Ο πελαργός, η αλεπού και το Ταμείο Ανάκαμψης

Κάλεσε κάποτε η πονηρή αλεπού τον πελαργό σε γεύμα, αλλά για να τον κοροϊδέψει του σέρβιρε σούπα σε ρηχό πιάτο, που ήταν αδύνατο να φάει με το λεπτό του ράμφος. Βιάστηκε δε να γελάσει όταν τον είδε να φεύγει νηστικός. Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ, έχει και συνέχεια. Για εκδίκηση, ο φαινομενικά αφελής και ουσιαστικά έξυπνος πελαργός, ανταπέδωσε σύντομα το κάλεσμα της αλεπούς, σερβίροντας όμως το γεύμα σε ένα βάζο με ψηλό λαιμό, με αποτέλεσμα η αλεπού να μην μπορεί να φτάσει την τροφή.

Ο πάντα επίκαιρος Αίσωπος με τον μύθο του αυτόν είναι διδακτικός και σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του Ταμείου Ανάκαμψης στην ΕΕ. Το γιατί θα το δούμε παρακάτω.

Αν γυρίσουμε πέντε χρόνια πριν, τον Ιούλιο 2020, θα θυμηθούμε, όσοι παρακολουθούσαμε από κοντά τη διαπραγμάτευση για το Ταμείο Ανάκαμψης, ότι η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν η περίοδος σχεδιασμού των παρεμβάσεων του Ταμείου να είναι τρία χρόνια και η περίοδος υλοποίησής τους τέσσερα. Όμως, οι «φειδωλές» χώρες επέμεναν, σχεδόν λυσσωδώς, να μειωθεί και η υλοποίηση στα τρία χρόνια, απαίτηση που τελικώς αποδέχθηκαν οι λοιποί προκειμένου να μην καθυστερήσει ο αναγκαίος – και επείγων – συμβιβασμός.

Για το θέμα αυτό, έγραφα σε ομότιτλο άρθρο μου του Ιουλίου 2020: «Η αλεπού στην περίπτωση του Ταμείου Ανάκαμψης είναι οι «φειδωλές χώρες», που επιμένουν να μειωθεί η διάρκεια υλοποίησης των παρεμβάσεων του ταμείου στα δύο ή έστω στα τρία χρόνια. Με βέβαιο επακόλουθο την αδυναμία των επωφελούμενων χωρών, και ιδίως αυτών του νότου και της ανατολικής πλευράς της Ευρώπης, να απορροφήσουν πλήρως μέσα σε αυτή τη σφιχτή προθεσμία τις πιστώσεις που θα τους αναλογούν. Σαν την αλεπού που σέρβιρε το γεύμα του πελαργού σε ρηχό πιάτο, με τη βεβαιότητα ότι δεν θα το φάει…».

Σήμερα, πέντε χρόνια μετά, διαπιστώνουμε ότι επιβεβαιώνεται εκείνη η απαισιόδοξη εκτίμηση και ότι ο σχεδιασμός των «φειδωλών» δείχνει μέχρι στιγμής να πετυχαίνει τον στόχο του. Δεν θα πούμε βέβαια ότι οι «φειδωλοί» στόχευαν τότε, όπως συμβαίνει σήμερα, στη χρήση των πόρων αυτών για την άμυνα – την εποχή εκείνη δεν είχε προκύψει τέτοιο θέμα – αλλά η μη απορρόφησή τους θα συνεπαγόταν ελάφρυνση της δικής τους επιβάρυνσης, αφού συμβαίνει οι χώρες αυτές να συμπεριλαμβάνονται στους «καθαρούς συνεισφορείς» του προϋπολογισμού της ΕΕ. Επί πλέον – και κυρίως! – η αδυναμία πλήρους αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης θα αποθάρρυνε την όποια μελλοντική συζήτηση για επανάληψή του.

Σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ, σήμερα αναμένουμε την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την οποία θα επιβεβαιώνεται ότι το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο δεν επιτρέπει καμία παράταση στην υλοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Δεν αποτελεί αυτό κεραυνό εν αιθρία. Ήταν ήδη σαφές ότι παράταση της ζωής του Ταμείου Ανάκαμψης απαιτεί τροποποίηση – με ομοφωνία – του σχετικού κανονισμού της ΕΕ.

Όπως επίσης ήταν και παραμένει σαφές ότι η ισχυρή βούληση πολλών χωρών της ΕΕ είναι να χρησιμοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι από τους ευρωπαϊκούς πόρους – άρα και του Ταμείου Ανάκαμψης - για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της ευρωπαϊκής άμυνας γενικότερα. Αν αυτό θα συμβεί με κόστος τη μη υλοποίηση ή, έστω, τη μεγάλη καθυστέρηση στην αποπεράτωση μιας σειράς έργων και παρεμβάσεων που μόλις λίγα χρόνια πριν είχαν κριθεί απολύτως αναγκαία για να ανακάμψει η Ευρώπη από την καταστροφική πανδημία, το ότι μια σειρά χωρών θα δουν τους ρυθμούς ανάπτυξής τους να συρρικνώνονται λόγω απότομης διακοπής της ροής των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης δεν φαίνεται να ενδιαφέρει και πολύ τον ευρωπαϊκό βορρά.

Σωστά, λοιπόν, κάποιες από τις κυρίως ωφελούμενες από το Ταμείο Ανάκαμψης χώρες – της δικής μας συμπεριλαμβανομένης – εξαντλούν όλες τις δυνατότητες πλήρους και έγκαιρης απορρόφησης των πόρων και μέχρι στιγμής δείχνουν ότι, παρά τις μεγάλες δυσκολίες, θα μπορέσουν τελικά να πετύχουν αυτόν τον στόχο. Αυτό όμως δεν αίρει την ανάγκη να συνεχιστεί και να ενταθεί η προσπάθεια για χαλάρωση των σφιχτών προθεσμιών, η αυστηρή τήρηση των οποίων ενδέχεται να αποβεί σε βάρος των αρχικών στοχεύσεων του όλου προγράμματος.

Ήδη, δύο από τις σημαντικότερες επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Οικονομικών Υποθέσεων και Προϋπολογισμού) ζητούν να παραταθεί η υλοποίηση των παρεμβάσεων του Ταμείου Ανάκαμψης. Ακόμη όμως και αν η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου υιοθετήσει την πρότασή τους, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κάνει αντίστοιχη πρόταση ενώ είναι ακόμη πιο απαισιόδοξη η πρόβλεψη για τη στάση του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ αν μια τέτοια πρόταση του υποβληθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ελπίδα όμως ( πρέπει να) πεθαίνει τελευταία.

Και ενώ κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας και της επιδίωξης της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης, από τις στήλες αυτές είχαμε πριν λίγες εβδομάδες αναδείξει το πόσο καταστροφικό θα αποδειχθεί για την ΕΕ το δίλημμα «συνοχή ή άμυνα». Και δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να δει κάποιος ότι οι καταστροφικές συνέπειες μιας τέτοιας προσέγγισης δεν θα αφήσουν καμιά χώρα της ΕΕ στο απυρόβλητο. Και ότι σε αυτή την περίπτωση, η απάντηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών που θα υποστούν τις συνέπειες μιας τέτοιας επιλογής, ενδέχεται να μην είναι τόσο ανώδυνη όσο ήταν η απάντηση του πελαργού που περιορίστηκε στο να σερβίρει το γεύμα της αλεπούς σε ένα βάζο με ψηλό λαιμό.

---

(*) Δανείστηκα τον τίτλο από σχετικό άρθρο μου που είχε δημοσιευθεί στο Liberal.gr στις 11 Ιουλίου 2020