Ευρωπαϊσμός και ευρωπαϊστές. Μύθοι, πραγματικότητα, αναγκαιότητα

Ο ευρωπαϊσμός, ως όρος και εννοιολογικό περιεχόμενο, ήταν πάντα δύσκολο να προσδιοριστεί στη χώρα μας. Αντικατοπτρίζει τη δυσκολία να γίνει αντιληπτή και να αφομοιωθεί από την ελληνική κοινωνία η Ευρώπη ως πολιτιστική, πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Η παραδοσιακή αντιδυτική κουλτούρα και το ιδεολόγημα του «ανάδελφου έθνους» κράτησαν σε απόσταση το νεωτερικό ελληνικό κράτος από την ταχέως και αενάως εξελισσόμενη Ευρώπη. Η διαφορετική κοινωνική και πολιτιστική αφετηρία – ο Διαφωτισμός από τη μία, τα προφεουδαρχικά οθωμανικά δίκτυα από την άλλη – είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη και ενδυνάμωση απωστικών δυνάμεων. Η κυριαρχία της αντίληψης του εξ’ αποκαλύψεως περιούσιου και διαρκώς διωκόμενου ελληνικού έθνους οδήγησε στην εμπέδωση της παθογενούς κουλτούρας του απομονωτισμού και της επιφυλακτικότητας για τους εκ προοιμίου «δυτικούς αντιπάλους».

Η μακρόχρονη αυτή αντίθεση με την Ευρώπη οδήγησε σε προβληματική και μη κανονική διαχείριση της ένταξης στην ΕΟΚ. Ένταξη, η οποία πολεμήθηκε με μανία από την τότε δημοκρατική, αριστερή αντιπολίτευση, με την φωτεινή εξαίρεση της ανανεωτικής Αριστεράς. Ήταν αυτή η αντίδραση που δημιούργησε και σταδιακά εμπέδωσε μια ιδιότυπη σχέση παραλόγου με την ΕΕ. Σχέση βασισμένη σε δύο εκ διαμέτρου αντίθετες παραδοχές. Η πρώτη, ότι η ΕΕ έχει την υποχρέωση να μεταφέρει πόρους στη χώρα μας, χωρίς να ελέγχει τον τρόπο διάθεσης και αξιοποίησής τους και η δεύτερη, ότι, σε επίπεδο εθνών, οι ευρωπαϊκοί λαοί και οι ηγέτες τους επιβουλεύονται την ανεξαρτησία και την αυτονομία μας, παραμένοντας δυνάμει αντίπαλοι.

Αυτή η εγγενής αντίφαση διαχέεται – αλλού λιγότερο, αλλού περισσότερο – στο πολιτικό δυναμικό. Με αυτούς τους όρους προσδιορίζεται και η έννοια του ευρωπαϊσμού. Με διαφορετικές ερμηνείες, αναλόγως των επιδιώξεων που κάθε φορά καλούνται να εξυπηρετήσουν. Τα όρια της φιλοευρωπαϊκής ή μη πολιτικής είναι ασαφή και συγκεχυμένα.

Πόσο φιλοευρωπαϊκή μπορεί να θεωρηθεί η πολιτική της ΝΔ, η οποία συμπορεύεται με τα υπερσυντηρητικά εξωθεσμικά ευρωπαϊκά διευθυντήρια στην πολιτική της σκληρής λιτότητας και της διεύρυνσης των ανισοτήτων Βορρά-Νότου, που απαξιώνει τα θεσμικά κοινοτικά όργανα και ενισχύει τις αντιευρωπαϊκές και ευρωσκεπτιστικές δυνάμεις; Πόσο φιλοευρωπαϊκή είναι η πολιτική της, όταν αρνείται πεισματικά να συναινέσει στη θεσμοθέτηση στοιχειωδών κανόνων προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων; Κανόνες, οι οποίοι αποτελούν αυτονόητο ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Πόσο φιλοευρωπαϊκή μπορεί να θεωρηθεί η πολιτική του ΠΑΣΟΚ, το οποίο συμπορεύτηκε με τη ΝΔ στην αποδοχή και εφαρμογή της μονεταριστικής πολιτικής, που αποδόμησε τις εργασιακές σχέσεις και την κοινωνική συνοχή; Πόσο φιλοευρωπαϊκή είναι η πολιτική του ΠΑΣΟΚ, όταν στη μακρόχρονη παραμονή του στην εξουσία αντιμετώπισε την Ευρώπη κυρίως ως μεταφορέα πόρων, τους οποίους χρησιμοποίησε για τη δημιουργία και υποστήριξη του πελατειακού κομματικού μηχανισμού του; Όταν γαλούχησε γενεές πολιτών με την αντίληψη της κατασπατάλησης και καταλήστευσης των κοινοτικών κονδυλίων χωρίς κανέναν έλεγχο;

Πόσο φιλοευρωπαϊκή μπορεί να θεωρηθεί η πολιτική των ΑΝΕΛ, οι οποίοι φαντασιώνονται την ανάδρομη σταυροφορία των εξ’ ορισμού αδικημένων Ελλήνων για την άλωση των κέντρων εξουσίας των «εκμεταλλευτών της Δύσης»;

Και πόσο φιλοευρωπαϊκή ήταν η προεκλογική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, του καταγγελτικού λόγου και της επιθετικής ρητορικής με τη συλλήβδην δαιμονοποίηση των ευρωπαίων εταίρων; Πόσο φιλοευρωπαϊκή είναι η πολιτική του αντιδυτικού ρεύματος στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, που επιδιώκει τη ρήξη με την ΕΕ και την απομόνωση της χώρας;

Η διαχωριστική γραμμή που διαχωρίζει τις φιλοευρωπαϊκές από τις ευρωσκεπτιστικές δυνάμεις διαπερνά εγκάρσια όλα τα κόμματα, τουλάχιστον αυτά που λειτουργούν θεσμικά και ενδιαφέρονται για τη διακυβέρνηση της χώρας. Η διάκριση σε ευρωπαϊστές – αντιευρωπαϊστές δεν μπορεί να γίνεται με όρους ενός παρωχημένου μανιχαϊσμού. Προϋποθέτει πολιτική ανάλυση και ανάδειξη των σημαντικών διαφορών στην αντίληψη και πρόσληψη της έννοιας του ευρωπαϊσμού.

Ο ευρωπαϊσμός για τη σύγχρονη, δημοκρατική, μεταρρυθμιστική, ευρωπαϊκή Αριστερά έχει ως πρωταρχικό θεμελιώδες συστατικό την ενίσχυση του φεντεραλισμού, της αντιπροσωπευτικότητας και της δημοκρατίας, σαν αντίβαρο στη συντηρητική, αντιθεσμική πολιτική των κυρίαρχων διευθυντηρίων. Έχει ως στόχο τη συνεργασία των δημοκρατικών, προοδευτικών, αριστερών δυνάμεων για μια ισχυρή, πολιτικά και οικονομικά ενωμένη, Ευρώπη. Με συνεχώς διευρυνόμενη Δημοκρατία και ενδυνάμωση των υπερεθνικών – ευρωπαϊκών θεσμών και δομών άσκησης εξουσίας. Μιας Ευρώπης, που θα αμβλύνει τις ανισότητες και θα προωθεί τη συνεργασία και τη συνολική ευημερία.

Αυτή τη σύγχρονη Αριστερά, που τόσο λείπει, έχει ανάγκη η χώρα μας. Την Αριστερά των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, του οράματος για μια άλλη δημοκρατική Ευρώπη. Την Αριστερά, που έχει αδιαπραγμάτευτο μέτωπο στον εθνικισμό και τον λαϊκισμό. Όχι την Αριστερά που, ανατρέχοντας στο κομουνιστικό της παρελθόν, καλλιεργεί τον απομονωτισμό , τη ρήξη και τη φαντασίωση της ολικής ανατροπής, ούτε την Αριστερά που αθροίζεται, με την επίκληση απόϊδεολογικοποιημένων κριτηρίων, με συντηρητικές δυνάμεις για τη δημιουργία ενός απολιτικού και κενού περιεχομένου φιλοευρωπαϊκού τόξου.