Η Kαθολική πρόκληση
Ian Buruma, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2020-10-10
Αναζητώντας το μυστικό της αμερικανικής δημοκρατίας τη δεκαετία του 1830, ο γάλλος αριστοκράτης Αλεξίς ντε Τοκβίλ συλλογίστηκε τον σημαντικό ρόλο που παίζει η θρησκεία στην αμερικανική ζωή. Εχοντας ξεφύγει από την εξουσία του Πάπα, επιχειρηματολόγησε, οι Αμερικανοί Χριστιανοί ήταν ελεύθεροι από κάθε θρησκευτική αρχή. Ο Χριστιανισμός στον Νέο Κόσμο, κατέληξε, μόνο ως «δημοκρατικός και ρεπουμπλικανικός» μπορούσε να περιγραφεί.
Δεν εννοούσε φυσικά το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αλλά τη ρεπουμπλικανική μορφή διακυβέρνησης. Και οι περισσότεροι Χριστιανοί που συνάντησε ήταν Προτεστάντες. Η Αμερικανική «Republic» ιδρύθηκε από Προτεστάντες και οι αμερικανικές ελίτ ήταν επί μακρόν κατά κύριο λόγο προτεσταντικές. Μέχρι στιγμής, ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι είναι ο μόνος Καθολικός πρόεδρος που έχει υπάρξει.
Κάτι όμως εντυπωσιακό έχει συμβεί από τότε που ιδρύθηκε η Αμερικανική Δημοκρατία από Προτεστάντες το 1776. Πέντε από τους οκτώ σημερινούς δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι Καθολικοί, και σύντομα μπορεί να γίνουν έξι. Ο μοναδικός Προτεστάντης στο Δικαστήριο, ο Νιλ Γκόρσατς, ανατράφηκε ως Καθολικός (οι υπόλοιποι δύο δικαστές είναι Εβραίοι). Η Νάνσι Πελόζι, η πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, είναι Καθολική, το ίδιο και ο αμερικανός υπουργός Δικαιοσύνης, Ουίλιαμ Μπαρ. Καθολικός είναι και ο Τζο Μπάιντεν, που μπορεί να γίνει ο επόμενος πρόεδρος.
Ο Τοκβίλ, επίσης Καθολικός, δεν πίστευε πως ο καθολικισμός είναι επιζήμιος για τη δημοκρατία, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Αντιθέτως, έγραψε, οι Καθολικοί είναι περισσότερο υποστηρικτές της ισότητας από τους Προτεστάντες, που πριμοδοτούν την ατομική ελευθερία έναντι της κοινωνικής ισότητας.
Στην πραγματικότητα, οι αμερικανοί Καθολικοί είναι εξίσου διχασμένοι με τους Προτεστάντες. Υπάρχουν αριστεροί Καθολικοί, δεξιοί Καθολικοί, και όλα τα ενδιάμεσα. Στον Μπάιντεν, έναν ευσεβή άνθρωπο, και επʼ ουδενί ριζοσπάστη, αρνήθηκαν πέρυσι τη θεία κοινωνία διότι στηρίζει το δικαίωμα στην άμβλωση. Για πολλούς άλλους Καθολικούς, ανάμεσά τους και πολλοί Λατινοαμερικανοί, η σθεναρή εναντίωσή τους στην άμβλωση είναι ο κύριος λόγος που στηρίζουν τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Μπάιντεν και η Πελόζι είναι Καθολικοί φιλελεύθεροι, όπως ήταν και ο Κένεντι. Το ίδιο και η Σόνια Σοτομαγιόρ, μία από τους δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Πολλοί άλλοι δικαστές, όμως, καθώς και ο υπουργός Δικαιοσύνης, και ο Στιβ Μπάνον, ένας από τους πρώιμους ιδεολογικούς συμβούλους του Τραμπ, ανήκουν σε ένα πολύ διαφορετικό στέλεχος του Καθολικισμού. «Η Καθολική Δεξιά δεν είναι πλέον αναγνωρίσιμα Καθολική. Οι πολιτικές της είναι λίγο - πολύ ταυτόσημες με εκείνες των υπόλοιπων μελών της δεξιάς χριστιανικής συμμαχίας», έγραψε πρόσφατα στους New York Times η Ελίζαμπεθ Μπρούνινγκ.
Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Πράγματι, οι δεξιοί Καθολικοί έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους με τους ευαγγελικούς Προτεστάντες, οι οποίοι θεωρούν τον Τραμπ ως έναν ανίερο σωτήρα που θα ανατρέψει το δικαίωμα στην άμβλωση και διάφορα φράγματα ανάμεσα στην εκκλησία και το κράτος. Από την άλλη, ο κοινός αγώνας αντιδραστικών Καθολικών και Προτεσταντών εχθρών του κοσμικού κράτους μετρά περισσότερους από δύο αιώνες ζωής.
Η πρόκληση είναι για μία ακόμα φορά ολοφάνερη, μεταξύ άλλων και στο Ανώτατο Δικαστήριο. Η υποψήφια του Τραμπ, η Εϊμι Κόνι Μπάρετ, είναι μέλος των People of Praise, «χαρισματικών Καθολικών» που έχουν συγχωνεύσει την καθολική τους πίστη με πεντακοστιανές πρακτικές. Η ίδια είπε σε φοιτητές Νομικής να θυμούνται «πως ο θεμελιώδης σκοπός σας στη ζωή δεν είναι να γίνετε δικηγόροι αλλά να γνωρίσετε, να αγαπάτε και να υπηρετήσετε τον Θεό». Και έχει στηρίξει τους ισχυρισμούς πως το δικαίωμα στην άμβλωση είναι μία διαβολική αμαρτία.
Το να είναι ο Τραμπ, ένας άνθρωπος χωρίς γνωστή πίστη, που έχει κάνει τόσο κακό στην ηθική τάξη, αυτός που επιδιώκει να γκρεμίσει το τείχος ανάμεσα στην εκκλησία και το κράτος, μοιάζει παράξενο. Αγνωστοι αι βουλαί του Κυρίου. Το πρόβλημα είναι πως πολλοί άνθρωποι σήμερα στις ΗΠΑ, Καθολικοί και Προτεστάντες, είναι πεπεισμένοι πως Εκείνος έβαλε τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο για κάποιο λόγο.
Δεν εννοούσε φυσικά το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αλλά τη ρεπουμπλικανική μορφή διακυβέρνησης. Και οι περισσότεροι Χριστιανοί που συνάντησε ήταν Προτεστάντες. Η Αμερικανική «Republic» ιδρύθηκε από Προτεστάντες και οι αμερικανικές ελίτ ήταν επί μακρόν κατά κύριο λόγο προτεσταντικές. Μέχρι στιγμής, ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι είναι ο μόνος Καθολικός πρόεδρος που έχει υπάρξει.
Κάτι όμως εντυπωσιακό έχει συμβεί από τότε που ιδρύθηκε η Αμερικανική Δημοκρατία από Προτεστάντες το 1776. Πέντε από τους οκτώ σημερινούς δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι Καθολικοί, και σύντομα μπορεί να γίνουν έξι. Ο μοναδικός Προτεστάντης στο Δικαστήριο, ο Νιλ Γκόρσατς, ανατράφηκε ως Καθολικός (οι υπόλοιποι δύο δικαστές είναι Εβραίοι). Η Νάνσι Πελόζι, η πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, είναι Καθολική, το ίδιο και ο αμερικανός υπουργός Δικαιοσύνης, Ουίλιαμ Μπαρ. Καθολικός είναι και ο Τζο Μπάιντεν, που μπορεί να γίνει ο επόμενος πρόεδρος.
Ο Τοκβίλ, επίσης Καθολικός, δεν πίστευε πως ο καθολικισμός είναι επιζήμιος για τη δημοκρατία, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Αντιθέτως, έγραψε, οι Καθολικοί είναι περισσότερο υποστηρικτές της ισότητας από τους Προτεστάντες, που πριμοδοτούν την ατομική ελευθερία έναντι της κοινωνικής ισότητας.
Στην πραγματικότητα, οι αμερικανοί Καθολικοί είναι εξίσου διχασμένοι με τους Προτεστάντες. Υπάρχουν αριστεροί Καθολικοί, δεξιοί Καθολικοί, και όλα τα ενδιάμεσα. Στον Μπάιντεν, έναν ευσεβή άνθρωπο, και επʼ ουδενί ριζοσπάστη, αρνήθηκαν πέρυσι τη θεία κοινωνία διότι στηρίζει το δικαίωμα στην άμβλωση. Για πολλούς άλλους Καθολικούς, ανάμεσά τους και πολλοί Λατινοαμερικανοί, η σθεναρή εναντίωσή τους στην άμβλωση είναι ο κύριος λόγος που στηρίζουν τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Μπάιντεν και η Πελόζι είναι Καθολικοί φιλελεύθεροι, όπως ήταν και ο Κένεντι. Το ίδιο και η Σόνια Σοτομαγιόρ, μία από τους δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Πολλοί άλλοι δικαστές, όμως, καθώς και ο υπουργός Δικαιοσύνης, και ο Στιβ Μπάνον, ένας από τους πρώιμους ιδεολογικούς συμβούλους του Τραμπ, ανήκουν σε ένα πολύ διαφορετικό στέλεχος του Καθολικισμού. «Η Καθολική Δεξιά δεν είναι πλέον αναγνωρίσιμα Καθολική. Οι πολιτικές της είναι λίγο - πολύ ταυτόσημες με εκείνες των υπόλοιπων μελών της δεξιάς χριστιανικής συμμαχίας», έγραψε πρόσφατα στους New York Times η Ελίζαμπεθ Μπρούνινγκ.
Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Πράγματι, οι δεξιοί Καθολικοί έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους με τους ευαγγελικούς Προτεστάντες, οι οποίοι θεωρούν τον Τραμπ ως έναν ανίερο σωτήρα που θα ανατρέψει το δικαίωμα στην άμβλωση και διάφορα φράγματα ανάμεσα στην εκκλησία και το κράτος. Από την άλλη, ο κοινός αγώνας αντιδραστικών Καθολικών και Προτεσταντών εχθρών του κοσμικού κράτους μετρά περισσότερους από δύο αιώνες ζωής.
Η πρόκληση είναι για μία ακόμα φορά ολοφάνερη, μεταξύ άλλων και στο Ανώτατο Δικαστήριο. Η υποψήφια του Τραμπ, η Εϊμι Κόνι Μπάρετ, είναι μέλος των People of Praise, «χαρισματικών Καθολικών» που έχουν συγχωνεύσει την καθολική τους πίστη με πεντακοστιανές πρακτικές. Η ίδια είπε σε φοιτητές Νομικής να θυμούνται «πως ο θεμελιώδης σκοπός σας στη ζωή δεν είναι να γίνετε δικηγόροι αλλά να γνωρίσετε, να αγαπάτε και να υπηρετήσετε τον Θεό». Και έχει στηρίξει τους ισχυρισμούς πως το δικαίωμα στην άμβλωση είναι μία διαβολική αμαρτία.
Το να είναι ο Τραμπ, ένας άνθρωπος χωρίς γνωστή πίστη, που έχει κάνει τόσο κακό στην ηθική τάξη, αυτός που επιδιώκει να γκρεμίσει το τείχος ανάμεσα στην εκκλησία και το κράτος, μοιάζει παράξενο. Αγνωστοι αι βουλαί του Κυρίου. Το πρόβλημα είναι πως πολλοί άνθρωποι σήμερα στις ΗΠΑ, Καθολικοί και Προτεστάντες, είναι πεπεισμένοι πως Εκείνος έβαλε τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο για κάποιο λόγο.
