Ενόψει των Δημοτικών Εκλογών και του «Καλλικράτη»

Έχει ήδη αρχίσει να διεξάγεται δημόσιος διάλογος στον Τύπο, στα ηλεκτρονικά μέσα και στις οργανωμένες κομματικές διαδικασίες του ΣΥΝ / ΣΥΡΙΖΑ -και των συναφών "πτερύγων" τους- σχετικά με τις προσεχείς δημοτικές εκλογές (προγράμματα, συμπράξεις, μεθοδεύσεις κ.λπ). Θα ήθελα να προσθέσω κάποιες σκέψεις στον προβληματισμό αυτό.

Πρώτα ξεκινώ από ένα ερώτημα: Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι σήμερα ή, έστω, στο πρόσφατο παρελθόν οι αριστεροί δήμαρχοι ή οι δήμαρχοι που εκλέχτηκαν με σύμπραξη της αριστεράς πρόβαλαν και εφάρμοσαν ένα διαφορετικό "παράδειγμα" αυτοδιοίκησης, ριζοσπαστικό, διακριτό στη συνείδηση του δημότη, έτσι ώστε να κατοχυρώνει, στην πράξη, την τοπική λαϊκή εξουσία και συμμετοχή; Η απάντηση είναι, κατηγορηματικά, όχι. Όχι μόνο δεν συνέβη κάτι τέτοιο, αλλά, αντίθετα, ακολούθησαν την "πεπατημένη" και, μάλιστα, κάποιοι, δεν απέφυγαν παλαιοκομματικές, ρουσφετολογικές, αδιαφανείς και άλλες παρεμφερείς πρακτικές, λειτουργώντας παραγοντίστικα και με πρωταρχική φροντίδα την επανεκλογή τους...

Ενώ έτσι έχουν τα πράγματα, από την πλευρά των κομματικών φορέων (και των "πτερύγων" / συνιστωσών), καμιά κριτική, εσωτερικά ή δημόσια, δεν έχει ασκηθεί στις εν λόγω πρακτικές και, κυρίως, δεν έχει διαμορφωθεί ούτε εφαρμοστεί -έστω και πειραματικά- ένα άλλο πρόταγμα διαχείρισης της αυτοδιοίκησης, συγκεκριμένο, ρεαλιστικό, εφαρμόσιμο αλλά και οραματικό, που να δείχνει έναν αριστερό, ριζοσπαστικό δρόμο.

Τι νόημα, τότε, έχει όλος αυτός ο ορυμαγδός των συζητήσεων, διαφωνιών και συγκρούσεων για πολιτικές συμμαχίες ή όχι, για κεντρικές αποφάσεις ή διαδικασίες από τα "κάτω", για καθαρόαιμα αριστερά ψηφοδέλτια ή "νοθευμένα", με συμπράξεις με άλλους, κ.λπ, κ.λπ; Το να λέμε ότι έχουμε αριστερό δήμαρχο και το μόνο ή κύριο διακριτικό, διαφοροποιό του στοιχείο να είναι η κομματική του προέλευση και η εκφώνηση ενός άλλου γενικόλογου συνθηματικού πολιτικού λόγου μικρή σημασία έχει για την ποιότητα ζωής του δημότη. Και ακόμη πολύ μικρή σημασία έχει για την ελκυστικότητα των αριστερών ιδεών.

Πού θα όφειλε να επικεντρωθεί η προσπάθεια για τη συγκρότηση ενός διαφορετικού υποδείγματος αυτοδιοικητικής πρακτικής της αριστεράς; Μπορεί τα ζητήματα να διαφοροποιούνται, φυσικά, από δήμο σε δήμο και από περιοχή σε περιοχή, ως προς τις ανάγκες σε υποδομές και κατασκευές -που φυσικά δεν πρέπει να υποτιμώνται- αλλά δεν είναι αυτό το πεδίο της τομής, του ριζοσπαστισμού. Εκεί όπου για την αριστερά πρέπει να είναι το προνομιακό πεδίο ενός διαφορετικού αυτοδιοικητικού μοντέλου είναι, κατά τη γνώμη μου, στα ακόλουθα κεντρικά πεδία:

* Ζητήματα κοινωνικής πολιτικής. Σήμερα, με την οικονομική κρίση και την περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει να αποτελέσει τον χώρο που θα περιθάλψει, θα βοηθήσει και θα στηρίξει, ποικιλότροπα, τους ανθρώπους που γονατίζουν από την ανέχεια (έλλειψη στοιχειωδών μέσων επιβίωσης και στέγης, ασθένεια, ανεργία κ.λπ.). Πρέπει να καταδειχτεί έμπρακτα, θεσμικά, ουσιαστικά η κοινωνική αλληλεγγύη, ο ανθρωπισμός, να στηριχτεί η κοινωνική συνοχή. Ιδρύματα και θεσμοί προστασίας της κακοποιημένης γυναίκας, του κακοποιημένου παιδιού, του άστεγου, του ναρκομανή, του ανέργου, του φτωχού που δεν έχει που να κλίνει την κεφαλή του.

* Προστασία του περιβάλλοντος, με ό,τι συγκρουσιακό αυτό συνεπάγεται απέναντι στις ασύδοτες πηγές ρύπανσης / μόλυνσης, και δημιουργία ισχυρού οικολογικού κινήματος σε τοπικό επίπεδο. Αποκάθαρση του χώρου από επαγγελματίες "οικολόγους", που σε διαπλοκή με την εκάστοτε εξουσία εκμεταλλεύονται πακέτα και κονδύλια προς ίδιον όφελος χωρίς περιβαλλοντικό αντίκρισμα.

* Παιδεία και πολιτισμός. Με ό, τι διαθέσιμο κανάλι έχει ο κάθε δήμος οφείλει να δώσει μια διαφορετική παιδευτική διάσταση στους δημότες του και κυρίως στη νεολαία. Οφείλει να ενσωματώσει την έννοια της παιδείας στην καθημερινή ζωή των πολιτών (διαλέξεις, σεμινάρια, λαϊκά σχολεία, εκπαιδευτικά προγράμματα κ.λπ.). Να εμπνεύσει μια άλλη δημιουργικότητα και αισιοδοξία, να προωθήσει τα ταλέντα δίνοντας βήμα σε νέους δημιουργούς ξεφεύγοντας από τις γνωστές τουριστικοφολκλορικές εκδηλώσεις του καλοκαιριού. Ειδικά προγράμματα για τη νεολαία σχετικά με τα ναρκωτικά και τις εξαρτήσεις γενικότερα.

* Επεξεργασμένες πολιτικές απέναντι στον μετανάστη με στόχο την ομαλή ενσωμάτωσή του στην ελληνική κοινωνία μέσα από τη διαφορετικότητά του. Συστηματικοί δίαυλοι επικοινωνίας με το μεταναστευτικό στοιχείο στο οποίο η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να δώσει "φωνή" μέσω του Τύπου, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης, μέσω οργανωμένων εκδηλώσεων κ.λπ. Αξιοποίηση του πολιτισμικού φορτίου των αλλοδαπών μέσα από ένα πνεύμα αλληλεγγύης, ανεξιθρησκίας, σεβασμού της ετερότητας, συνεργασίας και βαθέματος της επικοινωνίας προς αμοιβαίο όφελος.

* Πάνω απʼ όλα, όμως, μια αριστερή δημοτική αρχή οφείλει να προβάλει και να εφαρμόσει στην πράξη ένα νέο τρόπο διοίκησης που θα στηρίζεται στην άμεση δημοκρατία, στη λαϊκή συμμετοχή. Άξονας μιας τέτοιας επιλογής μπορεί να είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός (Σ.Π.). Σήμερα, ο Σ.Π. αποτελεί, ίσως, το πιο ενδιαφέρον πείραμα / εγχείρημα λαϊκής συμμετοχής παγκόσμια, τόσο σε υπό ανάπτυξη χώρες - κυρίως της Λατινικής Αμερικής - όσο και σε ανεπτυγμένες (Γερμανία, Η.Β., Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.). Στο σημείωμα αυτό το μόνο που μπορεί να λεχθεί σχετικά είναι ότι εφαρμόζεται με διάφορες παραλλαγές και ποικίλους βαθμούς δέσμευσης. Ακόμη ότι απαιτεί συλλογικές τοπικές διαμορφώσεις, υπευθυνότητα, ωριμότητα και εισαγωγή κατάλληλων θεσμισμένων διαδικασιών. Δεν είναι, δηλαδή, μια άμορφη, τυχαία, ευκαιριακή σύναξη ατόμων που λένε τη γνώμη τους.

Είναι μια εμπειρία που ανοίγει νέους δρόμους που πρέπει η αριστερά να ανιχνεύσει, να κατακτήσει ως γνώση και να προωθήσει. Έτσι θα επιτευχθούν πολλαπλοί σκοποί: πλήρης διαφάνεια σε αποφάσεις και στην εφαρμογή τους, αποκέντρωση, μαζική λαϊκή συμμετοχή, αδιάβλητη διαχείριση του χρήματος, χτύπημα της γραφειοκρατίας...

Όσον αφορά, τώρα, το ζήτημα των συμμαχιών, νομίζω ότι, σύμφωνα και με τη θέση περί αυτονομίας που η αριστερά - θα όφειλε να -υποστηρίζει, δύο πάγιες σταθερές πρέπει να χαρακτηρίζουν διαδικασίες και αποφάσεις: Πρώτον, δεν υπάρχουν κεντρικές κομματικές συμφωνίες με κανέναν και από κανέναν. Δεύτερον, η πρωτοβουλία για τις αποφάσεις περνά στις αυτοδιοικητικές κινήσεις, που μαζί με κινήσεις πολιτών, συνδικαλιστικές κινήσεις, πολιτιστικούς συλλόγους και λοιπές συλλογικότητες δοκιμάζουν αν μπορούν να συναποφασίσουν ευρύτερα ψηφοδέλτια σε συγκεκριμένες δεσμευτικές κατευθύνσεις και ενεργοποιούνται συγκεκριμένα και μεθοδικά στην κατεύθυνση αυτή.

Σε κάθε περίπτωση η προσπάθεια είναι η ευρύτητα στο πλαίσιο θεμελιωδών αρχών (που για μένα είναι τα προαναφερθέντα). Οι κομματικές οργανώσεις έρχονται αρωγοί στην κατεύθυνση αυτή. Κάθε άλλη, γενικής φύσης, πολιτική και κομματική φιλολογία σε κεντρικό / τοπικό επίπεδο συνιστά μη αποδεκτή ποδηγέτηση.

Σχετικά με τον "Καλλικράτη". Το μόνο που αυτή τη στιγμή είμαι σε θέση να σχολιάσω είναι ότι ψηφίζεται ή όχι ένα συγκεκριμένο νομοσχέδιο και όχι μια θεωρητική ιδέα που μπορεί να είναι σωστή. Έτσι, δεν επαρκεί το γεγονός της καλής ιδέας του εκλεγμένου δεύτερου βαθμού αυτοδιοίκησης για να ψηφίσει κανείς το νομοσχέδιο. Χρειάζεται η εκπλήρωση βασικών όρων που, αν δεν τηρούνται, μεταβάλλουν την καλή ιδέα σε μια ιδέα νεκρή. Έτσι απαιτείται η αριστερά να επεξεργαστεί και να προτείνει τεκμηριωμένα τις όποιες άλλες πρόσθετες ιδέες, ώστε, αν υιοθετηθούν αυτές, να δικαιώνεται ενδεχόμενη θετική ψήφος.

Για μένα, πάντως, στη φάση αυτή, το κρίσιμο δεν θα ήταν τόσο το κριτήριο της οικονομικής επάρκειας - ευκταία, ασφαλώς - όσο η υιοθέτηση θεσμών αποκέντρωσης, λαϊκής συμμετοχής και άμεσης δημοκρατίας. Διαφορετικά ας αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του.