Δημοφιλή Εγκλήματα

Τον Φεβρουάριο του 2018 ο Σταύρος Τσακυράκης μίλησε σε εκδήλωση του «Κύκλου Ιδεών» για το κράτος δικαίου και το «κοινό περί δικαίου αίσθημα». Είπε τότε ότι το ιδεώδες του κράτος δικαίου εκφράζει θεμελιώδεις ηθικές αρχές, γενικούς κανόνες δικαιοσύνης, που αποτελούν τους βασικούς κανόνες της κοινωνικής οργάνωσης και αποτυπώνονται συνήθως στο Σύνταγμα. Είπε επίσης ότι οι θεμελιώδεις αυτές ηθικές αρχές υπερέχουν του «κοινού περί δικαίου αισθήματος», αλλά και ακόμα και από «νόμους». Για τον Τσακυράκη το «κράτος δικαίου» δεν ταυτίζεται με το «κράτος του νόμου».

Η ελληνική δημόσια ζωή θα είχε πολλά να διδαχθεί από την σκέψη του Τσακυράκη και είναι πράγματι τραγικό ότι ο πρόωρος θάνατός του, τον Ιούλιο του 2018 σε ηλικία μόλις 67 ετών, στέρησε την πολιτική ζωή μας από τον πιο διεισδυτικό αλλά και ασυμβίβαστο σχολιαστή της. Θα ήθελα πολύ να διαβάσω σήμερα, αν ήταν ακόμα μαζί μας, μια νηφάλια και ακριβή ανάλυση από τον Τσακυράκη για το ντοκυμαντέρ που προβλήθηκε πριν λίγες ημέρες από το BBC, τη δημόσια βρετανική τηλεόραση, με αντικείμενο τις εμπειρίες προσφύγων στο Αιγαίο, με τίτλο «Aπόλυτη Ηρεμία: Σκοτώνοντας στην Μεσόγειο;» (Dead Calm: Killing in the Med?).

Η βρετανική τηλεόραση παρουσίασε πολλά και λεπτομερή στοιχεία που συνδέουν άμεσα Έλληνες αξιωματούχους με κακουργηματικές πράξεις που έχουν οδηγήσει στον θάνατο πάνω από 40 πρόσφυγες. Tο ντοκυμαντέρ έδειξε μαγνητοσκόπηση της μεταφοράς κάποιων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένου ενός μικρού παιδιού, από ένα ασπρο φορτηγάκι προς ένα σκάφος του λιμενικού. Η ομάδα των προσφύγων αυτών βρέθηκε μετά από μερικές ώρες στα Τουρκικά χωρικά ύδατα, μέσα σε μια ακυβέρνητη σωσίβια λέμβο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για οργανωμένη απαγωγή και επαναπροώθηση από «αγνώστους».

Το ντοκυμαντέρ έχει επίσης επώνυμες μαρτυρίες για το ναυάγιο της Πύλου, το οποίο αποδίδει στην προσπάθεια του ελληνικού λιμενικού να ρυμουλκήσει το σκάφος των προσφύγων προς την Ιταλία. Το ΒΒC αναφέρει ότι το ελληνικό λιμενικό δεν δέχθηκε να μιλήσει στην εκπομπή και συνεπώς χάθηκε η ευκαιρία να ακούσουμε τον αντίλογο στις κατηγορίες αυτές. Στην εκπομπή μίλησε μόνο ο υπεύθυνος δικαιωμάτων της Frontex ο οποίος δεν μπόρεσε να εξηγήσει τις καθυστερήσεις στην διάσωση του Αντριάνα.

Οι κατηγορίες που απευθύνει η δημοσιογραφική έρευνα προς την Ελλάδα, άμμεσα ή έμμεσα, είναι κατά την εκτίμησή μου οι εξής. Ότι α) η ελληνική κυβέρνηση έχει κάνει πολιτική της την παράνομη απαγωγή προσφύγων και την παράνομη επαναπροώθησή τους στην Τουρκία σε ακυβέρνητες σωσίβιες λέμβους, και την έκθεσή τους σε κίνδυνο πνιγμού, και β) η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να συγκαλύψει τις παράνομες αυτές ενέργειες οργανωνοντας συμμορίες, που χωρίς στολές και εκτός της συντεταγμένης πολιτείας απαγάγουν, ληστεύουν και επαναπροωθούν πρόσφυγες κρυφά χωρίς καμμία λογοδοσία, και γ) η κυβέρνηση έχει φροντίσει για την ατιμωρησία των μυστικών αυτών ομάδων, οργανώνοντας την συγκάλυψη των πράξεών τους από δημοσίους υπαλλήλους, αστυνομικούς και εισαγγελείς. Ούτε λίγο, ούτε πολύ λοιπόν το ΒΒC ισχυρίζεται ότι η ελληνική κυβέρνηση – ή ένα μέρος της - είναι μια εγκληματική οργάνωση.

Η απάντηση του κυβερνητικού εκπροσώπου στους βαρύτατους ισχυρισμούς του BBC ήταν εντελώς δυσανάλογη προς την σοβαρότητά τους. Είπε ότι αυτά «δεν αποδεικνύονται» και - προσπαθώντας να εξηγήσει ίσως ότι πίσω από το BBC βρίσκονται μη εθνικόφρονες έλληνες - είπε ότι «έχουμε δει ανθρώπους μέσα από τη χώρα, δηλαδή Έλληνες, να είναι επισπεύδοντες της απόπειρας συκοφάντησης της χώρας». Η απάντηση ήταν εντελώς αόριστη και δεν εξήγησε πώς το BBC που έχει αυστηρότητους κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας εξαπατήθηκε από δήθεν ψευδομάρτυρες, που επώνυμα βγήκαν να συκοφαντήσουν τις ελληνικές αρχές. Δεν απάντησε επίσης γιατί το Υπουργείο Ναυτιλίας δεν δέχθηκε να μιλήσει στο ΒΒC, ώστε να αποφευχθει αυτός ο διασυρμός της Ελλάδας. Ακόμα και η Frontex πρόσφατα παραδέχθηκε ότι κατηγορίες κατά του λιμενικού είναι βάσιμες.

Δυστυχώς οι κατηγορίες αυτές δεν έχουν συζητηθεί επαρκώς στον ελληνικό τύπο. Πώς είναι όμως δυνατόν τόσο βαριές κατηγορίες να μην συζητώνται; Δεν μας απασχολεί αν η κυβέρνηση δίνει την εντύπωση στο εξωτερικό ότι έχει στήσει ένα παρακράτος στα σύνορα; Ίσως η κυβέρνηση να θεωρεί ότι «το κοινό περί δικαίου αίσθημα» είναι μαζι της στο θέμα του «μεταναστευτικού», αφού οι μετανάστες παρουσιάζονται πάντα από την κυβέρνηση ως «απειλή» για την εθνική ασφάλεια. Και όμως, ακόμα και αν η πλειοψηφία των Ελλήνων έτρεφε μίσος ή περιφρόνηση για τους μετανάστες και θα επιθυμούσε να τους πετάμε στη θάλασσα, ακόμα και τότε τα ελληνικά δικαστήρια και η ελληνική αστυνομία θα συνέχιζαν να έχουν καθήκον να τους προστατεύουν και να τους δίασώζουν όπως επιτάσσουν οι νόμοι μας και το Σύνταγμα.

Η διάχυτη αδιαφορία για τις κατηγορίες του ΒΒC είναι ένδειξη αδιαφοριας για τις θεμελιώδεις ηθικές αρχές του κράτους δικαίου που, όπως εξήγησε ο Σταύρος Τσακυράκης, αποτελούν τους βασικούς κανόνες της κοινωνικής μας συμβίωσης. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι παιχνίδι της πολιτικής. Τα δημοφιλή εγκλήματα δεν είναι λιγότερο εγκλήματα.

------

(*) Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι δικηγόρος στο Λονδίνο και καθηγητής νομικής στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και της Οξφόρδης