Ψήφος αυτοσυντήρησης στην κυπριακή κάλπ
Κυριάκος Πιερίδης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2021-06-06
Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της 30ής Μαΐου φαντάζει έκπληξη για εξωτερικούς παρατηρητές, όχι όμως για εκείνους που γνωρίζουν πώς διαμορφώνεται η εσωτερική πολιτική διαπάλη την τελευταία 10ετία. Ορισμένοι βάσιμα διερωτώνται: Πώς είναι δυνατόν η κοινή γνώμη να αγωνιά –με βάση προεκλογικές δημοσκοπήσεις– ότι η χώρα κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση, αλλά να επιβραβεύει το κυβερνητικό κόμμα που καθοδηγεί την Κύπρο οκτώ και πλέον χρόνια; Ακόμα, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών (80%) βλέπει την έκταση της διαφθοράς που έφτασε στο απόγειο επί των ημερών Αναστασιάδη με τη βιομηχανία πώλησης 6.700 «χρυσών» διαβατηρίων. Γιατί οι ψηφοφόροι την πιο κρίσιμη στιγμή την προσπερνούν;
Τα εύλογα αυτά ερωτήματα, μαζί και με πολλά άλλα πραγματικά προβλήματα που ταλανίζουν το νησί, δεν απαντήθηκαν στην κάλπη. Οι ψηφοφόροι όμως μίλησαν με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και επέλεξαν με βάση την ημέρα που ξημερώνει. Το άμεσο ερώτημα της επόμενης ημέρας, ελλείψει στρατηγικής εναλλακτικής επιλογής, συνέλαβε σε όλη την έκτασή του ο ΔΗΣΥ, το άρπαξε και το έβαλε στο μυαλό πρώτα του δικού του ψηφοφόρου και συγκράτησε την πρωτιά και το ποσοστό του.
Το βράδυ της Κυριακής (30/5) ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου εμφανίστηκε να είναι κυρίαρχος του εσωτερικού παιχνιδιού, διακηρύσσοντας: «Σήμερα οι πολίτες μίλησαν!». Είναι αληθές, αλλά μόνο εν μέρει. Με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα ο ΔΗΣΥ παραμένει πρωταγωνιστής, με περιορισμένες απώλειες. Η επιτυχία Αβέρωφ έγκειται στο γεγονός ότι περιόρισε τη φθορά που θα είχε οποιοδήποτε κυβερνητικό κόμμα, με τέτοιες πενιχρές επιδόσεις, ύστερα από 8,5 χρόνια εξουσίας. Χωρίς αμφιβολία, ο ΔΗΣΥ απέδειξε ότι διαθέτει την ικανότητα να χειρίζεται τη δύσκολη πολιτική συγκυρία και να γίνεται πειστικός στα μάτια μιας σημαντικής μερίδας πολιτών ως πόλος εξουσίας. Το κάνει εκμεταλλευόμενος πλήρως τις αδυναμίες των αντιπάλων του και ελέγχοντας το επικοινωνιακό σκηνικό.
Το εκλογικό στοίχημα παίχτηκε στο πιο ευαίσθητο σημείο για τον μέσο Κύπριο. Ο ΔΗΣΥ, σε στενό συντονισμό με την κυβέρνηση, τους υπουργούς και τις κρατικές υπηρεσίες, κατάφερε όλο τον μήνα Μάιο να αλωνίσει το εκλογικό σώμα και να οριοθετήσει το κύριο πεδίο της προεκλογικής συζήτησης εκεί όπου διατηρούσε το πολιτικό πλεονέκτημα: την οικονομία και τη διαχείριση της δύσκολης καθημερινότητας που έφερε η πανδημία.
Δούλεψε για μήνες προηγουμένως επιστρατεύοντας το προστατευτικό κράτος και τις υπηρεσίες του για να μη βουλιάξουν τα νοικοκυριά, οι μισθωτοί και οι επιχειρήσεις. Ακόμα κι αν η διαφθορά… βγάζει μάτι, ακόμα κι αν η διαχείριση της εξουσίας είναι τόσο χρωματισμένη και ελλειμματική. Αυτά τα στοιχεία δεν αποδείχθηκαν ικανά για να αλλάξουν τους συσχετισμούς. Αλλωστε, πολλοί δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι έμειναν στην αποχή. Από εκείνους που ψήφισαν, αρκετοί κυμαινόμενοι εκτός κομματικών γραμμών επέλεξαν είτε την ψήφο διαμαρτυρίας που πήγε χαμένη, αλλά και την αντιδραστική ψήφο, καθιερώνοντας το ΕΛΑΜ στο κομματικό σύστημα.
Το επιτελείο Αβέρωφ Νεοφύτου είχε άριστη ανάγνωση του τοπίου. Η λαϊκή δυσαρέσκεια μπορούσε να εκτονωθεί ανώδυνα από τους νεοσύστατους συνασπισμούς πολιτών, που έμειναν εκτός Βουλής (λ.χ. Αλλαγή Γενιάς). Εξάλλου, από καιρό το Προεδρικό εργάστηκε μεθοδικά για να στηρίξει τη ΔΗΠΑ, βάζοντας σφήνα στο ΔΗΚΟ του Νικόλα Παπαδόπουλου. Ετσι, το βράδυ των εκλογών και ύστερα από πολλούς μήνες κατήφειας, ο Ν. Αναστασιάδης βρήκε μοναδική ευκαιρία να παρουσιάσει το αποτέλεσμα ισοδύναμο με την εξιλέωσή του για τα «χρυσά» διαβατήρια, λέγοντας: «Δεν δικαιώθηκαν όσοι με υπερβολικό και χωρίς να αιτιολογείται τρόπο, θέλησαν να αποδώσουν ευθύνες ή και χαρακτηρισμούς στην κυβέρνηση. Ο λαός απάντησε».
Η κρίση της Αριστεράς
Στον χώρο της Αριστεράς υπάρχει βαθύς προβληματισμός. Δεν περίμεναν τέτοιο αποτέλεσμα, δεν το κατέγραφε καμία δημοσκόπηση: «Δεν καταφέραμε να πείσουμε ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Θα δούμε τι έφταιξε…», είπε ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Αντρος Κυπριανού, που υπό το βάρος της αποτυχίας αποχωρεί από την ηγεσία. Η εκλογική αποτυχία φαινόταν από το γεγονός ότι το ΑΚΕΛ ήταν συνεχώς πίσω στις δημοσκοπήσεις. Αδυνατούσε να κεφαλαιοποιήσει από τη φθορά Αναστασιάδη. Εύκολα ο ΔΗΣΥ το τοποθετούσε επικοινωνιακά στην πλευρά του… φταίχτη, ακόμα και υπενθυμίζοντας την εποχή Χριστόφια.
Ο ζωτικός χώρος επιρροής του κόμματος της κυπριακής Αριστεράς στερεύει εδώ και μια δεκαετία, κι ας είναι τόσο καιρό στην αντιπολίτευση. Η ψαλίδα που σήμερα χωρίζει το ΑΚΕΛ με τον ΔΗΣΥ μεγάλωσε, παρά τις εκλογικές απώλειες και των δύο πόλων εξουσίας. Στην περίπτωση του ΑΚΕΛ όμως, το πρόβλημα βαθαίνει γιατί παιδεύεται, χωρίς να κάνει βήματα μπροστά για να βρει συγκροτημένο πολιτικό λόγο στα ζητήματα οικονομίας.
Διαπιστώνει τα σοβαρά προβλήματα των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά υστερεί σε πολιτικές στα πλείστα σύγχρονα φαινόμενα. Δεν ανατροφοδοτείται από ευρωπαϊκές ιδέες και πιέζεται από ένα τμήμα που το θέλει πιο σκληροπυρηνικό, αντί εργατικό κεντροαριστερό κόμμα. Η στασιμότητα και μη προσαρμογή σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία αποδείχθηκε η «αχίλλειος πτέρνα» του ΑΚΕΛ. Ακόμα και στο κεφάλαιο της διαφθοράς βρέθηκε να πληρώνει δυσανάλογο τίμημα γιατί επικοινωνιακά, ο ΔΗΣΥ κάλυψε τα νώτα του: όλοι μαζί τα φάγαμε!
Mε άριστο επικοινωνιακό προγραμματισμό, ο ΔΗΣΥ και η κυβέρνηση έθεσαν μπροστά στους ψηφοφόρους ένα νέο σχέδιο κάτω από το σλόγκαν «Κύπρος, το αύριο». Από τις μηδέν δυνατότητες της κυπριακής οικονομίας, το επιτελείο Αβέρωφ Νεοφύτου ανέδειξε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (ΕΤΑ) ως κορυφαία πολιτική για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, των επιχειρήσεων, των νέων, της πράσινης οικονομίας. Οντως το ΕΤΑ είναι «μάννα εξ ουρανού» για χώρες όπως η Κύπρος που τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από σοβαρή υστέρηση σε μεταρρυθμίσεις και αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης. Πού είναι όμως η ευθύνη της κυβέρνησης Αναστασιάδη για τη μεταρρυθμιστική αποτυχία; Tα κόμματα της αντιπολίτευσης φάνηκαν θεατές και έτσι, ο ΔΗΣΥ εύκολα οικειοποιήθηκε το ΕΤΑ ως συναγερμικής έμπνευσης.
Ο Αβέρωφ Νεοφύτου παρουσίασε επικοινωνιακά τον ΔΗΣΥ με σηκωμένα τα μανίκια, με μια κυβέρνηση που έκανε τα ελάχιστα σε οκτώ χρόνια για να προχωρήσουν μεταρρυθμίσεις. Τώρα υπόσχεται 58 (!) μεταρρυθμίσεις –αντιστοιχούν σε δύο για κάθε μήνα που απομένει μέχρι το 2023– και διακηρύσσει: «Η κοινωνία επέλεξε σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Αποδοκίμασε τον ανεύθυνο λαϊκισμό. Αποφάσισε για το αύριο της χώρας μας με ακόμα μια φορά πρωταγωνιστή τον ΔΗΣΥ».
Ευρωπαϊστές και ΕΛΑΜ
Το κυβερνητικό στρατόπεδο εμφανίζεται ευρωπαϊστικό, με την άνεση του χώρου που του προσφέρει η αντιπολίτευση (ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ), η οποία δεν κατάφερε να προσδιορίσει ακόμα την ευρωπαϊκή ταυτότητα και τις πολιτικές της. Από την άλλη όμως, με τον ΔΗΣΥ –και του Αβέρωφ Νεοφύτου απομακρύνεται από τη μετριοπάθεια– το Κυπριακό πέρασε κυριολεκτικά στην αφάνεια και τη διαχείριση των «δύο κρατών».
Στους εσωτερικούς συσχετισμούς για την εξουσία, ο ΔΗΣΥ παίζει πλέον καθαρά με το ΕΛΑΜ, ως φυσιολογικό μέρος του κομματικού συστήματος. Ανενόχλητο απολαμβάνει την έμμεση πριμοδότηση από τη ρητορεία του προέδρου Ν. Αναστασιάδη και υπουργών του στο Κυπριακό και το μεταναστευτικό. Διόλου τυχαία! Για τον ΔΗΣΥ, το ΕΛΑΜ κατατάσσεται ήδη στα συγκοινωνούντα δοχεία της Δεξιάς, που εκφράζονται μαζί στην κάλπη των προεδρικών του 2023. Τώρα είναι με τους τέσσερις βουλευτές του και ρυθμιστής της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Τα εύλογα αυτά ερωτήματα, μαζί και με πολλά άλλα πραγματικά προβλήματα που ταλανίζουν το νησί, δεν απαντήθηκαν στην κάλπη. Οι ψηφοφόροι όμως μίλησαν με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και επέλεξαν με βάση την ημέρα που ξημερώνει. Το άμεσο ερώτημα της επόμενης ημέρας, ελλείψει στρατηγικής εναλλακτικής επιλογής, συνέλαβε σε όλη την έκτασή του ο ΔΗΣΥ, το άρπαξε και το έβαλε στο μυαλό πρώτα του δικού του ψηφοφόρου και συγκράτησε την πρωτιά και το ποσοστό του.
Το βράδυ της Κυριακής (30/5) ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου εμφανίστηκε να είναι κυρίαρχος του εσωτερικού παιχνιδιού, διακηρύσσοντας: «Σήμερα οι πολίτες μίλησαν!». Είναι αληθές, αλλά μόνο εν μέρει. Με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα ο ΔΗΣΥ παραμένει πρωταγωνιστής, με περιορισμένες απώλειες. Η επιτυχία Αβέρωφ έγκειται στο γεγονός ότι περιόρισε τη φθορά που θα είχε οποιοδήποτε κυβερνητικό κόμμα, με τέτοιες πενιχρές επιδόσεις, ύστερα από 8,5 χρόνια εξουσίας. Χωρίς αμφιβολία, ο ΔΗΣΥ απέδειξε ότι διαθέτει την ικανότητα να χειρίζεται τη δύσκολη πολιτική συγκυρία και να γίνεται πειστικός στα μάτια μιας σημαντικής μερίδας πολιτών ως πόλος εξουσίας. Το κάνει εκμεταλλευόμενος πλήρως τις αδυναμίες των αντιπάλων του και ελέγχοντας το επικοινωνιακό σκηνικό.
Το εκλογικό στοίχημα παίχτηκε στο πιο ευαίσθητο σημείο για τον μέσο Κύπριο. Ο ΔΗΣΥ, σε στενό συντονισμό με την κυβέρνηση, τους υπουργούς και τις κρατικές υπηρεσίες, κατάφερε όλο τον μήνα Μάιο να αλωνίσει το εκλογικό σώμα και να οριοθετήσει το κύριο πεδίο της προεκλογικής συζήτησης εκεί όπου διατηρούσε το πολιτικό πλεονέκτημα: την οικονομία και τη διαχείριση της δύσκολης καθημερινότητας που έφερε η πανδημία.
Δούλεψε για μήνες προηγουμένως επιστρατεύοντας το προστατευτικό κράτος και τις υπηρεσίες του για να μη βουλιάξουν τα νοικοκυριά, οι μισθωτοί και οι επιχειρήσεις. Ακόμα κι αν η διαφθορά… βγάζει μάτι, ακόμα κι αν η διαχείριση της εξουσίας είναι τόσο χρωματισμένη και ελλειμματική. Αυτά τα στοιχεία δεν αποδείχθηκαν ικανά για να αλλάξουν τους συσχετισμούς. Αλλωστε, πολλοί δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι έμειναν στην αποχή. Από εκείνους που ψήφισαν, αρκετοί κυμαινόμενοι εκτός κομματικών γραμμών επέλεξαν είτε την ψήφο διαμαρτυρίας που πήγε χαμένη, αλλά και την αντιδραστική ψήφο, καθιερώνοντας το ΕΛΑΜ στο κομματικό σύστημα.
Το επιτελείο Αβέρωφ Νεοφύτου είχε άριστη ανάγνωση του τοπίου. Η λαϊκή δυσαρέσκεια μπορούσε να εκτονωθεί ανώδυνα από τους νεοσύστατους συνασπισμούς πολιτών, που έμειναν εκτός Βουλής (λ.χ. Αλλαγή Γενιάς). Εξάλλου, από καιρό το Προεδρικό εργάστηκε μεθοδικά για να στηρίξει τη ΔΗΠΑ, βάζοντας σφήνα στο ΔΗΚΟ του Νικόλα Παπαδόπουλου. Ετσι, το βράδυ των εκλογών και ύστερα από πολλούς μήνες κατήφειας, ο Ν. Αναστασιάδης βρήκε μοναδική ευκαιρία να παρουσιάσει το αποτέλεσμα ισοδύναμο με την εξιλέωσή του για τα «χρυσά» διαβατήρια, λέγοντας: «Δεν δικαιώθηκαν όσοι με υπερβολικό και χωρίς να αιτιολογείται τρόπο, θέλησαν να αποδώσουν ευθύνες ή και χαρακτηρισμούς στην κυβέρνηση. Ο λαός απάντησε».
Η κρίση της Αριστεράς
Στον χώρο της Αριστεράς υπάρχει βαθύς προβληματισμός. Δεν περίμεναν τέτοιο αποτέλεσμα, δεν το κατέγραφε καμία δημοσκόπηση: «Δεν καταφέραμε να πείσουμε ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Θα δούμε τι έφταιξε…», είπε ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Αντρος Κυπριανού, που υπό το βάρος της αποτυχίας αποχωρεί από την ηγεσία. Η εκλογική αποτυχία φαινόταν από το γεγονός ότι το ΑΚΕΛ ήταν συνεχώς πίσω στις δημοσκοπήσεις. Αδυνατούσε να κεφαλαιοποιήσει από τη φθορά Αναστασιάδη. Εύκολα ο ΔΗΣΥ το τοποθετούσε επικοινωνιακά στην πλευρά του… φταίχτη, ακόμα και υπενθυμίζοντας την εποχή Χριστόφια.
Ο ζωτικός χώρος επιρροής του κόμματος της κυπριακής Αριστεράς στερεύει εδώ και μια δεκαετία, κι ας είναι τόσο καιρό στην αντιπολίτευση. Η ψαλίδα που σήμερα χωρίζει το ΑΚΕΛ με τον ΔΗΣΥ μεγάλωσε, παρά τις εκλογικές απώλειες και των δύο πόλων εξουσίας. Στην περίπτωση του ΑΚΕΛ όμως, το πρόβλημα βαθαίνει γιατί παιδεύεται, χωρίς να κάνει βήματα μπροστά για να βρει συγκροτημένο πολιτικό λόγο στα ζητήματα οικονομίας.
Διαπιστώνει τα σοβαρά προβλήματα των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά υστερεί σε πολιτικές στα πλείστα σύγχρονα φαινόμενα. Δεν ανατροφοδοτείται από ευρωπαϊκές ιδέες και πιέζεται από ένα τμήμα που το θέλει πιο σκληροπυρηνικό, αντί εργατικό κεντροαριστερό κόμμα. Η στασιμότητα και μη προσαρμογή σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία αποδείχθηκε η «αχίλλειος πτέρνα» του ΑΚΕΛ. Ακόμα και στο κεφάλαιο της διαφθοράς βρέθηκε να πληρώνει δυσανάλογο τίμημα γιατί επικοινωνιακά, ο ΔΗΣΥ κάλυψε τα νώτα του: όλοι μαζί τα φάγαμε!
Mε άριστο επικοινωνιακό προγραμματισμό, ο ΔΗΣΥ και η κυβέρνηση έθεσαν μπροστά στους ψηφοφόρους ένα νέο σχέδιο κάτω από το σλόγκαν «Κύπρος, το αύριο». Από τις μηδέν δυνατότητες της κυπριακής οικονομίας, το επιτελείο Αβέρωφ Νεοφύτου ανέδειξε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (ΕΤΑ) ως κορυφαία πολιτική για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, των επιχειρήσεων, των νέων, της πράσινης οικονομίας. Οντως το ΕΤΑ είναι «μάννα εξ ουρανού» για χώρες όπως η Κύπρος που τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από σοβαρή υστέρηση σε μεταρρυθμίσεις και αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης. Πού είναι όμως η ευθύνη της κυβέρνησης Αναστασιάδη για τη μεταρρυθμιστική αποτυχία; Tα κόμματα της αντιπολίτευσης φάνηκαν θεατές και έτσι, ο ΔΗΣΥ εύκολα οικειοποιήθηκε το ΕΤΑ ως συναγερμικής έμπνευσης.
Ο Αβέρωφ Νεοφύτου παρουσίασε επικοινωνιακά τον ΔΗΣΥ με σηκωμένα τα μανίκια, με μια κυβέρνηση που έκανε τα ελάχιστα σε οκτώ χρόνια για να προχωρήσουν μεταρρυθμίσεις. Τώρα υπόσχεται 58 (!) μεταρρυθμίσεις –αντιστοιχούν σε δύο για κάθε μήνα που απομένει μέχρι το 2023– και διακηρύσσει: «Η κοινωνία επέλεξε σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Αποδοκίμασε τον ανεύθυνο λαϊκισμό. Αποφάσισε για το αύριο της χώρας μας με ακόμα μια φορά πρωταγωνιστή τον ΔΗΣΥ».
Ευρωπαϊστές και ΕΛΑΜ
Το κυβερνητικό στρατόπεδο εμφανίζεται ευρωπαϊστικό, με την άνεση του χώρου που του προσφέρει η αντιπολίτευση (ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ), η οποία δεν κατάφερε να προσδιορίσει ακόμα την ευρωπαϊκή ταυτότητα και τις πολιτικές της. Από την άλλη όμως, με τον ΔΗΣΥ –και του Αβέρωφ Νεοφύτου απομακρύνεται από τη μετριοπάθεια– το Κυπριακό πέρασε κυριολεκτικά στην αφάνεια και τη διαχείριση των «δύο κρατών».
Στους εσωτερικούς συσχετισμούς για την εξουσία, ο ΔΗΣΥ παίζει πλέον καθαρά με το ΕΛΑΜ, ως φυσιολογικό μέρος του κομματικού συστήματος. Ανενόχλητο απολαμβάνει την έμμεση πριμοδότηση από τη ρητορεία του προέδρου Ν. Αναστασιάδη και υπουργών του στο Κυπριακό και το μεταναστευτικό. Διόλου τυχαία! Για τον ΔΗΣΥ, το ΕΛΑΜ κατατάσσεται ήδη στα συγκοινωνούντα δοχεία της Δεξιάς, που εκφράζονται μαζί στην κάλπη των προεδρικών του 2023. Τώρα είναι με τους τέσσερις βουλευτές του και ρυθμιστής της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
