Ελληνική παθογένεια και αριστεροδεξιός λαϊκισμός

«Δεν είναι ο φασισμός όπως πιστεύεται ένα καθαρό αντιδραστικό κίνημα αλλά ένα αμάλγαμα από αντάρτικα συναισθήματα και αντιδραστικές κοινωνικές ιδέες » Βίλχεμ Ράιχ Έχουν περάσει 30 χρόνια από την έκθεση για το νεοναζιστικό φαινόμενο στην Ευρώπη του καθηγητή και ευρωβουλευτή Δημήτρη Ευρυγένη που του είχε ανατεθεί από το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Το μέχρι τότε περιθωριακό φαινόμενο που περιορίζονταν σε μικρούς θύλακες κυρίως στην Γερμανία και στην Ιταλία αποκτά σταδιακά μαζικές διαστάσεις μετά τη χρεοκοπία των χωρών του ανύπαρκτου σοσιαλισμού Η αναζωπύρωση του εθνικισμού σε όλη την Ευρώπη συνοδεύεται από την αποτυχία της Αριστεράς σε όλες της τις εκφάνσεις να ρυθμίσει με πολιτικούς όρους την παγκοσμιοποίηση εκπονώντας ένα στρατηγικό σχέδιο εξόδου από την κρίση Στα απόνερα του θατσερισμού και στη βάση της γνωστής ρήσης της[[ δεν υπάρχει κοινωνία υπάρχουν μόνο άτομα... τα οικονομικά είναι η μέθοδος ο στόχος είναι να αλλάξουμε τα συναισθήματα των ανθρώπων]] γεννιέται ένας κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος ο απενοχοποιημενος ναρκισσιστης Η έφοδος του νεοφιλελευθερισμού με την αποσύνδεση της ατομικής ελευθερίας από τις δεσμεύσεις της κοινωνικής αλληλεγγύης και η πραγμάτωση της ατομικότητας μέσω της ναρκισσιστικής κατανάλωσης και ενός εικονικού ευδαιμονισμού αποτελούν τις κυρίαρχες νοοτροπίες και συμπεριφορές που ανδρώθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια και που σήμερα λόγω της οικονομικής κρίσης ανατρέπονται με οδυνηρό τρόπο Το ερώτημα που έθεσε ο Βίλχεμ Ράιχ στη μαζική ψυχολογία του φασισμού[[ πως είναι δυνατόν σε εποχές φτώχειας εξαθλίωσης αποδόμησης του κοινωνικού ιστού οι μάζες να στρέφονται προς τον εθνικισμό και το ρατσισμό]] παραμένει εξόχως επίκαιρο Το φαινόμενο του εθνικισμού και του ρατσισμού δεν μπορεί να κατανοηθεί στη βάση ενός εργαλειακου ορθολογισμού που αποτελεί τη σκοτεινή πλευρά του Διαφωτισμού και που δυστυχώς η αριστερά δεν δείχνει να κατανοεί όλες τις παραμέτρους του φαινομένου που είναι κοινωνικές πολιτικές αλλά και σε μεγάλο βαθμό ψυχολογικές Σήμερα όλα τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα προβάλλονται ως εναλλακτική λύση στο παγκόσμιο καπιταλισμό είναι επαναστάτες με την έννοια ότι θέλουν να αλλάξουν το σύστημα στη βάση μιας αυταρχικής σύλληψης του κράτους κι ενός εθνικισμού που δεν είναι αυτός του κοινωνικού συμβολαίου αλλά στηρίζεται σε δεσμούς αίματος Η ελληνική κοινωνία βιώνει μια σύγχυση της ατομικής και συλλογικής της ταυτότητας που συνυφαίνεται με μια ρευστοποίηση του πολιτικού σκηνικού σαν αποτέλεσμα της κατάρρευσης μιας εικονικής ευμάρειας που πλέον αποτελεί παρελθόν φέρνοντας στην επιφάνεια έναν ενισχυμένο δημοκοπικά αριστερό δεξιό λαϊκισμό που αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Η ιδεολογία του ναρκισσισμού που παίρνει τη μορφή μιας εθνικής αναδίπλωσης επιχειρείται από τους πλέον συντηρητικούς και εθνικιστικούς κύκλους στην Ευρώπη στη βάση της περιφρούρησης των οικονομικών τους κεκτημένων και εις βάρος της κοινοτικής αλληλεγγύης που όλοι οι μεταπολεμικοί Ευρωπαίοι ηγέτες ανεξαρτήτως ιδεολογίας υιοθετούσαν Η ελληνική ιδιομορφία συνίσταται στο ότι την Εθνική αναδίπλωση προκρίνει ως διέξοδο από την κρίση ένα ευρύτατο διαταξικο μέτωπο όπου ιδιαίτερο βάρος έχει μια αριστερά που θέλει κατά τα άλλα να χαρακτηρίζεται ως διεθνιστική Προϋπόθεση κάθε ταυτότητας και υπ αυτή την έννοια και της Εθνικής είναι η σχέση του υποκειμένου με τον άλλον και με τον εαυτό του Η ελληνική ταυτότητα δομείται και συνυφαίνεται με την ιστορική συγκρότηση του ελληνικού κράτους έχει δε ιδιομορφίες που τη διαφοροποιούν από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και μόνο μια σχετική ομοιότητα υπάρχει με την νότιο Ιταλία 1 Η ελληνική κοινωνία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε κυρίως αγροτική ούτε φυσικά βιομηχανική ούτε και παραδοσιακή αλλά ούτε και ορθολογική[ μιας και συγκινησιακές εξάρσεις και οι συναισθηματικές εκρήξεις που χαρακτηρίζουν τον δημόσιο λογο την υπερβαίνουν] θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι λίγο απ όλα αυτά με συνέπεια ρευστές ταξικά ταυτότητες και παραδοσιακές χαρακτηριολογικες δομές 2 Η δομή και ο ρόλος της οικογένειας ως φορέα κοινωνικοποίησης και κοινωνικού ελέγχου που με την ευρύτερη έννοια του όρου περιλαμβάνει το σοι την κοινότητα με την οποία το άτομο δένεται συναισθηματικά ταυτίζεται κοινωνικά και συγχρόνως εγκλωβίζεται λειτουργώντας σε ένα πλέγμα εξαρτήσεων και αμοιβαίων εξυπηρετήσεων που συγκροτούν το πελατειακό σύστημα. Είναι χαρακτηριστική η αιτιολόγηση της υπαλλήλου που απολογούμενη για την κομπίνα στο ΙΚΑ Καλλιθέας είπε « με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσα να εξασφαλίσω το μέλλον των παιδιών μου και να θωρακίσω την οικογένειά μου έναντι μελλοντικών κινδύνων » Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι σήμερα γόνοι πολιτικών οικογενειών κυριαρχούν στο πολιτικό στερέωμα. Ο εθνικιστικός λόγος μπορεί να συνοψιστεί στην φρασεολογία που επανέρχεται συνεχώς και αφορά την προσωπική τιμή την οικογενειακή τιμή την τιμή του γένους της φατρίας την τιμή της φυλής την τιμή του λαού Μια ομογενοποίηση που σκόπιμα παρακάμπτει και εξαφανίζει τις ταξικές αντιθέσεις έτσι οι μη προνομιούχοι Έλληνες γοητεύθηκαν ψυχολογικά και νομιμοποίησαν πολιτικά τον Αντρέα φέρνοντας το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση και τον λαό στην εξουσία Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο όλοι οι θεσμοί που συγκροτούν το νεωτερικο κράτος έτσι όπως αυτό υπάρχει στην Δ Ευρώπη αμφισβητούνται η παρακάμπτονται η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς δημιουργεί την ανομία και την έλλειψη ευθύνης επιστρατεύοντας τον αμυντικό μηχανισμό της προβολής όπου πάντα φταίνε οι άλλοι και το δίκιο εινα πάντα της ομάδας που καθείς έχει ενταχθεί Η έννοια του πολίτη απεμπολειται και αναδυκνειεται η απαίτηση του ψηφοφόρου-πελάτη . 3 Η Εκκλησιά και η ταύτιση της με το έθνος συμπορεύτηκε με ένα ακραίο εθνικισμό αντιδρώντας σε κάθε απόπειρα εγκσυχρονισμου υποδαυλίζοντας ένα εθνικό-πατριωτικό λαϊκισμό στοχοποιώντας την Ευρώπη και τον Διαφωτισμό Στη βάση του έτσι τα βρήκαμε και έτσι τα πάμε και μέχρι να πεθάνουμε εμείς δεν το κουνάμε η παράδοση χρησιμοποιήθηκε στον ελλαδικό χώρο μέσα από μια αμυντική στάση τόσο ατομική όσο και συλλογική Η προγονολατρεία χρησιμοποιήθηκε ως υποκατάστατο της αδυναμίας χειραφέτησης απέναντι στις νεωτερικές επιδόσεις των άλλων ευρωπαϊκών χωρών Η μετεμφυλιακή εθνικοφροσύνη του δεξιού λαϊκισμού και το Πατρίς θρησκεία οικογένεια της χούντας επάξια μεταλλάχθηκαν σε μια αριστερόστροφη εθνικοπατριωτική ρητορική του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ που διαγκωνίζονταν αυτή του ΚΚΕ που προκειμένου να απαλλαχθεί από την στοχοποιηση του ως αντεθνικώς δρώσα δύναμη μετά το 1974 απεμπόλησε τον διεθνισμό που το χαρακτήριζε για να ενταχθεί στον εθνικό κορμό Ο αντίδυτικισμος που συνθηματολογούσε με το γνωστό ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο η τριτοκοσμική ιδεολογία ο συμβιβασμένος ευρωκομουνισμός η πουλημένη σοσιαλδημοκρατία το πρώτα οι Έλληνες η Μακεδονία είναι η ψυχή μας κι ένας πούρος αντιαμερικανισμός μαζί με τη μεγάλη ιδέα της ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων συνεπήραν την ελληνική ψυχή και ανέδειξαν το φιλότιμο του Έλληνα γιατί βρήκαν ψυχική νομιμοποίηση στον λαό Έτσι οι όποιες αντιδράσεις κυρίως της ανανεωτικής Αριστεράς χαρακτηρίστηκαν αντιπατριωτικές και ελιτίστικες Η κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ στη βάση των παραπάνω δεν εμπόδισε την απόσταση ανάμεσα στις λαϊκίστικες κορόνες και στο σταδιακό συμβιβασμό με τις προκλήσεις της πραγματικότητας η αμφίθυμη στάση όμως απέναντι στις ανάγκες εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας όπως και η απροθυμία στις υποχρεώσεις που απέρρεαν από την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή κοινότητα συνεχίστηκαν Η οικονομική κρίση που βιώνει η ελληνική κοινωνία επιφέρει ένα τραύμα στη ναρκισσιστική κουλτούρα του ευδαιμονισμού που κυριαρχεί τα τελευταία 30 χρόνια στην ελληνική κοινωνία όπου το καταναλώνω άρα υπάρχω αποτελούσε την προμετωπίδα του Σήμερα βρισκόμαστε σε μια περίοδο ανακαθορισμού των δομών θεσμών και ταυτοτήτων που ενισχύουν φαινόμενα αντιπολιτικά και ρατσιστικά καθώς αναδεικνύουν μια παλινδρόμηση και μια αναδίπλωση στην Εθνική ταυτότητα την οικογένεια και τη θρησκεία που δημιουργούν μια συναισθηματική ασφάλεια μπροστά στην πρόκληση των αλλαγών. Απέναντι σε αυτό το Εθνικό πατριωτικό λαϊκισμό η αριστερά πρέπει να αποφύγει δύο μεγάλα λάθη το πρώτο είναι να διολισθήσει όπως δυστυχώς συμβαίνει από τμήματα της στο να ενισχύσει ένα νέο διχασμό για να κερδίσει ευκαιριακά ψήφους επιλέγοντας μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε προσκυνημένους Έλληνες και σε αδούλωτους Έλληνες ο δεύτερος είναι να πριμοδοτήσει έναν κοσμοπολιτισμό των νέων ελίτ του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου που νιώθουν να ασφυκτιούν από δεσμεύσεις εθνικές και υποχρεώσεις συλλογικές επενδύοντας σε μια συνεχή κινητικότητα του χρήματος και της πληροφορίας ναρκισσιστές που τους κάνει αδιάφορους η προοπτική της πατρίδος τους Απέναντι στην αναβίωση μιας νέας εθνικοφροσύνης που επιχειρεί η δεξιά συλλήβδην απέναντι στην αριστερά είναι αναγκαίο για την αριστερά να ξαναδώσει ένα νέο περιεχόμενο στην έννοια του πατριωτισμού αναδεικνύοντας την αγάπη για την πατρίδα όχι στην βάση των δεσμών αίματος και την συνακόλουθη πρόσδεση στην κοινότητα την οικογένεια και το σοι. αλλά σαν μια αγάπη για όλους εκείνους που ανεξάρτητα από καταγωγή συμβιώνουν μαζί μας κι είναι αφοσιωμένοι στο συνταγματικό συμβόλαιο που μοιράζονται μαζί μας το πάθος για την ελευθερία την κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη παραιτούμεναι από τα εγωιστικά ιδιοτελή τους συμφέροντα που αντιστρατεύονται το κοινό μας μέλλον. Η συνειδητοποίηση όπως γράφει ο Μορέν ότι η αγάπη για την πατρίδα προϋποθέτει ταυτόχρονα την αγάπη για τη γηινη ανθρώπινη μας ταυτότητα που είναι το κοινό μας σπίτι.Γιατι όλοι είμαστε Έλληνες και ταυτόχρονα παιδιά και πολίτες της γης ̶ πατρίδας γιατί μας ενώνει η κοινή μας επίγεια μοίρα.

ΣΑΒΒΑΣ ΑΛΕΞΟΓΛΟΥ

διδάσκων ψυχαναλυτής