών, που ακόμη δεν ξέρουμε πόσες ήταν, δεν φαίνεται όμως να φθάνουν ούτε το μισό του προς εξοικονόμηση ποσού.
Αλλά αυτό που κρύβουν οι πρωθυπουργικές υποσχέσεις ότι "δεν θα θιγούν οι πολίτες" είναι ότι τα ελλείμματα, η διαφορά δηλαδή ανάμεσα στους φόρους που εισπράττει και τις δαπάνες που πραγματοποιεί το κράτος, μεταφράζονται σε εισοδήματα. Δεν νοείται μείωση ελλειμμάτων χωρίς τη συμπίεση κάποιων εισοδημάτων. Πριν ακόμα φτάσει στους μισθούς και τις συντάξεις που πληρώνει, "νοικοκυρεύοντας" και "καταπολεμώντας τη σπατάλη", το κράτος κάποιες αγορές αγαθών και υπηρεσιών θα πρέπει να ματαιώσει, κάποιες επιχορηγήσεις να περικόψει, κάποια προγράμματα να αναστείλει. Οι κλάδοι παραγωγής αυτών των αγαθών και υπηρεσιών, οι έως τώρα επιχορηγούμενοι, εκείνοι που θα απασχολούνταν στα προγράμματα θα χάσουν εισόδημα.
Θεωρητικά, βέβαια, αναδιαρθρώνοντας και εξορθολογίζοντας τις λειτουργίες του, το κράτος θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερο αναπτυξιακό αποτέλεσμα και να υπερκερασθούν τέτοιες απώλειες, πράγμα που είναι και το ζητούμενο. Αλλά, πρώτον, για να μην πρόκειται για λόγια χωρίς αντίκρισμα, θα απαιτούνταν καλά επεξεργασμένα σχέδια, αποδεκτά από τους ενδιαφερόμενους, που έξι μήνες τώρα πουθενά δεν διακρίνονται. Και, δεύτερον, δυστυχώς, και με τα καλύτερα σχέδια αυτού του είδους, εξοικονόμηση της τάξης των 2,5 μονάδων του ΑΕΠ μέσα σε έναν χρόνο δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Μια τόσο μεγάλη μείωση της ζήτησης, το ξέρει κάθε πρωτοετής φοιτητής οικονομικών, δεν μπορεί να μην συμπιέσει την αύξηση του προϊόντος.
Την πολιτική της ήπιας δημοσιονομικής προσαρμογής, που είχε ανάγκη η χώρα, τορπίλισε η κυβέρνηση με την επιπόλαιη επιλογή της "απογραφής". Η οποία άλλωστε, όπως έξοχα εξηγούσε το κύριο άρθρο της "Ημερησίας" στις 11.9, δεν ήταν παρά αναδρομική αυθαίρετη μεταβολή των λογιστικών κανόνων που ακολουθούνταν έως τώρα. Τις προφανείς, όσο και μυωπικές, πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από την επιλογή αυτή δεν μπορούσαν να μην διακρίνουν και οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Σεβενίνγκεν, όπου εξέδωσαν τη γνωστή ανακοίνωση κατά της Ελλάδας. Έτσι όμως η κυβέρνηση υπονόμευσε και την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Όχι μόνο με την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, που, ό,τι κι αν λέει σήμερα, τελικά θα την επιβάλει. Αλλά και με την υποβάθμιση της αξιοπιστίας της χώρας, που θα επηρεάσει αρνητικά επιχειρήσεις και επενδυτές. Τα σχόλια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και η προειδοποίηση του Standard & Poor’s προχθές δεν ήταν παρά τα πρώτα σημάδια.
Κατ’ αρχάς, η "ηπιότητα" της προσαρμογής είναι συνάρτηση της έκτασης και του χρόνου στον οποίο θα πραγματοποιηθεί. Έχοντας ανεβάσει με τη λεγόμενη "απογραφή" το φετεινό έλλειμμα στο 5,3% του ΑΕΠ και έχοντας δεσμευθεί διά του υπουργού Γ. Αλογοσκούφη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι θα το μειώσει το 2005 στο 2,8% του ΑΕΠ, η κυβέρνηση θα πρέπει μέσα στο επόμενο έτος να εξοικονομήσει από περιορισμό δαπανών και αύξηση εσόδων πάνω από 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε σύγκριση με φέτος. Για να έχουμε μιαν αίσθηση των μεγεθών, ας θυμηθούμε ότι ολόκληρο το προεκλογικό κοινωνικό πακέτο Σημίτη πέρυσι τέτοιον καιρό είχε κοστολογηθεί σε 1,7 δισ. ευρώ, ότι το σύνολο των δαπανών που προβλέπονταν στον φετινό τακτικό προϋπολογισμό για την υγεία και την πρόνοια ήταν 4,1 δισ. ευρώ, η συνολική δαπάνη για συντάξεις του Δημοσίου 3,6 δισ., το εθνικό σκέλος του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων 4 δισ. Από την άλλη πλευρά, η τακτική άντλησης εσόδων με φορολογικές ρυθμίσεις παλαιοτέρων χρήσεων ήταν πάγια φέρνοντας πάνω από 1,6 δισ. κάθε χρόνο. Πόσα περισσότερα μπορεί να μαζέψει τώρα; Μένει η μη επανάληψη των φετινών ολυμπιακών δαπανών, που ακόμη δεν ξέρουμε πόσες ήταν, δεν φαίνεται όμως να φθάνουν ούτε το μισό του προς εξοικονόμηση ποσού.
Αλλά αυτό που κρύβουν οι πρωθυπουργικές υποσχέσεις ότι "δεν θα θιγούν οι πολίτες" είναι ότι τα ελλείμματα, η διαφορά δηλαδή ανάμεσα στους φόρους που εισπράττει και τις δαπάνες που πραγματοποιεί το κράτος, μεταφράζονται σε εισοδήματα. Δεν νοείται μείωση ελλειμμάτων χωρίς τη συμπίεση κάποιων εισοδημάτων. Πριν ακόμα φτάσει στους μισθούς και τις συντάξεις που πληρώνει, "νοικοκυρεύοντας" και "καταπολεμώντας τη σπατάλη", το κράτος κάποιες αγορές αγαθών και υπηρεσιών θα πρέπει να ματαιώσει, κάποιες επιχορηγήσεις να περικόψει, κάποια προγράμματα να αναστείλει. Οι κλάδοι παραγωγής αυτών των αγαθών και υπηρεσιών, οι έως τώρα επιχορηγούμενοι, εκείνοι που θα απασχολούνταν στα προγράμματα θα χάσουν εισόδημα.
Θεωρητικά, βέβαια, αναδιαρθρώνοντας και εξορθολογίζοντας τις λειτουργίες του, το κράτος θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερο αναπτυξιακό αποτέλεσμα και να υπερκερασθούν τέτοιες απώλειες, πράγμα που είναι και το ζητούμενο. Αλλά, πρώτον, για να μην πρόκειται για λόγια χωρίς αντίκρισμα, θα απαιτούνταν καλά επεξεργασμένα σχέδια, αποδεκτά από τους ενδιαφερόμενους, που έξι μήνες τώρα πουθενά δεν διακρίνονται. Και, δεύτερον, δυστυχώς, και με τα καλύτερα σχέδια αυτού του είδους, εξοικονόμηση της τάξης των 2,5 μονάδων του ΑΕΠ μέσα σε έναν χρόνο δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Μια τόσο μεγάλη μείωση της ζήτησης, το ξέρει κάθε πρωτοετής φοιτητής οικονομικών, δεν μπορεί να μην συμπιέσει την αύξηση του προϊόντος.
Την πολιτική της ήπιας δημοσιονομικής προσαρμογής, που είχε ανάγκη η χώρα, τορπίλισε η κυβέρνηση με την επιπόλαιη επιλογή της "απογραφής". Η οποία άλλωστε, όπως έξοχα εξηγούσε το κύριο άρθρο της "Ημερησίας" στις 11.9, δεν ήταν παρά αναδρομική αυθαίρετη μεταβολή των λογιστικών κανόνων που ακολουθούνταν έως τώρα. Τις προφανείς, όσο και μυωπικές, πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από την επιλογή αυτή δεν μπορούσαν να μην διακρίνουν και οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Σεβενίνγκεν, όπου εξέδωσαν τη γνωστή ανακοίνωση κατά της Ελλάδας. Έτσι όμως η κυβέρνηση υπονόμευσε και την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Όχι μόνο με την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, που, ό,τι κι αν λέει σήμερα, τελικά θα την επιβάλει. Αλλά και με την υποβάθμιση της αξιοπιστίας της χώρας, που θα επηρεάσει αρνητικά επιχειρήσεις και επενδυτές. Τα σχόλια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και η προειδοποίηση του Standard & Poor’s προχθές δεν ήταν παρά τα πρώτα σημάδια.
