Tο γαλλικό μάθημα

Παράδοξο: Εδώ και κάποια χρόνια, οι νέες γενιές που βγαίνουν στην αγορά εργασίας έχουν όλο και περισσότερα προσόντα, μορφωτικά και άλλα, σε σχέση με τους νέους προηγούμενων εποχών, αλλά βρίσκουν όλο και πιο δύσκολα μια θέση εργασίας κι όταν τη βρίσκουν είναι, συνήθως, αναντίστοιχη με τις προσδοκίες και τα προσόντα τους.

Το παράδοξο έχει την εξήγησή του: Για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο, οι νέοι (στην Ελλάδα, αλλά και στη Γαλλία, και σε όλη την Ευρώπη) εισέρχονται στον κόσμο των ενηλίκων σε μια στιγμή οικονομικής κάμψης και όχι ανόδου, σε μια στιγμή έντονα μεταβατική, όπου η αστάθεια και η ανασφάλεια βασιλεύουν στον κόσμο της δουλειάς. Για πρώτη φορά εδώ και πενήντα χρόνια μια νέα γενιά εντάσσεται στην αγορά όχι με την προσδοκία της κοινωνικής ανέλιξης, μα με τον φόβο της πτώσης. Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική εποχή, μια νέα γενιά ενηλικιώνεται με το πρόσημο της ανασφάλειας. Για πρώτη φορά, οι δεσμοί ανάμεσα στις γενιές δεν δοκιμάζονται από πολιτιστικές ρήξεις, αλλά από άλλου τύπου ανταγωνισμούς. Οι νέοι δεν κατηγορούν τους μεγαλύτερους ότι θέλουν να τους ελέγξουν, να τους χειραγωγήσουν, να τους κάνουν όμοιούς τους, να αναπαραγάγουν σ’ αυτούς πρότυπα και αξίες, μα ότι, αντίθετα, τους πιάνουν τις θέσεις, τους κλείνουν τον δρόμο, τους κρατούν απ’ έξω, ζουν εις βάρος τους. Και, για πρώτη φορά, οι μεγαλύτεροι βλέπουν τους νέους (ή τους «ξένους», πολύ περισσότερο τους ξένους νέους) ως απειλή για το στάτους της ζωής τους, την ασφάλεια της εργασίας τους, το δίχτυ των κοινωνικών τους εξασφαλίσεων.

Στη Γαλλία αυτές τις ημέρες οι οργανώσεις των νέων και τα συνδικάτα των «μεγάλων» κατεβαίνουν πλάι πλάι στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν εναντίον της έμπνευσης Βιλπέν να καθιερώσει ένα συμβόλαιο πρώτης απασχόλησης για τους νέους έως 26 ετών, που επιτρέπει την ελεύθερη απόλυσή τους με απλή, αναιτιολόγητη επιστολή τα πρώτα δύο χρόνια της δουλειάς. Δίκαια διαμαρτύρονται. Στα μάτια των νέων είναι ένας εξευτελισμός, που στην πράξη δεν εξασφαλίζει ούτε τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ούτε την ομαλότερη ένταξη στην αγορά εργασίας, μάλλον επιτείνει το αίσθημα αποκλεισμού και ανασφάλειας. Και στα μάτια των ήδη εργαζομένων μοιάζει διπλή απειλή - απειλή εκτοπισμού από θέσεις εργασίας, απειλή συνολικής κατάρρευσης όλων των συλλογικών εξασφαλίσεων της εργασίας. Αλλά, πίσω από την κοινή αυτή κάθοδο στους δρόμους, είναι φανερό ότι κρύβεται μια ένταση: η αντιπαράθεση των ήδη βολεμένων με τους αποκλεισμένους - σύμφωνα με την ιδιόλεκτο των απανταχού «μεταρρυθμιστών» της απορρύθμισης, συμπεριλαμβανομένων και των ιπποτών της καθ’ ημάς νέας διακυβέρνησης.

Το ερώτημα, λοιπόν, για τη φλεγόμενη Γαλλία, αλλά και για εμάς και για πολλές ακόμη ευρωπαϊκές χώρες είναι αν αυτό το κοινό «όχι» σε μια αυθαίρετη και αυταρχική ρύθμιση, άδικη και αδιέξοδη, που θα οδηγήσει σε ανακύκλωση ανεργίας και όχι σε δημιουργία θέσεων εργασίας, αν αυτό το κοινό «όχι» των γενιών μπορεί να γίνει αρχή για κάποια κοινά «ναι».

Για έναν νέο μεγάλο συμβιβασμό ανάμεσα στις γενιές - ανάμεσα στους (όλο και λιγότερο) ασφαλισμένους και τους (όλο και περισσότερο) ανασφαλείς. Για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα συνδυάζει με επιτυχία την αναγκαία για την αναβίωση της οικονομικής ανάπτυξης ευελιξία με την αναγκαία για την κοινωνική συνοχή ασφάλεια. Για μια πραγματική κοινωνική μεταρρύθμιση, που θα εκσυγχρονίζει και θα κάνει πιο δίκαιο και αποτελεσματικό, δεν θα αποδομεί και απορρυθμίζει χωρίς διέξοδο το παλιό κοινωνικό συμβόλαιο, το παλιό δίχτυ κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης.

Το δίδαγμα από τη Γαλλία είναι πως αυτή είναι μια διαδικασία που απαιτεί διάλογο και επιδίωξη συναίνεσης κι όχι επίδειξη πυγμής - όπως επεχείρησε ο Γάλλος πρωθυπουργός. Απαιτεί μακρά και διαρκή διαβούλευση, όχι βία. Και απαιτεί συνολικό σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής μεταρρύθμισης, όχι αποσπασματικές απορρυθμιστικές πρωτοβουλίες.

Χρήσιμο δίδαγμα, γενικά. Όχι όμως και για τη δική μας κυβέρνηση, η οποία, καράβι δίχως πυξίδα, απέδειξε ότι δεν την αφορά όλη αυτή η αγωνία. Αυτή τον περί «μεταρρυθμίσεων» λόγο τον υιοθετεί όταν οι δημοσκοπήσεις τής υποδεικνύουν ότι αρέσει, και τον εγκαταλείπει, το ίδιο εύκολα, όταν οι δημοσκοπήσεις και πάλι της δείχνουν ότι δυσαρεστεί. Όπου φυσάει ο άνεμος...