Ο πόλεμος και οι θέσεις αρχής

Ο πόλεμος που εξαπέλυσε η Ρωσία στην Ουκρανία είναι ένας εγκληματικός πόλεμος, ο οποίος, πέρα από τις χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, καταστρέφει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων με τρόπους που κανείς μας δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει, αν δεν το ζήσει.

Η θέση αρχής απέναντι σε κάθε πόλεμο είναι ενάντιά του. Είναι με την ειρήνη, χωρίς περιστροφές και αποστροφές, χωρίς «ναι μεν, αλλά», χωρίς συμψηφισμούς και ιστορικές αναφορές σε άλλες πολεμικές συρράξεις που οι «μεν» δεν καταδίκασαν, οι «δε» υποστήριξαν ενώ οι «άλλοι» δεν ξόδεψαν ούτε λίγο χρόνο για να ασχοληθούν καν. Ενδεχομένως υπάρχουν αναγνώστες που διαβάζοντας την παραπάνω πρόταση να τη θεωρούν αφελή και ότι κινείται στη σφαίρα ενός νεφελώδους ιδεαλισμού και ενός νηπιακού πασιφισμού.

Δεν είναι τέτοια όμως και θα προσπαθήσω να εξηγήσω παρακάτω το γιατί.

Πρώτον, κάθε πόλεμος μπορεί να αιτιολογηθεί από τον επιτιθέμενο με επιχειρήματα που σε κάποιους μπορεί να φαντάζουν λογικά ή έστω να σπέρνουν την αμφιβολία. Αλλες φορές αυτές οι αιτιολογήσεις μπορεί να έχουν ισχυρή βάση, άλλες φορές μπορεί να είναι κατασκευασμένες. Η πραγματική σφαγή των Βοσνίων στη Σρεμπρένιτσα, η καθόλου πραγματική ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής στο Ιράκ, ακόμη και το -υποκινούμενο από την ελληνική χούντα - πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στην Κύπρο. Ολα τα παραπάνω αποτέλεσαν αφετηρίες και αιτιολογήσεις για πολέμους, κατοχές και ανθρωπιστικές καταστροφές και πρόσφεραν επιχειρήματα στους επιτιθέμενους. Με τον ίδιο τρόπο, η Ρωσία σήμερα επιχειρηματολογεί για τον πόλεμο με βάση την «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας και την προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών στην ανατολική περιοχή της χώρας. Οσοι θέλουν να πειστούν για την ανάγκη ενός πολέμου, είτε στην Ουκρανία είτε οπουδήποτε αλλού, θα βρίσκουν επιχειρήματα στο σωρό. Ομως δεν αποτελεί σοβαρή πολιτική στάση η υποστήριξη ενός πολέμου ανάλογα με ποια πλευρά τον εξαπολύει και απέναντι σε ποιους. Η μόνη αξιοπρεπής πολιτική στάση που μπορεί να σταθεί είναι η εναντίωση στον πόλεμο θεμελιακά, με όρους αρχής, χωρίς υπεκφυγές.

Δεύτερον, κάθε πόλεμος έχει ένα γεωπολιτικό και ένα γεωοικονομικό υπόβαθρο από πίσω του που προσπαθεί να τον ορθολογικοποιήσει. Διαβάζουμε πλήθος αναλύσεων - πολλές από αυτές εξαιρετικές - σχετικά με τα αίτια της ρωσικής εισβολής, της στρατηγικής του Πούτιν, της ενεργειακής διεκδίκησης της Ευρώπης από τους ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου και το αμερικανικό σχιστολιθικό αέριο σε μορφή LNG, της στρατηγικής επέκτασης του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας και του ρόλου της Κίνας. Κανείς δεν παραγνωρίζει τη σημασία της ουσιαστικής γνώσης για τις δυνάμεις που καθορίζουν το παρόν και το μέλλον του κόσμου μας. Τίποτα όμως δεν μπορεί να εξορθολογίσει μια εισβολή σε μια χώρα όπως κάνει η Ρωσία στην Ουκρανία, τίποτα δεν μπορεί να εξιστορήσει έναν πόλεμο στον 21ο αιώνα «ως συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Και αυτό γιατί υπάρχει μια συσσωρευμένη ιστορική γνώση στον τόπο μας - από πρώτο χέρι - για το τι σημαίνει ένας πόλεμος και τι συνεπάγεται για τους ανθρώπους, τις κοινωνίες, τις υποδομές και την καθημερινή ζωή. Αλλά υπάρχει και η γνώση από - δεύτερο χέρι - των επιπτώσεων των πολέμων του 21ου αιώνα μέσα από τις ιστορίες των προσφύγων από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν που έφεραν μαζί τους ως ζωντανή μνήμη στην Ελλάδα την απόγνωση του τι σημαίνει πόλεμος. Ο παραλογισμός και ο όλεθρος του πολέμου δεν χωράνε σε κανένα σχήμα εξορθολογισμού και αυτό πρέπει να είναι θέση αρχής.

Τρίτον, ένας τέτοιος πόλεμος δυστυχώς μετατοπίζει όλη την παγκόσμια ατζέντα σε περαιτέρω στρατιωτικοποίηση, σε περισσότερους «αμυντικούς» εξοπλισμούς, σε μεγαλύτερες κάθετες τομές και διαιρέσεις στην υφήλιο. Ο φόβος ότι οι οικουμενικές προκλήσεις για έναν κόσμο με περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την αντιμετώπιση κοινών κινδύνων όπως η πανδημία θα τοποθετηθούν σε δεύτερη μοίρα είναι βάσιμος. Αυτή είναι η ανοιχτή πληγή που θα κληροδοτήσει η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία στον πλανήτη μας και από ό,τι φαίνεται θα βρει στην πορεία πολλούς θιασώτες.

Για όλους αυτούς τους λόγους η μεγάλη πρόκληση μπροστά μας είναι ένα ισχυρό αντιπολεμικό πρόταγμα, ένα μήνυμα ότι η ειρήνη είναι οικουμενικό αίτημα που δεν περνάει μέσα από την κλιμάκωση και τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς εξοπλισμούς αλλά και ένα μήνυμα ότι οι λαοί έχουν πολύ περισσότερα πράγματα που τους ενώνουν παρά που τους χωρίζουν. Ας εμπνευστούμε από τους πολίτες της Ρωσίας που διακινδυνεύουν πολύ περισσότερα από ό,τι εμείς κατεβαίνοντας σε φιλειρηνικές πορείες στη χώρα τους, ας εμπνευστούμε από το δράμα και την αξιοπρέπεια των Ουκρανών.