Το τραγικό δυστύχημα στο πέταλο Μαλιακού, η υπόθεση μετεγγραφών κ.ά. ερεθίζουν την κοινή μας μνήμη. Οτι δηλαδή, σε κάθε περίπτωση δυστυχήματος, ναυαγίου, κακουχίας εν γένει με οδυνηρές συνέπειες και ευρύτατη διάχυση ενδιαφέροντος ή συγκίνησης στην κοινωνία, η υπερβολή αναπληρώνει την έλλειψη ευθύνης και ο λαϊκισμός παίρνει τη θέση του προγραμματισμού που αναζητείται. Λείπουν ωστόσο η αυτογνωσία ή, γιατί όχι, και η συγγνώμη.

Αρκεί να θυμηθούμε, μεταξύ άλλων, τις υποθέσεις Ρικομέξ, Φαράν, Σαμίνα, Δύστος, δυστύχημα Τεμπών που από αλλού ξεκίνησαν και αλλού καταλήγουν.

Ετσι οι σχετικές δηλώσεις ή προβολές μπορεί να προέρχονται από διαφορετικές αφετηρίες ή εξουσίες, αλλά μετριούνται με το ίδιο ειδικό βάρος και καταγράφονται ως κινδυνώδεις υπερβολές ή συνήθεις λαϊκισμοί, όπως:

1. Θεσμικός λαϊκισμός: Το πρώτο που επιχειρείται σε περιπτώσεις ως αυτές είναι η εξαγγελία νέων νόμων, ως να ύπνωτταν μέχρι τώρα οι κυβερνήσεις και το Κοινοβούλιο ή να αγνοείται ότι είμαστε μεταξύ των χωρών με ιδιαιτέρως υψηλή νομοπαραγωγή.

Η αναφορά γίνεται βεβαίως σε αυστηρότερους νόμους, γιατί αυτό ακουμπάει περισσότερο στον πολίτη, αγνοώντας κατά κανόνα την πάγια αρχή της αναλογικότητας μεταξύ παράβασης και οριοθέτησης ποινής ή την αναποτελεσματικότητα των υπερβολικά αυστηρών ποινών. Ετσι επιλέγεται να φυλακίζεται σε διατάξεις νόμων το χρέος να δίνεται λύση στο πρόβλημα.

2. Δικαστικός λαϊκισμός: Συνυπάρχει, κυρίως, με τη διατύπωση βεβαρημένων προφανέστατα κατηγοριών, όπως σε βαθμό κακουργήματος, ακόμη και σε βουλεύματα δικαστικών συμβουλίων ανώτερης βαθμίδας, σε συνδυασμό βέβαια με απόφαση για προσωρινή κράτηση των κατηγορουμένων, αν και οι ίδιοι οι δικαστές - εισαγγελείς γνωρίζουν ή οφείλουν να γνωρίζουν ότι στο δικαστήριο τελικά απομειώνονται οι κατηγορίες αυτές.

3. Πολιτικός λαϊκισμός: Διαχέεται στον πρώτο και εισπηδά στον δεύτερο, αλλά ορθώνεται και αγέρωχος με δεσμεύσεις, όπως «το μαχαίρι θα φτάσει στο κόκαλο», παρ’ ότι όλοι γνωρίζουν ότι το μαχαίρι συνήθως ζαβώνει και μένει διαχρονικώς μόνο το κόκαλο ως πρόκληση για νέες δηλώσεις, αλλά και δείγμα αναξιοπιστίας όσων τις επιχειρούν.

4. Πρωτογενής λαϊκισμός: Οι πολίτες αυτής της χώρας, που σημειώνουμε υψηλά ρεκόρ -μπορεί να συμβαίνει και αλλού- στο καταπατείν, το μετεγγράφειν, το φοροδιαφεύγειν, το οδηγείν ασυδότως κ.ά., οι ίδιοι, αντί της σύνεσης και της θεραπευτικής για το μέλλον επίδειξης αυτοσυγκράτησης, συμμετέχουμε με πάθος ή αγριότητα στο κυνήγι όποιων κατά περίπτωση κατηγορούνται για πράξεις, που πολλοί δεν τις έχουμε στο παρελθόν αποφύγει. Ελλειψη αυτογνωσίας ή αφελής συμπεριφορά απενοχοποίησης, που θυμίζει, φοβάμαι, τη γνωστή εκείνη περίπτωση του βιαστή παιδοκτόνου, ο οποίος, μετά την ισόβια καταδίκη του από το δικαστήριο και κατά την κάθοδό του από το όχημα στο προαύλιο των φυλακών όπου είχε μεταχθεί δέχτηκε βάναυση επίθεση από... αγανακτισμένο κρατούμενο, ο οποίος όμως εξέτιε και αυτός ποινή κάθειρξης για διάπραξη ομοίου ειδεχθούς εγκλήματος...