Τι σημαίνει η ήττα Ερντογάν στις τουρκικές εκλογές
Νιγιαζί Νταλυαντζί, www.badiera.gr, Δημοσιευμένο: 2015-06-09
Τα αποτελέσματα των εκλογών της Κυριακής στην Τουρκία, έστειλαν ένα σαφές μήνυμα ότι οι ηγέτες εκείνοι που χάνουν την επαφή με το λαό τους αποτυγχάνουν δραματικά να εκπληρώσουν τις φιλοδοξίες τους.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ο αδιαμφισβήτητος χαμένος των εκλογών στην Τουρκία. Παρόλο που συμμετείχε στην προεκλογική εκστρατεία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) παραβιάζοντας ασύστολα το τουρκικό Σύνταγμα, το οποίο ορίζει ότι όποιος κάθεται στη θέση του προέδρου θα πρέπει να τηρεί αυστηρά υπερκομματική στάση και να ακυρώσει τη συμμετοχή του ως μέλος σε οποιοδήποτε κόμμα, ο Ερντογάν εκφωνούσε πύρινους λόγους προς τα πλήθη, μερικές φορές δύο και τρεις φορές την ημέρα, επιτιθέμενος στα κόμματα της αντιπολίτευσης και ζητώντας από τους πολίτες να δώσουν 400 έδρες “στο κόμμα που βρίσκεται πιο κοντά στην καρδιά του.”
Όταν άρχισαν να προβάλλονται ενστάσεις από την αντιπολίτευση που διαμαρτύρονταν ότι ο Πρόεδρος εμπλεκόταν βαθύτατα στην κομματική πολιτική παραβιάζοντας το σύνταγμα, εκείνος είχε έτοιμη την απάντηση: «Μα δεν αναφέρω κανένα όνομα κόμματος.”
Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) κέρδισε 254 έδρες στην 550-μελή Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, μια απότομη πτώση σε σχέση με την πλειοψηφία των 312 εδρών που διατηρούσε στην απερχόμενη εθνοσυνέλευση.
Τα αποτελέσματα της Κυριακής αποτελούν περισσότερο μια αντίδραση κατά του Ερντογάν και του Πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου για τον υπεροπτικό τους τόνο κατά την προεκλογική εκστρατεία -που τους επέτρεπε να επιτίθενται όχι μόνο στα κόμματα της αντιπολίτευσης και τους ηγέτες τους, αλλά και στα αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης, στους επιχειρηματικούς κύκλους και σε όποιον εξέφραζε την αντίθεσή του προς την κυβέρνηση-, παρά στην επιτυχία της αντιπολίτευσης. Κάποια στιγμή ο Ερντογάν αποκάλεσε την εφημερίδα New York Times, « την πατσαβούρα (τουρκικά=πατσάβρα (pacavra)) που αποκαλούν εφημερίδα.”
Υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που έδειξαν ότι ο Ερντογάν είχε χάσει την επαφή του με τους απλούς πολίτες κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Όταν το πανάκριβο αυτοκίνητο που δόθηκε στον επι κεφαλής της Υπηρεσίας Θρησκευτικών Υποθέσεων έγινε αντικείμενο έντονης δημόσιας κριτικής, ο Ερντογάν δήλωσε: «Δεν του αξίζει ένα αυτοκίνητο που κοστίζει 300.000 λίρες;» (στην πραγματικότητα, όπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, η τιμή της συγκεκριμένης Μερσεντές ήταν σχεδόν ένα εκατομύριο τουρκικές λίρες και ο πρόεδρος είχε κατεβάσει εσκεμμένα χαμηλότερη την τιμή). Όμως σε μια χώρα όπου ο κατώτατος μισθός είναι μόλις 900 λίρες, και αυτή ακόμη η μειωμένη τιμή ήταν ικανή να αποτελέσει πρόκληση, ακόμη και για τους δικούς τους οπαδούς. Στη συνέχεια προέκυψε το ζήτημα με το Λευκό Παλάτι που ο ίδιος ο Ερντογάν διέταξε να χτιστεί, παρά το γεγονός ότι η οικοδόμηση του χώρου σύμφωνα με πολλές δικαστικές αποφάσεις ήταν παράνομη, επειδή το οικόπεδο είχε κληροδοτηθεί από τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, τον Κεμάλ Ατατούρκ, για ελεύθερο δημόσιο χώρο. Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ ανακοίνωσε ότι το ανάκτορο κόστισε 1.370.000.000 λίρες (470 εκατομμύρια ευρώ), αλλά οι υπολογισμοί που έκανε το Επιμελητήριο Αρχιτεκτόνων της Άγκυρας, έδειξαν ότι ο λογαριασμός έφτασε τα 5 δισεκατομμύρια λίρες (1,6 δισεκατομμύρια ευρώ). Αυτό δεν εμπόδισε τον Ερντογάν από το να κομπάζει για το παλάτι του. “Έχει 1.150 δωμάτια, όχι 1000!”, είπε σε κάποια στιγμή, διορθώνοντας σχετικά άρθρα που γράφτηκαν στην Τουρκία και στο εξωτερικό.
Είχε γίνει συνήθεια για τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του να αποκαλούν κάθε κίνηση εναντίον τους ως «πραξικόπημα». Έτσι, όταν ασκήθηκαν διώξεις εναντίον τεσσάρων υπουργών του για υποθέσεις διαφθοράς, τον Δεκέμβριο του 2013, το επιχείρημα που πρόβαλλε η τότε κυβέρνηση Ερντογάν ήταν ότι επρόκειτο για ένα «πραξικόπημα» που εκκολάφθηκε από τους οπαδούς του στενού του συνεργάτη Fethullah Gulen, ενός Μουσουλμάνου ιεροκήρυκα που σήμερα ζει σε αυτοεξορία στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. Σκοπός του «πραξικοπήματος», να ανατραπεί η κυβέρνηση, υποστήριζε ο Ερντογάν. Η υπόθεση συγκαλύφθηκε και οι εισαγγελείς που κίνησαν τη διαδικασία απηλλάγησαν των καθηκόντων τους.
Η ίδια αντίληψη επανήλθε στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Αυτή τη φορά, ο Markar Eseyan, υποψήφιος του ΑΚΡ έγραψε στο tweeter ότι όλα τα κόμματα αντιπολίτευσης ένωσαν τις δυνάμεις τους για να “ανατρέψουν την κυβέρνηση μέσα από ένα πραξικόπημα στην κάλπη.”
Ο χαρακτηρισμός της νόμιμης εκλογικής διαδικασίας ως “πραξικόπημα μέσω κάλπης” ήταν το απόλυτο παράδειγμα για το πώς το κυβερνών κόμμα είχε χάσει εντελώς την επαφή του με την πραγματικότητα.
Ούτε ο Ερντογάν, ούτε ο πρωθυπουργός του συνειδητοποίησαν ότι όλη αυτή η αυταπάτη αποτέλεσε όπλο εναντίον τους στα χέρια της αντιπολίτευσης. Ο μεγάλος νικητής των εκλογών είναι το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) που κέρδισε 82 έδρες στο κοινοβούλιο. Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ κατηγόρησαν το HDP ότι είναι ένα «μάτσο τρομοκράτες» που παίρνουν εντολές από το PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα).
Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) κέρδισε 132 έδρες, λίγο πάνω από τις 125 που είχε κερδίσει στις εκλογές του 2011.
Το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) μπόρεσε να αυξήσει την εκπροσώπησή του σε σχέση με τις εκλογές του 2011, από 52 σε 81.
Τι θα συμβεί τώρα
Η Άγκυρα θα εισέλθει τώρα σε μια σκληρή περίοδο των διαπραγματεύσεων μεταξύ των κομμάτων. Η μόνη σταθερή στάση ανακοινώθηκε από τον Selahattin Demirtas, τον συμπρόεδρο του HDP ο οποίος είπε ότι το κόμμα του δεν πρόκειται να συνάψει συνασπισμό με το AKP, ούτε θα στηρίξει μια κυβέρνηση μειοψηφίας από το κόμμα αυτό. Ο αρχηγός του ΜΗΡ, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, άνοιξε τα διαπραγματευτικά χαρτιά του λέγοντας ότι το ΑΚΡ, το CHP και ενδεχομένως το HDP θα πρέπει να σχηματίσουν μαζί κυβέρνηση συνασπισμού, αλλά το κόμμα του θα ήθελε να παραμείνει ως αξιωματική αντιπολίτευση στο κοινοβούλιο. Όμως πολιτικοί παρατηρητές δεν αποκλείουν μια σχέση μεταξύ του AKP και του MHP σε ένα κυβερνητικό σχήμα.
Ενώ συνεχίζεται η διαπραγμάτευση για το σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού, η συμπεριφορά του Ερντογάν παραμένει ένα ζήτημα που αποτελεί ευρέως αντικείμενο περιέργειας, αν όχι ανησυχίας, μεταξύ των πολιτικών κύκλων. Σύμφωνα με το σύνταγμα, ο Πρόεδρος πρέπει να δώσει την εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τις περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο, δηλαδή στον Νταβούτογλου. Αν εκείνος δεν κατορθώσει να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού ή την ασφαλή στήριξή της για μια κυβέρνηση μειοψηφίας, τότε το CHP και το HDP θα ακολουθήσουν στην παραλαβή της εντολής. Εάν μετά από 45 ημέρες, και αφότου αρχίσει να λειτουργεί η νέα βουλή, κανένα από τα κόμματα δεν επιτύχει να σχηματίσει κυβέρνηση, τότε ο Πρόεδρος μπορεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές.
Σύμφωνα με πολιτικούς σχολιαστές, όπως ο καθηγητής Emre Kongar, ο Ερντογάν ενδέχεται να επιλέξει να καθυστερήσει να δώσει την εντολή στους κομματικούς ηγέτες και να αφήσει να περάσουν αυτές οι 45 ημέρες που θα οδηγήσουν σε πρόωρες εκλογές. Κατά τη διάρκεια αυτών των 45 ημερών θα μπορούσε να ξεσπάσει μια οικονομική και πολιτική κρίση στην Τουρκία με αυξήσεις στις συναλλαγματικές αξίες, πτώση του εθνικού νομίσματος και πτώση του χρηματιστήριου, υποστηρίζει ο Kongar. “Και στο τέλος ο Ερντογάν θα πει, «τα βλέπετε? Δεν μου δίνουν το προεδρικό σύστημα και όπως έχω πεί, το κοινοβουλευτικό σύστημα δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα. Τώρα ας πάμε σε εκλογές και να με κάνετε επικεφαλής ενός προεδρικού συστήματος. ”
----
* O Νιγιαζί Νταλυαντζί είναι δημοσιογράφος στην Κωνσταντινούπολη
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ο αδιαμφισβήτητος χαμένος των εκλογών στην Τουρκία. Παρόλο που συμμετείχε στην προεκλογική εκστρατεία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) παραβιάζοντας ασύστολα το τουρκικό Σύνταγμα, το οποίο ορίζει ότι όποιος κάθεται στη θέση του προέδρου θα πρέπει να τηρεί αυστηρά υπερκομματική στάση και να ακυρώσει τη συμμετοχή του ως μέλος σε οποιοδήποτε κόμμα, ο Ερντογάν εκφωνούσε πύρινους λόγους προς τα πλήθη, μερικές φορές δύο και τρεις φορές την ημέρα, επιτιθέμενος στα κόμματα της αντιπολίτευσης και ζητώντας από τους πολίτες να δώσουν 400 έδρες “στο κόμμα που βρίσκεται πιο κοντά στην καρδιά του.”
Όταν άρχισαν να προβάλλονται ενστάσεις από την αντιπολίτευση που διαμαρτύρονταν ότι ο Πρόεδρος εμπλεκόταν βαθύτατα στην κομματική πολιτική παραβιάζοντας το σύνταγμα, εκείνος είχε έτοιμη την απάντηση: «Μα δεν αναφέρω κανένα όνομα κόμματος.”
Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) κέρδισε 254 έδρες στην 550-μελή Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, μια απότομη πτώση σε σχέση με την πλειοψηφία των 312 εδρών που διατηρούσε στην απερχόμενη εθνοσυνέλευση.
Τα αποτελέσματα της Κυριακής αποτελούν περισσότερο μια αντίδραση κατά του Ερντογάν και του Πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου για τον υπεροπτικό τους τόνο κατά την προεκλογική εκστρατεία -που τους επέτρεπε να επιτίθενται όχι μόνο στα κόμματα της αντιπολίτευσης και τους ηγέτες τους, αλλά και στα αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης, στους επιχειρηματικούς κύκλους και σε όποιον εξέφραζε την αντίθεσή του προς την κυβέρνηση-, παρά στην επιτυχία της αντιπολίτευσης. Κάποια στιγμή ο Ερντογάν αποκάλεσε την εφημερίδα New York Times, « την πατσαβούρα (τουρκικά=πατσάβρα (pacavra)) που αποκαλούν εφημερίδα.”
Υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που έδειξαν ότι ο Ερντογάν είχε χάσει την επαφή του με τους απλούς πολίτες κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Όταν το πανάκριβο αυτοκίνητο που δόθηκε στον επι κεφαλής της Υπηρεσίας Θρησκευτικών Υποθέσεων έγινε αντικείμενο έντονης δημόσιας κριτικής, ο Ερντογάν δήλωσε: «Δεν του αξίζει ένα αυτοκίνητο που κοστίζει 300.000 λίρες;» (στην πραγματικότητα, όπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, η τιμή της συγκεκριμένης Μερσεντές ήταν σχεδόν ένα εκατομύριο τουρκικές λίρες και ο πρόεδρος είχε κατεβάσει εσκεμμένα χαμηλότερη την τιμή). Όμως σε μια χώρα όπου ο κατώτατος μισθός είναι μόλις 900 λίρες, και αυτή ακόμη η μειωμένη τιμή ήταν ικανή να αποτελέσει πρόκληση, ακόμη και για τους δικούς τους οπαδούς. Στη συνέχεια προέκυψε το ζήτημα με το Λευκό Παλάτι που ο ίδιος ο Ερντογάν διέταξε να χτιστεί, παρά το γεγονός ότι η οικοδόμηση του χώρου σύμφωνα με πολλές δικαστικές αποφάσεις ήταν παράνομη, επειδή το οικόπεδο είχε κληροδοτηθεί από τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, τον Κεμάλ Ατατούρκ, για ελεύθερο δημόσιο χώρο. Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ ανακοίνωσε ότι το ανάκτορο κόστισε 1.370.000.000 λίρες (470 εκατομμύρια ευρώ), αλλά οι υπολογισμοί που έκανε το Επιμελητήριο Αρχιτεκτόνων της Άγκυρας, έδειξαν ότι ο λογαριασμός έφτασε τα 5 δισεκατομμύρια λίρες (1,6 δισεκατομμύρια ευρώ). Αυτό δεν εμπόδισε τον Ερντογάν από το να κομπάζει για το παλάτι του. “Έχει 1.150 δωμάτια, όχι 1000!”, είπε σε κάποια στιγμή, διορθώνοντας σχετικά άρθρα που γράφτηκαν στην Τουρκία και στο εξωτερικό.
Είχε γίνει συνήθεια για τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του να αποκαλούν κάθε κίνηση εναντίον τους ως «πραξικόπημα». Έτσι, όταν ασκήθηκαν διώξεις εναντίον τεσσάρων υπουργών του για υποθέσεις διαφθοράς, τον Δεκέμβριο του 2013, το επιχείρημα που πρόβαλλε η τότε κυβέρνηση Ερντογάν ήταν ότι επρόκειτο για ένα «πραξικόπημα» που εκκολάφθηκε από τους οπαδούς του στενού του συνεργάτη Fethullah Gulen, ενός Μουσουλμάνου ιεροκήρυκα που σήμερα ζει σε αυτοεξορία στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. Σκοπός του «πραξικοπήματος», να ανατραπεί η κυβέρνηση, υποστήριζε ο Ερντογάν. Η υπόθεση συγκαλύφθηκε και οι εισαγγελείς που κίνησαν τη διαδικασία απηλλάγησαν των καθηκόντων τους.
Η ίδια αντίληψη επανήλθε στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Αυτή τη φορά, ο Markar Eseyan, υποψήφιος του ΑΚΡ έγραψε στο tweeter ότι όλα τα κόμματα αντιπολίτευσης ένωσαν τις δυνάμεις τους για να “ανατρέψουν την κυβέρνηση μέσα από ένα πραξικόπημα στην κάλπη.”
Ο χαρακτηρισμός της νόμιμης εκλογικής διαδικασίας ως “πραξικόπημα μέσω κάλπης” ήταν το απόλυτο παράδειγμα για το πώς το κυβερνών κόμμα είχε χάσει εντελώς την επαφή του με την πραγματικότητα.
Ούτε ο Ερντογάν, ούτε ο πρωθυπουργός του συνειδητοποίησαν ότι όλη αυτή η αυταπάτη αποτέλεσε όπλο εναντίον τους στα χέρια της αντιπολίτευσης. Ο μεγάλος νικητής των εκλογών είναι το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) που κέρδισε 82 έδρες στο κοινοβούλιο. Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ κατηγόρησαν το HDP ότι είναι ένα «μάτσο τρομοκράτες» που παίρνουν εντολές από το PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα).
Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) κέρδισε 132 έδρες, λίγο πάνω από τις 125 που είχε κερδίσει στις εκλογές του 2011.
Το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) μπόρεσε να αυξήσει την εκπροσώπησή του σε σχέση με τις εκλογές του 2011, από 52 σε 81.
Τι θα συμβεί τώρα
Η Άγκυρα θα εισέλθει τώρα σε μια σκληρή περίοδο των διαπραγματεύσεων μεταξύ των κομμάτων. Η μόνη σταθερή στάση ανακοινώθηκε από τον Selahattin Demirtas, τον συμπρόεδρο του HDP ο οποίος είπε ότι το κόμμα του δεν πρόκειται να συνάψει συνασπισμό με το AKP, ούτε θα στηρίξει μια κυβέρνηση μειοψηφίας από το κόμμα αυτό. Ο αρχηγός του ΜΗΡ, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, άνοιξε τα διαπραγματευτικά χαρτιά του λέγοντας ότι το ΑΚΡ, το CHP και ενδεχομένως το HDP θα πρέπει να σχηματίσουν μαζί κυβέρνηση συνασπισμού, αλλά το κόμμα του θα ήθελε να παραμείνει ως αξιωματική αντιπολίτευση στο κοινοβούλιο. Όμως πολιτικοί παρατηρητές δεν αποκλείουν μια σχέση μεταξύ του AKP και του MHP σε ένα κυβερνητικό σχήμα.
Ενώ συνεχίζεται η διαπραγμάτευση για το σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού, η συμπεριφορά του Ερντογάν παραμένει ένα ζήτημα που αποτελεί ευρέως αντικείμενο περιέργειας, αν όχι ανησυχίας, μεταξύ των πολιτικών κύκλων. Σύμφωνα με το σύνταγμα, ο Πρόεδρος πρέπει να δώσει την εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τις περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο, δηλαδή στον Νταβούτογλου. Αν εκείνος δεν κατορθώσει να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού ή την ασφαλή στήριξή της για μια κυβέρνηση μειοψηφίας, τότε το CHP και το HDP θα ακολουθήσουν στην παραλαβή της εντολής. Εάν μετά από 45 ημέρες, και αφότου αρχίσει να λειτουργεί η νέα βουλή, κανένα από τα κόμματα δεν επιτύχει να σχηματίσει κυβέρνηση, τότε ο Πρόεδρος μπορεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές.
Σύμφωνα με πολιτικούς σχολιαστές, όπως ο καθηγητής Emre Kongar, ο Ερντογάν ενδέχεται να επιλέξει να καθυστερήσει να δώσει την εντολή στους κομματικούς ηγέτες και να αφήσει να περάσουν αυτές οι 45 ημέρες που θα οδηγήσουν σε πρόωρες εκλογές. Κατά τη διάρκεια αυτών των 45 ημερών θα μπορούσε να ξεσπάσει μια οικονομική και πολιτική κρίση στην Τουρκία με αυξήσεις στις συναλλαγματικές αξίες, πτώση του εθνικού νομίσματος και πτώση του χρηματιστήριου, υποστηρίζει ο Kongar. “Και στο τέλος ο Ερντογάν θα πει, «τα βλέπετε? Δεν μου δίνουν το προεδρικό σύστημα και όπως έχω πεί, το κοινοβουλευτικό σύστημα δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα. Τώρα ας πάμε σε εκλογές και να με κάνετε επικεφαλής ενός προεδρικού συστήματος. ”
----
* O Νιγιαζί Νταλυαντζί είναι δημοσιογράφος στην Κωνσταντινούπολη
