6+1 προϋποθέσεις για την επιτυχία του EastMed

Η ανακάλυψη ότι υπάρχουν υδρογονάνθρακες (φυσικό αέριο) νοτίως της Κύπρου (κοίτασμα Αφροδίτη) είχε συνδεθεί έως το 2016 με το ζήτημα της επίλυσης του Κυπριακού, με επανένωση και διζωνική ομοσπονδία. Μάλιστα η ανακάλυψη αυτή είχε παρουσιαστεί και ως ο καταλύτης της επίλυσης, διότι η πιο ασφαλής, σύντομη και οικονομική μεταφορά του φυσικού αερίου είναι μέσω Τουρκίας που, εξυπακούεται, για να πραγματοποιηθεί απαιτείται επίλυση του Κυπριακού.

Σήμερα όμως φαίνεται ότι οδηγούμεθα, με κύρια υπευθυνότητα του Ερντογάν αλλά και ως μη έδει και του Αναστασιάδη (που κάνει λόγο για συνομοσπονδία), στη μη επίλυση στο διηνεκές ή στην οριστική συγκρουσιακή διχοτόμηση (και όχι σε ένα έστω «βελούδινο διαζύγιο»). Οι επιλογές αυτές σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες διαμορφώνονται ως εξής: είτε ματαίωση της εξόρυξης και μεταφοράς, λόγω της μη επίλυσης του Κυπριακού ή μιας συγκρουσιακής διχοτόμησης (πράγμα που είχε διαβλέψει ο Γλαύκος Κληρίδης λίγο πριν πεθάνει)· είτε σε λύσεις όπως η υγροποίησή του και μεταφορά με πλοία ή η δημιουργία του αγωγού Eastern Mediterranean Pipeline (EastMed).

Η κατασκευή ενός σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο είναι ανέφικτη γιατί θα κόστιζε έξι δισεκατομμύρια δολάρια. Γιʼ αυτό έχει προταθεί η υγροποίηση να γίνεται στην Αίγυπτο (εκεί υπάρχει και το μεγάλο κοίτασμα Zhor, με φυσικό αέριο) που διαθέτει τερματικό υγροποίησης. Ωστόσο η μεταφορά διά θαλάσσης υγροποιημένου αερίου απαιτεί ειδικά κατασκευασμένα πλοία και είναι οικολογικά επικίνδυνη, καθώς δεν αποκλείεται ο κίνδυνος διαρροής και μόλυνσης της θάλασσας.

Ερχομαι τώρα στον πολυσυζητημένο EastMed. Κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε να αποτελέσει επιτυχία και πλεονέκτημα για την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, πράγμα που διατείνονται η Αθήνα και η Λευκωσία, υπό τις εξής όμως προϋποθέσεις:

Πρώτον, να είναι καταρχάς τεχνικά εφικτή και επίσης να μην υφίσταται κίνδυνος ατυχήματος και μόλυνσης της θάλασσας από ατύχημα.

Δεύτερον, εάν το έργο είναι εν τέλει επιτεύξιμο οικονομικά καθώς κατά γενική ομολογία έχει τεράστιο οικονομικό κόστος.

Τρίτον, εάν η ποσότητα φυσικού αερίου από Ισραήλ και Κύπρο είναι τόσο μεγάλη ώστε να επαρκεί για την Ευρώπη και έτσι να δικαιολογεί το τεράστιο κόστος του.

Τέταρτον, να εξασφαλιστεί η συμμετοχή της Ιταλίας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).

Πέμπτον, να είναι προς όφελος και των τριών εμπλεκομένων πλευρών και όχι να ωφελεί μόνο τη μια πλευρά, το Ισραήλ του Νετανιάχου.

Εκτον, να συμβάλει στην επίλυση του Κυπριακού κάνοντας την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους πιο διαλλακτικούς ως προς την επίλυση.

Εβδομον, να συμβάλει στην ειρήνη και σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.

Είναι προφανές ότι η δημιουργία του EastMed είναι ασύμβατη με το έκτο και έβδομο σημείο, κάτι που χρήζει ιδιαίτερης μνείας σε άλλη περίσταση. Ας εξετάσουμε επομένως τις άλλες πέντε προϋποθέσεις που αναφέραμε.

Ως προς την τεχνική διάσταση, παρά το γεγονός ότι το έργο δεν φαίνεται να είναι εντελώς ακατόρθωτο, εντούτοις οι τεχνικές δυσκολίες είναι τεράστιες λόγω του μεγάλου βάθους της θάλασσας μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, που υπολογίζεται σε 3.000 μέτρα. Επιπλέον η περιοχή είναι ενεργά σεισμογενής (υπάρχει ρήγμα) και ο πυθμένας όχι ομαλός, αλλά με πολλά υψώματα και κατηφόρες. Θα πρόκειται για τον βαθύτερο αγωγό που έγινε ποτέ και θα αποτελεί το πλέον φιλόδοξο υποβρύχιο επίτευγμα στον κόσμο!

Σε σχέση με την οικονομική πλευρά, το κόστος ίσως αγγίξει τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που καλούνται να καλύψουν, μεταξύ άλλων, και οι εταιρείες εξόρυξης. Αυτές βέβαια θα προβούν σε αυτή την επένδυση μαμούθ μόνο αν έχουν βεβαιωθεί ότι τους συμφέρει οικονομικά, με βάση και τις τιμές φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Ωστόσο, η τιμή δεν προβλέπεται να είναι ανταγωνιστική (6-7 δολάρια το κυβικό πόδι) σε σύγκριση με το φυσικό αέριο που έρχεται στην Ευρώπη (με 4-5 δολάρια σήμερα) κυρίως από τη Ρωσία, καθώς και από τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ, το Κατάρ και τη βόρειο Αφρική.

Ως προς το τρίτο σημείο, η ποσότητα φυσικού αερίου που θα διατίθεται από τα ισραηλινά και κυπριακά κοιτάσματα δεν επαρκεί διόλου για τις ευρωπαϊκές ανάγκες, χωρίς την προσθήκη των αιγυπτιακού κοιτάσματος Zhor, και πάλι όμως το ποσοστό θα κυμαίνεται στο 2 με 5%.

Σε ό,τι αφορά το ενδιαφέρον της ΕΕ και της Ιταλίας δεν είναι ανύπαρκτο, αλλά δεν είναι δεδομένο· θα κριθεί με βάση τη λεπτομερή μελέτη ως προς την εφικτότητα (feasibility) της κατασκευής (βλ. Π.Κ. Ιωακειμίδης, «ΤΑ ΝΕΑ», 7-1-2020), που δεν είναι διόλου βέβαιο ότι θα είναι ενθαρρυντική.

Ως προς το ποιος κερδίζει από αυτό το εγχείρημα είναι ο Νετανιάχου (για εσωτερική και διεθνή κατανάλωση, ενόψει εκλογών, και για «ξέπλυμα» από τις κατηγορίες σε βάρος του για διαφθορά και για τη μεγάλη του ευθύνη για τη μη επίλυση του Παλαιστινιακού). Επιπλέον κερδίζουν όσοι ελληνοκύπριοι ηγέτες δεν επιθυμούν την επανένωση της Κύπρου.

Ωστόσο θα καταλήξω με μια διέξοδο σε όλα αυτά. Η διέξοδος είναι να γίνει αποδεκτή η πρόταση που έκανε ο Μουσταφά Ακιντζί στις 10 Ιουνίου 2019 (που ανεύθυνα απέρριψε ο Αναστασιάδης): να δημιουργηθεί μια κοινή επιτροπή ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων αξιωματούχων για συνεργασία στα θέματα υδρογονανθράκων υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ. Αυτό θα έφερνε την λύση του Κυπριακού πάλι στο προσκήνιο. Επιπλέον θα έδινε βάση και σε αυτό που είπε ο έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όταν υπογράφτηκε η τριμερής συμφωνία στις 3 Ιανουαρίου, ότι ο EastMed δεν στρέφεται κατά της Τουρκίας.